DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.26589#0140
136
Paweł Dettloff
dokumentację naukową architektury zespołu. Jej autorzy przyjęli nieco inne
datowanie świątyni: korpus i dolne partie wież uznali za późnorenesansowe
(wykazujące związki z kolegiatą zamojską), powstałe na początku XVII stu-
lecia, natomiast oratorium na początek w. XVIII5.
Niezwykle skromny stan badań nad zespołem ponorbertańskim
w Hebdowie jest spowodowany przede wszystkim niedostatkiem źródeł
pisanych. Archiwum klasztorne spłonęło w r. 17926, a kościół do początku
XIX stulecia nie podlegał wizytacjom biskupim, co dodatkowo utrudnia po-
znanie jego dziejów. Stąd też podstawą dotychczas przyjętego datowania
zabytku były wnioski wysuwane z inskrypcji, zachowanych w jego obrębie.
Poszerzenie wiedzy na temat omawianego kościoła wymaga weryfikacji do-
tychczasowych informacji, skonfrontowania ich z zachowanymi przekazami
źródłowymi, wreszcie z samą strukturą i formą budowli oraz jej wystrojem.
Opactwo Norbertanów w Hebdowie zostało założone w czasach Bo-
lesława Kędzierzawego (1146-1173), najwcześniej ok. poł. w. XII7. Upo-
sażone dodatkowo w XIII stuleciu przez biskupa Iwona Odrowąża stało się
głównym ośrodkiem polskiej cyrkarii norbertanów, któremu podlegały po-
zostałe klasztory tego zakonu w Polsce. Kres jego istnieniu położyła kasata
klasztorów na terenie Królestwa Polskiego w r. 18198. Po r. 1832 zabudo-
wania klasztorne przejęła parafia w Starym Brzesku, a kościół stał się odtąd
świątynią parafialną9. Od r. 1949 pieczę nad zespołem przejęli pijarzy10.
Jak już wspomniano, zniszczenie i rozproszenie archiwum klasztorne-
go skutkuje niemal całkowitym brakiem źródeł pisanych odnoszących się do
dziejów budowli. Wskazówką na ich temat są inskrypcje: na renesansowym
nagrobku opata Melchiora Olszewskiego (1584-1619), inicjały oraz herb
Suchekomnaty odnoszące się do opata Jana Ludwika Stempkowskiego
51. Rejduch-Samkowa, A. Olszewski, Kościół i klasztor ponorbertański w Heb-
dowie. Wstępna dokumentacja naukowa architektury wykonana w ramach prac
Zespołu Naukowego przy Katedrze Historii Sztuki U.J. 1956. Maszynopis w Archi-
wum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Krakowie (WUOZ), nr inw. 145/77.
6 Boroń, Wrzeszcz, op. cit., s, 605. Zachowany w Archiwum Kurii Metropolitalnej
w Krakowie tom dokumentów klasztoru obejmuje lata 1736-1764 i dotyczy głównie
spraw majątkowych.
7 Dane historyczne na temat początków opactwa weryfikuje J. Rajman, Początki
opactw norbertańskich w Strahowie i Brzesku, „Nasza Przeszłość”, 78, 1992, s. 5-26.
8 W. Knapiński, Święty Norbert i jego zakon. Początki norbertańskich klaszto-
rów w cyrkarii polskiej i nieco z ich dziejów. Warszawa 1884; Boroń, Wrzeszcz,
op. cit., s. 605.
9 Wiśniewski, op. cit., s. 39.
10 Boroń, Wrzeszcz, op. cit., s. 605.
Paweł Dettloff
dokumentację naukową architektury zespołu. Jej autorzy przyjęli nieco inne
datowanie świątyni: korpus i dolne partie wież uznali za późnorenesansowe
(wykazujące związki z kolegiatą zamojską), powstałe na początku XVII stu-
lecia, natomiast oratorium na początek w. XVIII5.
Niezwykle skromny stan badań nad zespołem ponorbertańskim
w Hebdowie jest spowodowany przede wszystkim niedostatkiem źródeł
pisanych. Archiwum klasztorne spłonęło w r. 17926, a kościół do początku
XIX stulecia nie podlegał wizytacjom biskupim, co dodatkowo utrudnia po-
znanie jego dziejów. Stąd też podstawą dotychczas przyjętego datowania
zabytku były wnioski wysuwane z inskrypcji, zachowanych w jego obrębie.
Poszerzenie wiedzy na temat omawianego kościoła wymaga weryfikacji do-
tychczasowych informacji, skonfrontowania ich z zachowanymi przekazami
źródłowymi, wreszcie z samą strukturą i formą budowli oraz jej wystrojem.
Opactwo Norbertanów w Hebdowie zostało założone w czasach Bo-
lesława Kędzierzawego (1146-1173), najwcześniej ok. poł. w. XII7. Upo-
sażone dodatkowo w XIII stuleciu przez biskupa Iwona Odrowąża stało się
głównym ośrodkiem polskiej cyrkarii norbertanów, któremu podlegały po-
zostałe klasztory tego zakonu w Polsce. Kres jego istnieniu położyła kasata
klasztorów na terenie Królestwa Polskiego w r. 18198. Po r. 1832 zabudo-
wania klasztorne przejęła parafia w Starym Brzesku, a kościół stał się odtąd
świątynią parafialną9. Od r. 1949 pieczę nad zespołem przejęli pijarzy10.
Jak już wspomniano, zniszczenie i rozproszenie archiwum klasztorne-
go skutkuje niemal całkowitym brakiem źródeł pisanych odnoszących się do
dziejów budowli. Wskazówką na ich temat są inskrypcje: na renesansowym
nagrobku opata Melchiora Olszewskiego (1584-1619), inicjały oraz herb
Suchekomnaty odnoszące się do opata Jana Ludwika Stempkowskiego
51. Rejduch-Samkowa, A. Olszewski, Kościół i klasztor ponorbertański w Heb-
dowie. Wstępna dokumentacja naukowa architektury wykonana w ramach prac
Zespołu Naukowego przy Katedrze Historii Sztuki U.J. 1956. Maszynopis w Archi-
wum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Krakowie (WUOZ), nr inw. 145/77.
6 Boroń, Wrzeszcz, op. cit., s, 605. Zachowany w Archiwum Kurii Metropolitalnej
w Krakowie tom dokumentów klasztoru obejmuje lata 1736-1764 i dotyczy głównie
spraw majątkowych.
7 Dane historyczne na temat początków opactwa weryfikuje J. Rajman, Początki
opactw norbertańskich w Strahowie i Brzesku, „Nasza Przeszłość”, 78, 1992, s. 5-26.
8 W. Knapiński, Święty Norbert i jego zakon. Początki norbertańskich klaszto-
rów w cyrkarii polskiej i nieco z ich dziejów. Warszawa 1884; Boroń, Wrzeszcz,
op. cit., s. 605.
9 Wiśniewski, op. cit., s. 39.
10 Boroń, Wrzeszcz, op. cit., s. 605.