DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.26589#0202
198
Jerzy Kowalczyk
Farnese. Pierwsze wydanie zawiera 32 tablice ze skromnymi komentarza-
mi3. Ze względu na jasność i krótkość wykładu oraz niewielką objętość trak-
tat odniósł niebywały sukces. Został przetłumaczony na wszystkie języki za-
chodnioeuropejskie, był wydawany w dziesiątkach nakładów przez cztery
wieki. Stanowił on najprostszy podręcznik dla młodych adeptów architektu-
ry i dla miłośników-dyletantów.
Na tablicy III Vignola zestawił pięć kolumn na piedestałach w różnych
porządkach i o różnych proporcjach. Dla porządków Vignola wypracował
dosyć jasny kanon. Jako wielkość modularną przyjmował on połowę szero-
kości trzonu kolumny w jej dolnej części. A zatem, dla kolumn najbardziej
krępego porządku toskańskiego obrał proporcje szerokości do wysokości
kolumnyjak 1:6, czyli 12 modułów, dla doryckiego -1:8, czyli 16 modułów,
dla jońskiego -1:9, czyli 18 modułów, dla korynckiego i kompozytowego -
1:10, czyli 20 modułów (tabi. III). Dla porównania, poprzednik Vignoli, Se-
bastiano Serlio przyjął schemat bardziej prosty, a mianowicie: toscana -
1:6, dorica - 1:7,jonica - 1:8, corinthia 1:9, composita - 1:10. Z tego
zestawienia wynika, że kolumny w traktacie Vignoli są bardziej wysmukłe4.
Operowanie modułem opartym na szerokości kolumny miało długą tradycję,
wywodzącą się jeszcze ze starożytnego traktatu Witruwiusza, przejętąprzez
wszystkich nowożytnych włoskich teoretyków architektury - Leona Battistę
Albertiego, Sebastiana Serlia, Daniele Barbaro i innych. Rozważania
o proporcjach poszczególnych porządków stało się pasjonującym tematem
dyskusji teoretycznych.
Każdy porządek przedstawił Vignola w 5-6 ujęciach: dwukolumnowe
przęsło z belkowaniem, przęsło z belkowaniem na tle arkadowej loggii, przę-
sło z kolumnami na piedestałach na tle arkadowej loggii, baza kolumny
z piedestałem, głowica kolumny z belkowaniem. Aby pokazać warianty gło-
wicy czy belkowania, autor dodawał jeszcze jedną tablicę. Osobną tablicę
XX poświęcił metodzie wykreślania woluty kapitelu jońskiego, na tablicy
XXV pokazał strukturę kapitelu korynckiego, a na tablicy XXI - metodę
wykreślania trzonu kolumny spiralnej. Tylko na jednej tablicy XXX przed-
stawił dwa kapitele kompozytowe z motywami orłów i gryfów, zaczerpnięte
z budowli starożytnych.
Rysunkom na tablicach towarzyszą u dołu lub z boku teksty, zawierają-
ce nazwy poszczególnych członów porządku i objaśniające metodę ich
3 Thoenes, Per la storia..., op. cit., s. 181-189.
4 C. Thoenes, La dottrina della „Regola”, [w:] Jacopo Barozzi da Vignola, red.
R. J. Tuttle, Milano 2002, s. 341-366. Dzieło Vignoli zostało zanalizowane w kontekście
traktatów włoskich i europejskich.
Jerzy Kowalczyk
Farnese. Pierwsze wydanie zawiera 32 tablice ze skromnymi komentarza-
mi3. Ze względu na jasność i krótkość wykładu oraz niewielką objętość trak-
tat odniósł niebywały sukces. Został przetłumaczony na wszystkie języki za-
chodnioeuropejskie, był wydawany w dziesiątkach nakładów przez cztery
wieki. Stanowił on najprostszy podręcznik dla młodych adeptów architektu-
ry i dla miłośników-dyletantów.
Na tablicy III Vignola zestawił pięć kolumn na piedestałach w różnych
porządkach i o różnych proporcjach. Dla porządków Vignola wypracował
dosyć jasny kanon. Jako wielkość modularną przyjmował on połowę szero-
kości trzonu kolumny w jej dolnej części. A zatem, dla kolumn najbardziej
krępego porządku toskańskiego obrał proporcje szerokości do wysokości
kolumnyjak 1:6, czyli 12 modułów, dla doryckiego -1:8, czyli 16 modułów,
dla jońskiego -1:9, czyli 18 modułów, dla korynckiego i kompozytowego -
1:10, czyli 20 modułów (tabi. III). Dla porównania, poprzednik Vignoli, Se-
bastiano Serlio przyjął schemat bardziej prosty, a mianowicie: toscana -
1:6, dorica - 1:7,jonica - 1:8, corinthia 1:9, composita - 1:10. Z tego
zestawienia wynika, że kolumny w traktacie Vignoli są bardziej wysmukłe4.
Operowanie modułem opartym na szerokości kolumny miało długą tradycję,
wywodzącą się jeszcze ze starożytnego traktatu Witruwiusza, przejętąprzez
wszystkich nowożytnych włoskich teoretyków architektury - Leona Battistę
Albertiego, Sebastiana Serlia, Daniele Barbaro i innych. Rozważania
o proporcjach poszczególnych porządków stało się pasjonującym tematem
dyskusji teoretycznych.
Każdy porządek przedstawił Vignola w 5-6 ujęciach: dwukolumnowe
przęsło z belkowaniem, przęsło z belkowaniem na tle arkadowej loggii, przę-
sło z kolumnami na piedestałach na tle arkadowej loggii, baza kolumny
z piedestałem, głowica kolumny z belkowaniem. Aby pokazać warianty gło-
wicy czy belkowania, autor dodawał jeszcze jedną tablicę. Osobną tablicę
XX poświęcił metodzie wykreślania woluty kapitelu jońskiego, na tablicy
XXV pokazał strukturę kapitelu korynckiego, a na tablicy XXI - metodę
wykreślania trzonu kolumny spiralnej. Tylko na jednej tablicy XXX przed-
stawił dwa kapitele kompozytowe z motywami orłów i gryfów, zaczerpnięte
z budowli starożytnych.
Rysunkom na tablicach towarzyszą u dołu lub z boku teksty, zawierają-
ce nazwy poszczególnych członów porządku i objaśniające metodę ich
3 Thoenes, Per la storia..., op. cit., s. 181-189.
4 C. Thoenes, La dottrina della „Regola”, [w:] Jacopo Barozzi da Vignola, red.
R. J. Tuttle, Milano 2002, s. 341-366. Dzieło Vignoli zostało zanalizowane w kontekście
traktatów włoskich i europejskich.