DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.3576#0172
i4o C0MMENTAR1A DE JNTIjOUIS SCALPTORIBUS
exprimatur, arcani, g^ pbaretram geftans (zi), Praeter haec facevi tenet inverfam demijfamquet
per inde ac fi extinguere velit (23) fartajfe adfignificandavi Uhm cimi Luna unum & idem effe,
ut Mythologorum & Poetarum auttoritate comprobatur (24).
Cimi Dea haec in tutela, & cuftodia montes, fylvafque haberet, viis, portubus praeejfet, virgi-
nibus faveret, laborantes utero puellas levaret, innumeris pene cultus nominibus donata e/i, tam ex
qualitatibus firn, quam ex locis ubi colebatur, deduclis (25). Ab Aegyptiis, qui Bubaftis templuni
UH maximum erexerant (26), ad Graepos, apud quos Ephefium Dianae tempiimi celeberrimum fuit,
virginis Deae cultus manavit (27), quem Romani excepere, non folum ereBis pluribus templis in
Aventino, in Capitolio, in Caeliolo, in Suburra, fed ludis praeftantijjiviis faecularibus in honorem UUus,
fratrifque inflhutis (28). Mirimi igitur videri non deb et, fi quam phirimae gemmile, nummi, fia-
fuae, protomae fuperfint, quibus Dea figuratur, quamvis bar bar or um inclementia, & follicitd Cbri-
jlianorum Religione, quam plurima ex bis pioimmentis fuerint ex qcuIìs fidelium fubhta.
Ad huius tabula? ornamentimi ftatuam opificii non mediocris (*) protuli, quae jam fitpra Mar~
chionis Verofpi atrium (29) erat, quaeque ve fi evi duobus cingulis , ut in noftra Dianae gemma, reli-
gatam habet (30), dextra arami fraBum geftat, fmiftra veftem fublevat, prope dextrum pedem pba-
retra fpe&atur t fed praecipuum novumque ejl capitis gemmis ornati concinnano,
Praeter banc ftatuam exbibevius alteravi gemmavi (**) quam Ioach. Renderp egregio & ornatif-
Jìmo Iuveni Patricia Amfielodamenfi dono dedimus in perpetuae pignus amicitiae, Ex celienti Graeco
artificio in iìla fcalpta eft Dea fuper fcopulos fedens, Tantae venufiatis eft hoc opus oh omnium
partium confenfionem, ut Diana haec & hy^rsfa ( VENATR1X SC1LICET) & K«/Ukhs nuncupari
pojfit ; ut eam Pamphus omnium primus acceptq ab Arcadibus nomine appellavit (31) & poft Uhm
ffyppolitus apud Euripidem (32).
X<5(f£ pei u K«M<<?as
Ilxfflsvwv A"pTtjJ.i,
(22) Orpheus in Uymn. Dia», pag. 327. Horat. Uh. ;. carni,
Qd. 22. Catuf Carmen Saecul pag 47 ■ Vìrgil. ìib. j 1,
Aeneid. ver/. 557, Auacreoutis Cairn, pag. 147. Sophocles in
Oedip. Tyr. pag. 208. Pburnut de Nat Deor. cap. $4. E«-
rìpìd. Traged. Ifibig, in Taur. AB 1. Se, 3. Plìn. Epift. tih.
1. Ep. 6, Nonnus in Diouyftac^ Uè. 16. verf. 128. 130. &
135. vocat Dianam hiontauam, Dìanam iu Scopulis , Diai
pam Venantem. In ìnferiptioiiibus Qruteri pag. 41. num. 7,
(Uffa eft Nemorenfis . Dianae Nemorenfis cultus extitit XVI.
(ib Urbe lapide ab eo loco ita vocatns ,
(23) Statuam Dianae manorat Patifanias lib, fa. cap. 37.
qua Dea facem dextra tenebat ab biiineris pendente pharetra .
(24) Vìrgil. lib. 9. Aen, verf. 402 Catullus ad Dìanam
pag. ;i verf. 13. Statiti! Tbeb, lib. io. Cicer. lib. 2. de
Natur. Deor. cap. 27. Dianam & Lunam eamdem effe pu-
tant. Phornutus de Natur. Deor, cap. 32. & ,4. Sed bis
fonge vetuflìor Euripidei iu Iphìg. in Aid. & Ipbig. in Taur.
verf. 2 1. Hoc fymbolum facìs inverfae noftrani Dìanam de"
(ìt;uat, tarilauani £«/;<?« , «0« aufeyi Dianam Lucìferam, ut
Clar. Montfaucan Ant. voi. 1. pag. 154- animadvertit. Dia-,
Ila eniin Lucìfera in nuimuìs exprejja femper faceilf ereffam
tenet, culli non confeiitaneum fit huiufmodi nomine, quotic~
fcuuque faceni extintuit, appellare ; Diana igittsr facem extìn-
gueus Lunam occidentem ìndie ut ; & facem ere Hall) tenens ,
Lunam figmjìcat quae nociamo tempuro fpkudefcip. Ideo in
nummis uuncupqta Diana Lucifera, $f Luna occìdens ctim
facem ìuverfam tenet : ficuti faepe in quam pluribus aua-
glypis obfervatur Sol evieni, in quadrigis afeendens, & Sol,
Qecìdens dfeendens obfervatur.
(2J) Calliniach. Hymu. in Dian, verf. 39. inquit praeejfe
yavìgationi, & Infcrìpt. Grutber. pag. 35. num, 8. REG1N4
Salve mihi, o pulcherrima
Pulcherrima in Coelo degentium
Virginum Diana.
LA-
UNDARUM nuucupatur. Vide Horat. lib, 3. Od. 22. Vìrgil.
Ed. 4. verf. io. S. Anelili, de Civit. Dei lib, 7, cap. 16,
fed prefertini Horpb. Hyinn. pag, 327.
(26) Herod. Hiftor. lib. z. pag 178.
(17) Huius templi defeiptio legitur apud Plìuium lib. 36.
cap 14. éf Uh. 16. cap 40. Vide Val. Maxim, lib 8. cap.
14. Quiut. Curt, Uh. 4. cap. S Strab. Geogr. lib. 14, voi. 3.
cap «540. ó* 541. pag. 948. é> feq, é> Macrob. Satura, lib. $■
cap. 22. de hoc Dianae tempia vide in AB. Apofiolor, cap,
jg. par. 27.
(28) Dioujf Halic. Hift. Uh. 4. pag. 230. Nardinì Roma
Antica pag, 137. 32}. 334. & 4J4. ó* Ro/ìn. Antij, lib. 3-
cap. d pag. 118.
(*) Tab, XIV.
(29) Quo loco mute fit haec ftatua nefeìo. Montf. fipp'-
voi 3. Antiq. pag. 34. Tab, jo. num, 3. ftatuam batic evul-
gavit a Carolo le Bruii delìneatam ; negligente!- tamen fg'U'®
baec delineata fuit; nani pharetram inxta dexterum pcae0
habet, & dextera non volume» » fed arcuiti fratturi! tetist { "t
(lit idem Montfauconius ) .
(30) Duo. cìngala in noftra ftatua exprefafunt, quamvis-ab
habìtu cooperi a. Itti Dianam deferihens Claudiana s iiiqn't <"
{audib, Sfil, lib, 3. verf. 247.
.......Duo cingula veftem
Crure tenus pendere vetant.
Et de raptu Proferp, lib. 2. verf. 33,
Crifpatur gemino veftis Gortynia cinti?
Poplite fufa tenus,
(**) Tab. XV, N. I,
(31) Paufau. Uh. 1. cap 19. é> 41- * Uh. S. cap. 3?«
(32) Etti: in Hyp. AB, \. Se 2. 'Jerf, 70. e feq.
Jff'Vi
Ai
^•'' ereserò
'><ron°'
Wtea
,(ii*eeneiiM
I gemme
Irli ftatua pi
^ufjISij, Giovai
j In quefta {
J.ì opera è
pM può merit;
aim.
udi..i:i puu jiier,
'Panfoai:
; ; -ne d kllvfii
i Dian
2 \
'«'verfi fecola
? felce
'eli'Ed
ipo pag.
11 ,,"1*0lW, 1
%,;SC°>1',Diana
C "à'o.can
o* «*».?■ '•
ii c,uu^ i
1, * ^
^iV^^ifc,
'%
a,
'hi
> a °n0tJ U
LV'u, v,, "«"ti
01. "a
1 « '\ '«11
b,
llone
J>
"<;
exprimatur, arcani, g^ pbaretram geftans (zi), Praeter haec facevi tenet inverfam demijfamquet
per inde ac fi extinguere velit (23) fartajfe adfignificandavi Uhm cimi Luna unum & idem effe,
ut Mythologorum & Poetarum auttoritate comprobatur (24).
Cimi Dea haec in tutela, & cuftodia montes, fylvafque haberet, viis, portubus praeejfet, virgi-
nibus faveret, laborantes utero puellas levaret, innumeris pene cultus nominibus donata e/i, tam ex
qualitatibus firn, quam ex locis ubi colebatur, deduclis (25). Ab Aegyptiis, qui Bubaftis templuni
UH maximum erexerant (26), ad Graepos, apud quos Ephefium Dianae tempiimi celeberrimum fuit,
virginis Deae cultus manavit (27), quem Romani excepere, non folum ereBis pluribus templis in
Aventino, in Capitolio, in Caeliolo, in Suburra, fed ludis praeftantijjiviis faecularibus in honorem UUus,
fratrifque inflhutis (28). Mirimi igitur videri non deb et, fi quam phirimae gemmile, nummi, fia-
fuae, protomae fuperfint, quibus Dea figuratur, quamvis bar bar or um inclementia, & follicitd Cbri-
jlianorum Religione, quam plurima ex bis pioimmentis fuerint ex qcuIìs fidelium fubhta.
Ad huius tabula? ornamentimi ftatuam opificii non mediocris (*) protuli, quae jam fitpra Mar~
chionis Verofpi atrium (29) erat, quaeque ve fi evi duobus cingulis , ut in noftra Dianae gemma, reli-
gatam habet (30), dextra arami fraBum geftat, fmiftra veftem fublevat, prope dextrum pedem pba-
retra fpe&atur t fed praecipuum novumque ejl capitis gemmis ornati concinnano,
Praeter banc ftatuam exbibevius alteravi gemmavi (**) quam Ioach. Renderp egregio & ornatif-
Jìmo Iuveni Patricia Amfielodamenfi dono dedimus in perpetuae pignus amicitiae, Ex celienti Graeco
artificio in iìla fcalpta eft Dea fuper fcopulos fedens, Tantae venufiatis eft hoc opus oh omnium
partium confenfionem, ut Diana haec & hy^rsfa ( VENATR1X SC1LICET) & K«/Ukhs nuncupari
pojfit ; ut eam Pamphus omnium primus acceptq ab Arcadibus nomine appellavit (31) & poft Uhm
ffyppolitus apud Euripidem (32).
X<5(f£ pei u K«M<<?as
Ilxfflsvwv A"pTtjJ.i,
(22) Orpheus in Uymn. Dia», pag. 327. Horat. Uh. ;. carni,
Qd. 22. Catuf Carmen Saecul pag 47 ■ Vìrgil. ìib. j 1,
Aeneid. ver/. 557, Auacreoutis Cairn, pag. 147. Sophocles in
Oedip. Tyr. pag. 208. Pburnut de Nat Deor. cap. $4. E«-
rìpìd. Traged. Ifibig, in Taur. AB 1. Se, 3. Plìn. Epift. tih.
1. Ep. 6, Nonnus in Diouyftac^ Uè. 16. verf. 128. 130. &
135. vocat Dianam hiontauam, Dìanam iu Scopulis , Diai
pam Venantem. In ìnferiptioiiibus Qruteri pag. 41. num. 7,
(Uffa eft Nemorenfis . Dianae Nemorenfis cultus extitit XVI.
(ib Urbe lapide ab eo loco ita vocatns ,
(23) Statuam Dianae manorat Patifanias lib, fa. cap. 37.
qua Dea facem dextra tenebat ab biiineris pendente pharetra .
(24) Vìrgil. lib. 9. Aen, verf. 402 Catullus ad Dìanam
pag. ;i verf. 13. Statiti! Tbeb, lib. io. Cicer. lib. 2. de
Natur. Deor. cap. 27. Dianam & Lunam eamdem effe pu-
tant. Phornutus de Natur. Deor, cap. 32. & ,4. Sed bis
fonge vetuflìor Euripidei iu Iphìg. in Aid. & Ipbig. in Taur.
verf. 2 1. Hoc fymbolum facìs inverfae noftrani Dìanam de"
(ìt;uat, tarilauani £«/;<?« , «0« aufeyi Dianam Lucìferam, ut
Clar. Montfaucan Ant. voi. 1. pag. 154- animadvertit. Dia-,
Ila eniin Lucìfera in nuimuìs exprejja femper faceilf ereffam
tenet, culli non confeiitaneum fit huiufmodi nomine, quotic~
fcuuque faceni extintuit, appellare ; Diana igittsr facem extìn-
gueus Lunam occidentem ìndie ut ; & facem ere Hall) tenens ,
Lunam figmjìcat quae nociamo tempuro fpkudefcip. Ideo in
nummis uuncupqta Diana Lucifera, $f Luna occìdens ctim
facem ìuverfam tenet : ficuti faepe in quam pluribus aua-
glypis obfervatur Sol evieni, in quadrigis afeendens, & Sol,
Qecìdens dfeendens obfervatur.
(2J) Calliniach. Hymu. in Dian, verf. 39. inquit praeejfe
yavìgationi, & Infcrìpt. Grutber. pag. 35. num, 8. REG1N4
Salve mihi, o pulcherrima
Pulcherrima in Coelo degentium
Virginum Diana.
LA-
UNDARUM nuucupatur. Vide Horat. lib, 3. Od. 22. Vìrgil.
Ed. 4. verf. io. S. Anelili, de Civit. Dei lib, 7, cap. 16,
fed prefertini Horpb. Hyinn. pag, 327.
(26) Herod. Hiftor. lib. z. pag 178.
(17) Huius templi defeiptio legitur apud Plìuium lib. 36.
cap 14. éf Uh. 16. cap 40. Vide Val. Maxim, lib 8. cap.
14. Quiut. Curt, Uh. 4. cap. S Strab. Geogr. lib. 14, voi. 3.
cap «540. ó* 541. pag. 948. é> feq, é> Macrob. Satura, lib. $■
cap. 22. de hoc Dianae tempia vide in AB. Apofiolor, cap,
jg. par. 27.
(28) Dioujf Halic. Hift. Uh. 4. pag. 230. Nardinì Roma
Antica pag, 137. 32}. 334. & 4J4. ó* Ro/ìn. Antij, lib. 3-
cap. d pag. 118.
(*) Tab, XIV.
(29) Quo loco mute fit haec ftatua nefeìo. Montf. fipp'-
voi 3. Antiq. pag. 34. Tab, jo. num, 3. ftatuam batic evul-
gavit a Carolo le Bruii delìneatam ; negligente!- tamen fg'U'®
baec delineata fuit; nani pharetram inxta dexterum pcae0
habet, & dextera non volume» » fed arcuiti fratturi! tetist { "t
(lit idem Montfauconius ) .
(30) Duo. cìngala in noftra ftatua exprefafunt, quamvis-ab
habìtu cooperi a. Itti Dianam deferihens Claudiana s iiiqn't <"
{audib, Sfil, lib, 3. verf. 247.
.......Duo cingula veftem
Crure tenus pendere vetant.
Et de raptu Proferp, lib. 2. verf. 33,
Crifpatur gemino veftis Gortynia cinti?
Poplite fufa tenus,
(**) Tab. XV, N. I,
(31) Paufau. Uh. 1. cap 19. é> 41- * Uh. S. cap. 3?«
(32) Etti: in Hyp. AB, \. Se 2. 'Jerf, 70. e feq.
Jff'Vi
Ai
^•'' ereserò
'><ron°'
Wtea
,(ii*eeneiiM
I gemme
Irli ftatua pi
^ufjISij, Giovai
j In quefta {
J.ì opera è
pM può merit;
aim.
udi..i:i puu jiier,
'Panfoai:
; ; -ne d kllvfii
i Dian
2 \
'«'verfi fecola
? felce
'eli'Ed
ipo pag.
11 ,,"1*0lW, 1
%,;SC°>1',Diana
C "à'o.can
o* «*».?■ '•
ii c,uu^ i
1, * ^
^iV^^ifc,
'%
a,
'hi
> a °n0tJ U
LV'u, v,, "«"ti
01. "a
1 « '\ '«11
b,
llone
J>
"<;