DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.26589#0193
Mariusz Karpowicz
Instytut Historii Sztuki UW
Warszawa
OŁTARZ GŁÓWNY KATEDRY WE FROMBORKU.
PLACIDI CZY SOLARI?1
Znakomity znawca polskiej architektury barokowej, jakim jest profesor
Adam Małkiewicz napisał kiedyś: „Późny barok najpełniej zrealizował
się w twórczości Franciszka Placidiego”2. Jest to dobitne podkreślenie znacze-
nia tego wybitnego architekta dla naszej sztuki. Dlatego też każde uściślenie
dotyczące jego dorobku wydaje się godne uwagi. Chciałbym dziś zająć się obiek-
tem niepoślednim, powszechnie uważanym za dzieło tegoż Franciszka Placidi.
Mianowicie marmurowym ołtarzem głównym w katedrze fromborskiej3 (il. 1).
Szczęśliwie dość dobrze znamy dzieje budowy tego ołtarza, przede
wszystkim dzięki opublikowaniu kontraktów na jego wykonanie i ustawie-
nie4. Dnia 3 listopada 1744 kapituła warmińska podjęła decyzję o wzniesie-
niu nowego ołtarza głównego współfundowanego przez biskupa Adama Sta-
nisława Grabowskiego. Początkowe zamysły, by wznieść strukturę drew-
nianą, biskup zmienił na rzecz marmurowej5. Zwrócono się do kamieniarzy
w Dębniku pod Krakowem, a pośrednikiem był archiprezbiter Kościoła
Mariackiego ks. Jacek Łopacki. Dnia 13 listopada 1745 roku kanonik Aleksy
Ossoliński przedstawił kapitule model ołtarza marmurowego nadesłany
z Krakowa. 20 marca 1747 roku Łopacki podpisał kontrakt z kamieniarza-
mi z Dębnika - Tomaszem Góreckim, Franciszkiem Bielawskim, Andrzejem
Formańskim i Janem Cekirą. W listopadzie 1749 gotowe części były już we
Fromborku, jesienią roku następnego ołtarz już stał, wzniesiony przez
Bielawskiego z pomocnikami (osobny kontrakt z dnia 6 kwietnia 1750). Rzeź-
by i obrazy wykonano i konsekrowano ołtarz w r. 17526.
1 Na życzenie Autora redakcja tekstu ograniczyła się wyłącznie do ujednolicenia
formy przypisów, zgodnie z założeniami przyjętymi w niniejszej publikacji.
2 A. Małkiewicz, Barokowa architektura sakralna w Krakowie, [w:] idem, The-
oria et Praxis. Studia z dziejów sztuki nowożytnej i jej teorii, Kraków 2000, s. 179.
3 Katalog zabytków sztuki w Polsce, Województwo elbląskie. Braniewo, From-
bork, Orneta i okolice, red. M. Arszyński, M. Kutzner, Warszawa 1980, s. 59, także na
s. 192-200 literatura.
4 J. Obłąk, Kontrakty między kapitułą warmińską a rzeźbiarzami w Dębniku
w sprawie ołtarza marmurowego, „Biuletyn Historii Sztuki”, 18,1956, s. 295-296.
5 Idem, Stosunek do nauki i sztuki biskupa warmińskiego Adama Stanisława
Grabowskiego, „Studia Warmińskie”, 1,1964, s. 53-55.
6 Idem, Kontrakty między..., s. 295-296; idem. Stosunek..., s. 53-55; K. Kordek,
Instytut Historii Sztuki UW
Warszawa
OŁTARZ GŁÓWNY KATEDRY WE FROMBORKU.
PLACIDI CZY SOLARI?1
Znakomity znawca polskiej architektury barokowej, jakim jest profesor
Adam Małkiewicz napisał kiedyś: „Późny barok najpełniej zrealizował
się w twórczości Franciszka Placidiego”2. Jest to dobitne podkreślenie znacze-
nia tego wybitnego architekta dla naszej sztuki. Dlatego też każde uściślenie
dotyczące jego dorobku wydaje się godne uwagi. Chciałbym dziś zająć się obiek-
tem niepoślednim, powszechnie uważanym za dzieło tegoż Franciszka Placidi.
Mianowicie marmurowym ołtarzem głównym w katedrze fromborskiej3 (il. 1).
Szczęśliwie dość dobrze znamy dzieje budowy tego ołtarza, przede
wszystkim dzięki opublikowaniu kontraktów na jego wykonanie i ustawie-
nie4. Dnia 3 listopada 1744 kapituła warmińska podjęła decyzję o wzniesie-
niu nowego ołtarza głównego współfundowanego przez biskupa Adama Sta-
nisława Grabowskiego. Początkowe zamysły, by wznieść strukturę drew-
nianą, biskup zmienił na rzecz marmurowej5. Zwrócono się do kamieniarzy
w Dębniku pod Krakowem, a pośrednikiem był archiprezbiter Kościoła
Mariackiego ks. Jacek Łopacki. Dnia 13 listopada 1745 roku kanonik Aleksy
Ossoliński przedstawił kapitule model ołtarza marmurowego nadesłany
z Krakowa. 20 marca 1747 roku Łopacki podpisał kontrakt z kamieniarza-
mi z Dębnika - Tomaszem Góreckim, Franciszkiem Bielawskim, Andrzejem
Formańskim i Janem Cekirą. W listopadzie 1749 gotowe części były już we
Fromborku, jesienią roku następnego ołtarz już stał, wzniesiony przez
Bielawskiego z pomocnikami (osobny kontrakt z dnia 6 kwietnia 1750). Rzeź-
by i obrazy wykonano i konsekrowano ołtarz w r. 17526.
1 Na życzenie Autora redakcja tekstu ograniczyła się wyłącznie do ujednolicenia
formy przypisów, zgodnie z założeniami przyjętymi w niniejszej publikacji.
2 A. Małkiewicz, Barokowa architektura sakralna w Krakowie, [w:] idem, The-
oria et Praxis. Studia z dziejów sztuki nowożytnej i jej teorii, Kraków 2000, s. 179.
3 Katalog zabytków sztuki w Polsce, Województwo elbląskie. Braniewo, From-
bork, Orneta i okolice, red. M. Arszyński, M. Kutzner, Warszawa 1980, s. 59, także na
s. 192-200 literatura.
4 J. Obłąk, Kontrakty między kapitułą warmińską a rzeźbiarzami w Dębniku
w sprawie ołtarza marmurowego, „Biuletyn Historii Sztuki”, 18,1956, s. 295-296.
5 Idem, Stosunek do nauki i sztuki biskupa warmińskiego Adama Stanisława
Grabowskiego, „Studia Warmińskie”, 1,1964, s. 53-55.
6 Idem, Kontrakty między..., s. 295-296; idem. Stosunek..., s. 53-55; K. Kordek,