DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.26589#0184
180
Maria Kałamajska-Saeed
niefortunnie skorygowano nazwę miejscowości na Słonim i takie rozpozna-
nie - chociaż również mylne - dotąd się utrzymuje3. Podstawę dla jego zmiany
daje porównanie z widokiem zamku lachowickiego na miedziorycie wyda-
nym krótko po r. 1660 staraniem hetmana wielkiego litewskiego Pawła Jana
Sapiehy4 (il. 2 i 5) oraz na wotum (il. 3), złożonym ok. r. 1665 przez ówcze-
snego gubernatora twierdzy i dowódcę najsłynniejszej w jej dziejach obrony
- Stanisława Michała Judyckiego (zm. po 1699, a przed 1701) h. Radwan,
późniejszego marszałka rzeczyckiego.
Zanim jednak przystąpimy do omówienia obu wspomnianych przeka-
zów oraz do przedstawienia okoliczności ich powstania, należy choćby po-
krótce przypomnieć dzieje miejsca, o którym mowa i uświadomić znaczenie
Lachowicz w systemie obronnym Rzeczypospolitej. W r. 1648 twierdza trzy-
krotnie oparła się atakom kozackim. W r. 1654 nawet nie próbowały jej zdo-
bywać wojska moskiewskie dowodzone przez kniazia Jurija Dołgorukiego.
Była nie tylko silna, lecz również doskonale zaopatrzona, bo inwentarz spo-
rządzony w r. 1658 wylicza 30 dział różnego kalibru, rozmieszczonych na jej
czterech bastionach, a także 1500 sztuk broni palnej oraz wielką obfitość
prochu i amunicji5. W rękach Sapiehów pozostawały Lachowicze do r. 1760,
kiedy Marianna z Sapiehów Koźmińska sprzedała je kasztelanowi wileń-
skiemu Michałowi Massalskiemu6. Z uwagi na znaczenie strategiczne
w r. 1775 Sejm Rzeczypospolitej odkupił twierdzę od ówczesnego posiada-
cza, biskupa wileńskiego Ignacego Massalskiego, jednakże już wkrótce
- wraz z drugim rozbiorem - Lachowicze znalazły się pod panowaniem Ro-
sji. Dobra wraz z niepotrzebną już twierdzą otrzymał targowiczanin hetman
litewski Szymon Kossakowski, nie cieszył się jednak nimi zbyt długo, ponie-
waż został powieszony za zdradę w r. 1794 w Wilnie podczas insurekcji
kościuszkowskiej. W 1. poł. w. XIX zarówno zamek, jak też ceglano-
-kamienne oblicowania wałów zostały rozebrane. Do dziś po dawnej forte-
cy pozostały zarysy wałów i fosa szerokości 15 m, zamek zaś zniknął
bez śladu7.
3 H. Widacka, Katalog portretów osobistości polskich i obcych w Polsce dzia-
łających, t. 4, Warszawa 1994, kat. 4722, miedzioryt.
4 Fundacja XX Czartoryskich w Krakowie, inw. MNK-XVI. R. 6945, miedzioryt.
5 M. Ткачоу, Sumki i людз1, Mìhck 1991, s. 99; Збор помткау псторьп
i културы Беларуа. Гродзенская воблаць, Mìhck 1986, s. 274 jako jedyny zabytek
w Lachowiczach wzmiankuje pomnik wzniesiony w miejscu siedziby sztabu oddziału
partyzanckiego i rejonowego komitetu partii.
6 E. Sapieha, Ważniejsze majątki, fundacje, rezydencje, [w:] Dom Sapieżyński,
Warszawa 1995, s. 667.
7 Ткачоу, Ляхавчы..., s. 22.
Maria Kałamajska-Saeed
niefortunnie skorygowano nazwę miejscowości na Słonim i takie rozpozna-
nie - chociaż również mylne - dotąd się utrzymuje3. Podstawę dla jego zmiany
daje porównanie z widokiem zamku lachowickiego na miedziorycie wyda-
nym krótko po r. 1660 staraniem hetmana wielkiego litewskiego Pawła Jana
Sapiehy4 (il. 2 i 5) oraz na wotum (il. 3), złożonym ok. r. 1665 przez ówcze-
snego gubernatora twierdzy i dowódcę najsłynniejszej w jej dziejach obrony
- Stanisława Michała Judyckiego (zm. po 1699, a przed 1701) h. Radwan,
późniejszego marszałka rzeczyckiego.
Zanim jednak przystąpimy do omówienia obu wspomnianych przeka-
zów oraz do przedstawienia okoliczności ich powstania, należy choćby po-
krótce przypomnieć dzieje miejsca, o którym mowa i uświadomić znaczenie
Lachowicz w systemie obronnym Rzeczypospolitej. W r. 1648 twierdza trzy-
krotnie oparła się atakom kozackim. W r. 1654 nawet nie próbowały jej zdo-
bywać wojska moskiewskie dowodzone przez kniazia Jurija Dołgorukiego.
Była nie tylko silna, lecz również doskonale zaopatrzona, bo inwentarz spo-
rządzony w r. 1658 wylicza 30 dział różnego kalibru, rozmieszczonych na jej
czterech bastionach, a także 1500 sztuk broni palnej oraz wielką obfitość
prochu i amunicji5. W rękach Sapiehów pozostawały Lachowicze do r. 1760,
kiedy Marianna z Sapiehów Koźmińska sprzedała je kasztelanowi wileń-
skiemu Michałowi Massalskiemu6. Z uwagi na znaczenie strategiczne
w r. 1775 Sejm Rzeczypospolitej odkupił twierdzę od ówczesnego posiada-
cza, biskupa wileńskiego Ignacego Massalskiego, jednakże już wkrótce
- wraz z drugim rozbiorem - Lachowicze znalazły się pod panowaniem Ro-
sji. Dobra wraz z niepotrzebną już twierdzą otrzymał targowiczanin hetman
litewski Szymon Kossakowski, nie cieszył się jednak nimi zbyt długo, ponie-
waż został powieszony za zdradę w r. 1794 w Wilnie podczas insurekcji
kościuszkowskiej. W 1. poł. w. XIX zarówno zamek, jak też ceglano-
-kamienne oblicowania wałów zostały rozebrane. Do dziś po dawnej forte-
cy pozostały zarysy wałów i fosa szerokości 15 m, zamek zaś zniknął
bez śladu7.
3 H. Widacka, Katalog portretów osobistości polskich i obcych w Polsce dzia-
łających, t. 4, Warszawa 1994, kat. 4722, miedzioryt.
4 Fundacja XX Czartoryskich w Krakowie, inw. MNK-XVI. R. 6945, miedzioryt.
5 M. Ткачоу, Sumki i людз1, Mìhck 1991, s. 99; Збор помткау псторьп
i културы Беларуа. Гродзенская воблаць, Mìhck 1986, s. 274 jako jedyny zabytek
w Lachowiczach wzmiankuje pomnik wzniesiony w miejscu siedziby sztabu oddziału
partyzanckiego i rejonowego komitetu partii.
6 E. Sapieha, Ważniejsze majątki, fundacje, rezydencje, [w:] Dom Sapieżyński,
Warszawa 1995, s. 667.
7 Ткачоу, Ляхавчы..., s. 22.