DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.26589#0215
Piotr Krasny
Instytut Historii Sztuki UJ
Kraków
„ŚWIĄTYNIE DLA POSĄGÓW ŻYWYCH,
KTÓRYMI SĄ CHRZEŚCIJANIE”.
GŁOS FRYDERYKA BOROMEUSZA
W POTRYDENCKIEJ DYSPUCIE
O ZASADACH KSZTAŁTOWANIA KOŚCIOŁÓW
W 2. poł. w. XVI i 1. poł. następnego stulecia liczni duchowni zaczęli
ogłaszać rozprawy poświęcone dostosowaniu charakteru sztuki sakralnej
do potrzeb Kościoła, przeżywającego okres intensywnych reform po Sobo-
rze Trydenckim. Większość takich rozpraw traktowała o malarstwie i rzeź-
bie, wskazując przede wszystkim konkretne rozwiązania ikonograficzne
i sugerując stosowne środki do ich realizacji1. Znacznie mniej pisano o ar-
chitekturze, skupiając się przede wszystkim na zasadach wystroju wnętrza.
Zupełnie sporadycznie zabierano zaś głos w sprawie kształtowania architek-
tury monumentalnej, wypowiadając się raczej o symbolicznej wymowie geo-
metrycznego schematu planów2 niż angażując się w bardziej, zdawałoby się,
zasadniczą kwestię poszukiwania rozwiązań przestrzennych dostosowanych
jak najlepiej do potrzeb odnowionej liturgii3. Precyzyjnych wskazówek na
te temat brakuje nawet w najgłośniejszym kontrreformacyjnym „traktacie
architektonicznym” - Instructiones fabricae et supellectilis ecclesiasticae
św. Karola Boromeusza z r. 15774. Trudno zatem dziwić się, że rozważania
1 Zob. zwłaszcza: W. Weisbach, Der Barock als Kunst der Gegenreformation,
Berlin 1921; E. Mâle, Art religieux après le Concile de Trente. Étude sur l’iconogra-
phie de la fin du XVIe, du XVIIe, du XVIIIe siècles en Italie, en France, en Espagne et
en Flandre, Paris 1932; C. Hecht, Katholische Bilder-Theologie in Zeitalter von Ge-
genreformation und Barock. Studien zur Traktaten von Johannes Molanus, Gabrie-
le Paleotti und anderen Autoren, Berlin 1997.
2 A. Małkiewicz, Problem planu podłużnego budowli sakralnych we włoskiej
teorii architektury epoki renesansu, 1967, s. 1-15 (mpis złożony do druku w księdze
pamiątkowej ku czci A. Bochnaka); A. Małkiewicz, Układ przestrzenny kościoła Gesù
w Rzymie. Problem genezy i oddziaływania, [w:] Idem, Theoria et praxis. Studia
z dziejów sztuki nowożytnej i jej teorii, Kraków 2000, s. 121-130.
3 Zob. J. Kofronovâ, Problematika sakrólniho prostoru po Tridentském konci-
lu ve svëtle ndzorû cirkevich autorit, „Umëni”, 48, 2000, s. 41-44.
4 Tekst ten został najszerzej upowszechniony przez zbiorowe wydanie wszyst-
kich regulacji prawno-kanonicznych, wprowadzonych w archidiecezji mediolańskiej
przez św. Karola, zatytułowane Acta Ecclesiae Mediolanensis a Carlo Cardinali
Instytut Historii Sztuki UJ
Kraków
„ŚWIĄTYNIE DLA POSĄGÓW ŻYWYCH,
KTÓRYMI SĄ CHRZEŚCIJANIE”.
GŁOS FRYDERYKA BOROMEUSZA
W POTRYDENCKIEJ DYSPUCIE
O ZASADACH KSZTAŁTOWANIA KOŚCIOŁÓW
W 2. poł. w. XVI i 1. poł. następnego stulecia liczni duchowni zaczęli
ogłaszać rozprawy poświęcone dostosowaniu charakteru sztuki sakralnej
do potrzeb Kościoła, przeżywającego okres intensywnych reform po Sobo-
rze Trydenckim. Większość takich rozpraw traktowała o malarstwie i rzeź-
bie, wskazując przede wszystkim konkretne rozwiązania ikonograficzne
i sugerując stosowne środki do ich realizacji1. Znacznie mniej pisano o ar-
chitekturze, skupiając się przede wszystkim na zasadach wystroju wnętrza.
Zupełnie sporadycznie zabierano zaś głos w sprawie kształtowania architek-
tury monumentalnej, wypowiadając się raczej o symbolicznej wymowie geo-
metrycznego schematu planów2 niż angażując się w bardziej, zdawałoby się,
zasadniczą kwestię poszukiwania rozwiązań przestrzennych dostosowanych
jak najlepiej do potrzeb odnowionej liturgii3. Precyzyjnych wskazówek na
te temat brakuje nawet w najgłośniejszym kontrreformacyjnym „traktacie
architektonicznym” - Instructiones fabricae et supellectilis ecclesiasticae
św. Karola Boromeusza z r. 15774. Trudno zatem dziwić się, że rozważania
1 Zob. zwłaszcza: W. Weisbach, Der Barock als Kunst der Gegenreformation,
Berlin 1921; E. Mâle, Art religieux après le Concile de Trente. Étude sur l’iconogra-
phie de la fin du XVIe, du XVIIe, du XVIIIe siècles en Italie, en France, en Espagne et
en Flandre, Paris 1932; C. Hecht, Katholische Bilder-Theologie in Zeitalter von Ge-
genreformation und Barock. Studien zur Traktaten von Johannes Molanus, Gabrie-
le Paleotti und anderen Autoren, Berlin 1997.
2 A. Małkiewicz, Problem planu podłużnego budowli sakralnych we włoskiej
teorii architektury epoki renesansu, 1967, s. 1-15 (mpis złożony do druku w księdze
pamiątkowej ku czci A. Bochnaka); A. Małkiewicz, Układ przestrzenny kościoła Gesù
w Rzymie. Problem genezy i oddziaływania, [w:] Idem, Theoria et praxis. Studia
z dziejów sztuki nowożytnej i jej teorii, Kraków 2000, s. 121-130.
3 Zob. J. Kofronovâ, Problematika sakrólniho prostoru po Tridentském konci-
lu ve svëtle ndzorû cirkevich autorit, „Umëni”, 48, 2000, s. 41-44.
4 Tekst ten został najszerzej upowszechniony przez zbiorowe wydanie wszyst-
kich regulacji prawno-kanonicznych, wprowadzonych w archidiecezji mediolańskiej
przez św. Karola, zatytułowane Acta Ecclesiae Mediolanensis a Carlo Cardinali