DOI Heft:
Nr. 3-4
DOI Artikel:Kerkwijk, A. O. van: Nederl. Museum voor geschiedenis en kunst: Aanwinsten
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19799#0156
was dus in alle nuchterheid geschied. Het eerst zal in den vorm van den armlegger zich dan
eenige vrijheid openbaren, eene flauwe buiging zou men een stap tot zelfstandige ontwikkeling
van den stoel kunnen noemen, zooals die in den stoel van het Lodewijk XIV type, in
den stoel van het Regentschap verder gaat en eindelijk in den stijl van Lodewijk XV tot
volle uiting komt, om weer in den stijl van Lodewijk XVI eene reactie te beleven.
Van den Lod. XIV stoel biedt de verzameling reeds lang eene rijke verscheidenheid,
wat de Lod. XV stoel beteekent werd duidelijk gemaakt door eenige aankoopen, welke
ik reeds vroeger hier besprak (jaargang 1907, blz. 193), het overgangstype uit den tijd
van het Regentschap wordt thans vertegenwoordigd door een onlangs aangekochten
fraai gebeeldhouwden fauteuil, met zitting en rugleuning van gevlochten riet. De
armleggers en de pooten, welke laatste nog door
een kruis verbonden zijn, zijn weer iets losser van
beweging dan in de voorafgaande periode, maar
missen toch nog het elegant-bewegelijke dat den
Lodewijk XV stijl kenmerkt, de rugleuning is nog
vlak. De constructieve deelen vertoonen reeds zeer
vrije vormen, maar blijven toch hunne zelfstandigheid
behouden; zij loopen nog niet in elkaar over, zooals
dat bij een levend organisch geheel het geval is en
zooals de meubelmaker in den tijd van Lodewijk XV
het tracht te bereiken. In dit verband kunnen wij
de opmerking maken, dat het bergmeubel in zijn
ontwikkeling altijd het zitmeubel vooruit is. Wij zagen,
dat toen de stoel in de renaissance nog nauwelijks
zich uit de gothiek had vrijgemaakt, de kast en
de kist reeds een zeer eigenaardige ontwikkeling
Afb 4 Secretaire hadden gehad. Ook in de 18de eeuw wordt in het
bergmeubel het eerst de vrijheid bereikt waarnaar men
zoekt. De hier afgebeelde secretaire (fig. 4) vertoont nog in de vormen van het inlegwerk en
van het bronzen beslag de symetrie van den stijl van het Regentschap, maar schijnt
toch reeds volkomen vrij van alle gedachte aan constructie gemodeleerd. Hoekstijlen,
regels, lijsten zijn niet meer zichtbaar; het fineer omspant alles, gelijk een huid de
vormen van een levend jong organisme zou omspannen. Die vormen zullen zich ontwik-
kelen, de bijkomstige versieringen zullen de asymetrie zoeken, in aanleg is hier toch
reeds alles gegeven. Men kan dit mooi vinden, of niet mooi vinden, er is hier iets
gemaakt, waartoe het werken in vroegere perioden noodzakelijk moest leiden; er is
hier een eindpunt bereikt, waarna de meubelfabrikant weer in het onvrije, in het
architectonische zal overslaan.
A. PIT.
□ □ □
□
144
eenige vrijheid openbaren, eene flauwe buiging zou men een stap tot zelfstandige ontwikkeling
van den stoel kunnen noemen, zooals die in den stoel van het Lodewijk XIV type, in
den stoel van het Regentschap verder gaat en eindelijk in den stijl van Lodewijk XV tot
volle uiting komt, om weer in den stijl van Lodewijk XVI eene reactie te beleven.
Van den Lod. XIV stoel biedt de verzameling reeds lang eene rijke verscheidenheid,
wat de Lod. XV stoel beteekent werd duidelijk gemaakt door eenige aankoopen, welke
ik reeds vroeger hier besprak (jaargang 1907, blz. 193), het overgangstype uit den tijd
van het Regentschap wordt thans vertegenwoordigd door een onlangs aangekochten
fraai gebeeldhouwden fauteuil, met zitting en rugleuning van gevlochten riet. De
armleggers en de pooten, welke laatste nog door
een kruis verbonden zijn, zijn weer iets losser van
beweging dan in de voorafgaande periode, maar
missen toch nog het elegant-bewegelijke dat den
Lodewijk XV stijl kenmerkt, de rugleuning is nog
vlak. De constructieve deelen vertoonen reeds zeer
vrije vormen, maar blijven toch hunne zelfstandigheid
behouden; zij loopen nog niet in elkaar over, zooals
dat bij een levend organisch geheel het geval is en
zooals de meubelmaker in den tijd van Lodewijk XV
het tracht te bereiken. In dit verband kunnen wij
de opmerking maken, dat het bergmeubel in zijn
ontwikkeling altijd het zitmeubel vooruit is. Wij zagen,
dat toen de stoel in de renaissance nog nauwelijks
zich uit de gothiek had vrijgemaakt, de kast en
de kist reeds een zeer eigenaardige ontwikkeling
Afb 4 Secretaire hadden gehad. Ook in de 18de eeuw wordt in het
bergmeubel het eerst de vrijheid bereikt waarnaar men
zoekt. De hier afgebeelde secretaire (fig. 4) vertoont nog in de vormen van het inlegwerk en
van het bronzen beslag de symetrie van den stijl van het Regentschap, maar schijnt
toch reeds volkomen vrij van alle gedachte aan constructie gemodeleerd. Hoekstijlen,
regels, lijsten zijn niet meer zichtbaar; het fineer omspant alles, gelijk een huid de
vormen van een levend jong organisme zou omspannen. Die vormen zullen zich ontwik-
kelen, de bijkomstige versieringen zullen de asymetrie zoeken, in aanleg is hier toch
reeds alles gegeven. Men kan dit mooi vinden, of niet mooi vinden, er is hier iets
gemaakt, waartoe het werken in vroegere perioden noodzakelijk moest leiden; er is
hier een eindpunt bereikt, waarna de meubelfabrikant weer in het onvrije, in het
architectonische zal overslaan.
A. PIT.
□ □ □
□
144