DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.26589#0303
Magdalena Piwocka
Zamek Królewski na Wawelu
Kraków
„POUR MON SOUVENIR”.
GEMMA Z MARSEM I MINERWĄ W SKARBCU
KORONNYM NA WAWELU
Okazałe intaglio z parą zbrojnych postaci zakupiono do zbiorów wa-
welskich w r. 1970, bez specjalnych wahań. Wyrafinowana manierystyczna
forma, antykizowany ubiór figur i szlachetny materiał nie budziły wątpliwo-
ści, iż chodzi tu o dzieło z około r. 1600, pożądane w Skarbcu Koronnym1.
Od tej pory jednak nikt nie poświęcił mu już większej uwagi. Tymczasem
monochromatyczny klejnot, nie przyciągający wzroku kruszcową oprawą,
poddany uważnej analizie odsłania swe historyczne inspiracje.
W owalną płytkę oliwkowo-szarego agatu, o wymiarach 67 x 54 mm,
oszlifowaną na grubość 6 mm, wpisano grupę o ściśle symetrycznej kompo-
zycji - dwie smukłe postacie Marsa i Minerwy, podających sobie ręce (il. 1).
Nad ich głowami, pośrodku, spływa z nieba orzeł upuszczający koronę wprost
na splecione dłonie tej pary. Sumarycznie zaznaczony teren u stóp obojga
porastajątrzy niskie drzewka, oliwne lub laurowe, jak można sądzić z ide-
owego kontekstu. Ubiory wojowniczych bóstw są wyraźnie zróżnicowane.
Mars nosi rzymski pancerz nałożony na krótką tunikę, rozwianą wokół bio-
der, nakolanniki i wysokie sandały. Lewądłonią, schowaną za plecami, pod-
trzymuje lancę. Minerwa odziana jest w dwie szaty - długą do kostek suknię
i krótką wierzchnią tunikę kończącą się powyżej kolan. Zdobi ją podobny
pancerz z naramiennikami i stylizowaną baskiną. W lewej ręce dzierży owalną
tarczę - egidę. Głowy obojga osłaniają prawie identyczne hełmy „legioni-
stów”, w typie zwanym attyckim2. Zlatujący w dół orzeł niemal dotyka skrzy-
dłami podniesionych przyłbic tych hełmów. Krawędź agatu ujmuje ledwie
widoczna wąska opaska ze srebrzonego mosiądzu, znakowanego na uszku
cechą,,MET[AL]”. Jej dodanie wiąże się z zabiegiem sklejenia ukośnie pęk-
niętej gemmy i zabezpieczeniem pęknięcia na rewersie diagonalną ażurową
listewką z wycinanym napisem „Pour mon Souvenir” (il. 2). Interwencję tę
i oprawę należy wiązać z wiekiem XIX.
1 Nr inw. 5654. Nabyte w P.P. DESA w Krakowie. A. Fischinger, Skarbiec Koron-
ny na Wawelu. Przewodnik, Kraków 1973, s. 22.
2 Zob. B. Szubelak, Legionista Cezara. Studium uzbrojenia, Częstochowa 1999,
tabi. 3.
Zamek Królewski na Wawelu
Kraków
„POUR MON SOUVENIR”.
GEMMA Z MARSEM I MINERWĄ W SKARBCU
KORONNYM NA WAWELU
Okazałe intaglio z parą zbrojnych postaci zakupiono do zbiorów wa-
welskich w r. 1970, bez specjalnych wahań. Wyrafinowana manierystyczna
forma, antykizowany ubiór figur i szlachetny materiał nie budziły wątpliwo-
ści, iż chodzi tu o dzieło z około r. 1600, pożądane w Skarbcu Koronnym1.
Od tej pory jednak nikt nie poświęcił mu już większej uwagi. Tymczasem
monochromatyczny klejnot, nie przyciągający wzroku kruszcową oprawą,
poddany uważnej analizie odsłania swe historyczne inspiracje.
W owalną płytkę oliwkowo-szarego agatu, o wymiarach 67 x 54 mm,
oszlifowaną na grubość 6 mm, wpisano grupę o ściśle symetrycznej kompo-
zycji - dwie smukłe postacie Marsa i Minerwy, podających sobie ręce (il. 1).
Nad ich głowami, pośrodku, spływa z nieba orzeł upuszczający koronę wprost
na splecione dłonie tej pary. Sumarycznie zaznaczony teren u stóp obojga
porastajątrzy niskie drzewka, oliwne lub laurowe, jak można sądzić z ide-
owego kontekstu. Ubiory wojowniczych bóstw są wyraźnie zróżnicowane.
Mars nosi rzymski pancerz nałożony na krótką tunikę, rozwianą wokół bio-
der, nakolanniki i wysokie sandały. Lewądłonią, schowaną za plecami, pod-
trzymuje lancę. Minerwa odziana jest w dwie szaty - długą do kostek suknię
i krótką wierzchnią tunikę kończącą się powyżej kolan. Zdobi ją podobny
pancerz z naramiennikami i stylizowaną baskiną. W lewej ręce dzierży owalną
tarczę - egidę. Głowy obojga osłaniają prawie identyczne hełmy „legioni-
stów”, w typie zwanym attyckim2. Zlatujący w dół orzeł niemal dotyka skrzy-
dłami podniesionych przyłbic tych hełmów. Krawędź agatu ujmuje ledwie
widoczna wąska opaska ze srebrzonego mosiądzu, znakowanego na uszku
cechą,,MET[AL]”. Jej dodanie wiąże się z zabiegiem sklejenia ukośnie pęk-
niętej gemmy i zabezpieczeniem pęknięcia na rewersie diagonalną ażurową
listewką z wycinanym napisem „Pour mon Souvenir” (il. 2). Interwencję tę
i oprawę należy wiązać z wiekiem XIX.
1 Nr inw. 5654. Nabyte w P.P. DESA w Krakowie. A. Fischinger, Skarbiec Koron-
ny na Wawelu. Przewodnik, Kraków 1973, s. 22.
2 Zob. B. Szubelak, Legionista Cezara. Studium uzbrojenia, Częstochowa 1999,
tabi. 3.