Zakład Architektury Polskiej i Historii Sztuki <Warschau> [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki i Kultury (4.1935-1936)

Ryc. 5.

przestały działać przez cały okres średniomiecza na mistykom za-
chodnio europejskich26), między innymi na śm. Tomasza z Aąuinu
i na śm. Antoniego z Padmy. Ekstaza ma miejsce, określa śm. To-
masz21), gdy ,,aliquis spiritu divino elevalur ad aliąua supernatura-
lia, cum abstractione a sensibus“. Czyli podczas ekstazy dusza, od-
rymając się od rzeczy zmysłomych, rnznosi się ku rzeczom nadnatural-
nym dzięki działaniu ducha Eożego. Śm. Antoni, myjaśniając mizję
Boga, zamartą mi VI księdze Izajasza utrzymuje, że22): „Pan spo-
czyma m duszy,?która mznicsła się ponad rzeczy ziemskie przez kon-
templację rzeczy miecznych. Wómczas dom pięciu zmysłom pełen
jest Jego majestatu. Wszystkie bomiem iego członki są m spokoju,
gdy Pan spoczyma m umyśle“. Warunkiem mięć posiadania Boga
iest myrzeczenie się śmiata. Ta myśl jest podstamą mistycyzmu za-
rómno katolickiego, jak i niekatolickiego. Mistycy katoliccy pouczają
ponadto, że dla doskonałego posiadania Boga jest niezbędny Najśm.
Sakrament, gdyż jedynie przez Chrystusa miedzie droga do Boga.
Myśli Plotyna i mistykom katolickich odnajdują się m pismach Jana
Ruysbroeck a2B) (1293 — 1381), założyciela szkoły mistycznej flamandz-
kiej. Stancmi ją grupa pisarzy niderlandzkich z XIV i XV mieku,
złożona z kanonikom regularnych ze zgromadzenia m Windes-
heim i Braci życia mspólnego, uznających — jedni i drudzy — au-
torytet Ruysbroeck’a24). „Moderna devotio“ jest podstamomą dok-
tryną tej szkoły. Demokratyzm i realizm, oto jej cechy głórnne.
Przejamia się m niej ogólna tendencja do zstępomania z myżyn
czystej spekulacji ku życiu praktycznemu. Dzięki niej mistycyzm
został udostępniony szarym tłumom m stopniu znacznie miększym,

87