DOI Heft:
Nr. 3-4
DOI Artikel:Hoefer, Frederic Adolph: Aanteekeningen omtrent Culemborg
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.19797#0148
Reeds in 1735 had men aan den predikant Kloeckhof het schilderij van den
gekruisigden Heiland, dat in 1704 in de kerk was opgehangen, met het onderschrift:
»I Cor. I v. 23. Wij prediken den gekruysten Christus”, en een ander schilderij, voor-
stellende het laatste oordeel, ten geschenke gegeven -1).
De koperen kronen, eens vorstelijke geschenken uit de 17de eeuw, zijn niet
meer aanwezig.
In deze kerk hingen eens o.a. de volgende rouwborden, die in verband stonden
met de heeren van Culemborg: van Elisabeth Charlotta, gravin van Waldeck, van Amelia
Catharina, dochter van graaf Philip Theodoor, dit bord hing vroeger op de binnenplaats
van het Nieuwe Hof3), van George Frederik van Waldeck °). Den 10en januari 1798
werden de wapens uit de kerk weggenomen4) en had de terugbezorging aan de huizen
Waldeck en Saksen door den Saksischen gezant te ’s Gravenhage plaats.
In het torentje hangt een klok voorzien van een rand met jachtvoorstellingen en
in blokletters het opschrift: »Si deus pro nobis quis contra nos 1686”.
Een eigenaardig gebruik had in deze gemeente plaats tot aanvulling van de collecten
voor de armen op hooge feesten of bij plechtige gelegenheden, wanneer men bij elkander
was, scheidde men niet van den maaltijd alvorens voor de armen een hoed voor giften
te hebben laten rondgaan, men noemde dit »den Hut abgenommen”.
Roomsch-katholieke kerken. — In 1753 hadden de Roomsch-katholieken twee kerken: 5)
een in de Nieuwe Stad, uitkomende op de Varkensmarkt, door een pastoor bediend en
daarom pastoorskerk genoemd, en een in de Oude Stad met uit- en ingang op de Groote
Markt in den Papenhoek. De tegenwoordige H. Barbarakerk is in 1887 ingewijd.
In de kerk zijn aanwezig, en der vermelding waard, de onderstaande voorwerpen.
Een buitengewoon fraai zilveren Christusbeeld hangende aan een houten kruis met drie
nagelen met edelgesteenten in doornenkroon, nagels en den doek om de lendenen. Het is
voorzien van de letters: M. C. S. Een verguld zilveren gedreven kelk, in de kom met
voorstellingen van het Hof van Gethsemane, de Geeseling en de Bespotting. Op het voetstuk
vindt men de Kruisiging, de Graflegging en het Laatste Avondmaal. Een groot zilveren
ciborium met voorstellingen van Kaïn en Abel, Kruisiging, Isaac met zijn zoon, de toon-
brooden, het eten der toonbrooden en het Laatste Avondmaal. Op den voet voorzien
van de symbolen van Geloof, Hoop en Liefde. Een gedreven schenkblad, waarop gegraveerd
de Maria Boodschap. Uit het midden der 16de eeuw. Een schilderij op paneel met de
kruisiging. Een schilderij op doek voorstellende de H. Xaverius de zwarten doopende.
Een schilderij op doek de afneming van het kruis, gemerkt »J. Cossiers S. J. 1628”. Een
tabernakel, in 1825 te Antwerpen vervaardigd, met in hout gesneden Laatste Avondmaal
en een pelikaan zijn jongen voedende.
In de pastorie zijn aanwezig: Twee schilderijen op doek, het eene stelt Jesus, het
1) Idem, blz. 45. 2) Idem, blz. 41. 3) Idem, blz. 43 vlg. 4) Idem, blz. 60.
5) Voet, blz. 579 vlg.
134
gekruisigden Heiland, dat in 1704 in de kerk was opgehangen, met het onderschrift:
»I Cor. I v. 23. Wij prediken den gekruysten Christus”, en een ander schilderij, voor-
stellende het laatste oordeel, ten geschenke gegeven -1).
De koperen kronen, eens vorstelijke geschenken uit de 17de eeuw, zijn niet
meer aanwezig.
In deze kerk hingen eens o.a. de volgende rouwborden, die in verband stonden
met de heeren van Culemborg: van Elisabeth Charlotta, gravin van Waldeck, van Amelia
Catharina, dochter van graaf Philip Theodoor, dit bord hing vroeger op de binnenplaats
van het Nieuwe Hof3), van George Frederik van Waldeck °). Den 10en januari 1798
werden de wapens uit de kerk weggenomen4) en had de terugbezorging aan de huizen
Waldeck en Saksen door den Saksischen gezant te ’s Gravenhage plaats.
In het torentje hangt een klok voorzien van een rand met jachtvoorstellingen en
in blokletters het opschrift: »Si deus pro nobis quis contra nos 1686”.
Een eigenaardig gebruik had in deze gemeente plaats tot aanvulling van de collecten
voor de armen op hooge feesten of bij plechtige gelegenheden, wanneer men bij elkander
was, scheidde men niet van den maaltijd alvorens voor de armen een hoed voor giften
te hebben laten rondgaan, men noemde dit »den Hut abgenommen”.
Roomsch-katholieke kerken. — In 1753 hadden de Roomsch-katholieken twee kerken: 5)
een in de Nieuwe Stad, uitkomende op de Varkensmarkt, door een pastoor bediend en
daarom pastoorskerk genoemd, en een in de Oude Stad met uit- en ingang op de Groote
Markt in den Papenhoek. De tegenwoordige H. Barbarakerk is in 1887 ingewijd.
In de kerk zijn aanwezig, en der vermelding waard, de onderstaande voorwerpen.
Een buitengewoon fraai zilveren Christusbeeld hangende aan een houten kruis met drie
nagelen met edelgesteenten in doornenkroon, nagels en den doek om de lendenen. Het is
voorzien van de letters: M. C. S. Een verguld zilveren gedreven kelk, in de kom met
voorstellingen van het Hof van Gethsemane, de Geeseling en de Bespotting. Op het voetstuk
vindt men de Kruisiging, de Graflegging en het Laatste Avondmaal. Een groot zilveren
ciborium met voorstellingen van Kaïn en Abel, Kruisiging, Isaac met zijn zoon, de toon-
brooden, het eten der toonbrooden en het Laatste Avondmaal. Op den voet voorzien
van de symbolen van Geloof, Hoop en Liefde. Een gedreven schenkblad, waarop gegraveerd
de Maria Boodschap. Uit het midden der 16de eeuw. Een schilderij op paneel met de
kruisiging. Een schilderij op doek voorstellende de H. Xaverius de zwarten doopende.
Een schilderij op doek de afneming van het kruis, gemerkt »J. Cossiers S. J. 1628”. Een
tabernakel, in 1825 te Antwerpen vervaardigd, met in hout gesneden Laatste Avondmaal
en een pelikaan zijn jongen voedende.
In de pastorie zijn aanwezig: Twee schilderijen op doek, het eene stelt Jesus, het
1) Idem, blz. 45. 2) Idem, blz. 41. 3) Idem, blz. 43 vlg. 4) Idem, blz. 60.
5) Voet, blz. 579 vlg.
134