DOI Artikel:
Cieślak, Katarzyna: Wystrój Dworu Artusa w Gdańsku i jego program ideowy w XVII wieku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27007#0042
Katarzyna Około 1530 r. wprowadziło się na to miejsce Bractwo Trzech Króli. Wiadomo
Cieślak 0 nim, że zamówiło sobie ławę', jednakże znajdująca się nad nią dekoracja
należała do Bractwa Malborskiego. W interesującym nas okresie Ława Mal-
borska ufundowała również dekorację ściany wschodniej środkowego
przęsła, czerpiąc tematy przedstawień głównie z historii i dostosowując się
do schematu wystroju pozostałych Ław.
Żadna z powstałych w tym czasie dekoracji nie jest znana w pełni. Ława
św. Reinholda, mająca do dyspozycji najwięcej miejsca, umieściła nad
boazerią płaskorzeźbiony fryz Triumf rzymski (1533, zaginiony na początku
XIX w.), który rozciągał się wzdłuż obu ścian północno-zachodniego
narożnika Dworu3. Wzdłuż całego przedstawienia biegła inskrypcja w for-
mie niemieckiego wiersza. Gzyms boazerii zdobiły figury siedmiu planet,
nad którymi dominowała stojąca w samym narożniku statua św. Reinholda.
Wśród elementów wystroju tej Ławy, restaurowanych w 1690 r., wymienia
się ponadto figury Fortitudo i Caritas"1. Jednak Randt twierdzi, że figury
Caritas, Justitii, Fortitudo i nieznanej personifikacji znajdowały się na
zgierowaniu gzymsu na tle pilastrów ściany zachodniej, w strefie należącej
już do Ławy św. Krzysztofa - a więc należały do jej wystroju!
Ponad fryzem i gzymsem umieszczono cykl półkoliście zamkniętych
obrazów różnej wielkości. Na ścianie zachodniej centralne miejsce zajmował
największy obraz o nie znanej tematyce, zastąpiony w 1850 r. przez
wyobrażenie Czterech synów Hajmona na rumaku Bajardzie. Flankowały go
dwa obrazy - Śmierć Lukrecji i Ofiara Marka Kurcjusza; dwa inne obrazy tych
samych wymiarów Stracenie Mecjusza Fufecjusza' i Diana i Akteon, znajdowały
się juz na ścianie północnej, pod lewym z trzech umieszczonych w niej okien.
Na pilastrze ściany zachodniej rozdzielającym środkowe i północne przęsło
Dworu zawieszono jeszcze mniejszy "Rundel" wypełniony napisem
hołdowniczym dla cesarza Karola V Habsburga. U Pliimeckego, który
oglądał Dwór przed zniszczeniami wojsk napoleońskich, zachowała się in-
formacja o pendant do tej tablicy inskrypcyjnej, dedykacji dla króla polskiego
Zygmunta Starego . Wprawdzie opis Pliimeckego nie jest wolny od pomyłek,
ale dokładne podanie miejsca eksponowania tego zabytku (przy wyjściu
z Dworu na ulicę Chlebnicką) czyni tę informację prawdopodobną. Łatwo
można sobie wyobrazić, że tablica inskrypcyjna w rodzaju zachowanej
poświęconej Karolowi V zamykała od prawej strony cykl obrazów fundo-
wanych przez Bractwo św. Reinholda.
Zadaniem dekoracji zamówionej przez tę Ławę było podsunięcie widzo-
wi pozytywnych wzorców osobowych (Lukrecja, Marek Kurcjusz) i zarazem
' P. Simson Der Artushofin Danzig und seine Briiderschaften, die Banken, Danzig 1900, s. 163.
3 A. L. Randt Der Artushof in Danzig, "Neue Preussische Provinzial-Biatter" 12:1857,12, s. 16.
3 Wojewódzkie Archiwum Państwowe w Gdańsku (WAP Gd), 416,57 30, s. 105-108.
' Randt, op.cit., s. 7 i przyp.***.
” Dotąd określany jako Stracenie przestępcy. Właściwy temat ustalił B.Meyer Der Artushof, Danzig 1939, s.16.
Pliimecke Der Artus-oder Junckerhof in Danzig, "Unterhaltungsblatt an der Weichsel und Ostsee", Danzig
1804, nr V, s. 138. Simson pomija tę wiadomość, podobnie jak informację otym, że niegdyś istniała we Dworze
chorągiew poświęcona Janowi III Sobieskiemu (Pliimecke, op. cit., nr V, s. 137), której kartusz zachował się
w wyposażeniu Ławy św. Reinholda do dziś (Jakrzewska Śnieżko, op. cit., s. 18, il. 39, zob. też il. 34).
40
Cieślak 0 nim, że zamówiło sobie ławę', jednakże znajdująca się nad nią dekoracja
należała do Bractwa Malborskiego. W interesującym nas okresie Ława Mal-
borska ufundowała również dekorację ściany wschodniej środkowego
przęsła, czerpiąc tematy przedstawień głównie z historii i dostosowując się
do schematu wystroju pozostałych Ław.
Żadna z powstałych w tym czasie dekoracji nie jest znana w pełni. Ława
św. Reinholda, mająca do dyspozycji najwięcej miejsca, umieściła nad
boazerią płaskorzeźbiony fryz Triumf rzymski (1533, zaginiony na początku
XIX w.), który rozciągał się wzdłuż obu ścian północno-zachodniego
narożnika Dworu3. Wzdłuż całego przedstawienia biegła inskrypcja w for-
mie niemieckiego wiersza. Gzyms boazerii zdobiły figury siedmiu planet,
nad którymi dominowała stojąca w samym narożniku statua św. Reinholda.
Wśród elementów wystroju tej Ławy, restaurowanych w 1690 r., wymienia
się ponadto figury Fortitudo i Caritas"1. Jednak Randt twierdzi, że figury
Caritas, Justitii, Fortitudo i nieznanej personifikacji znajdowały się na
zgierowaniu gzymsu na tle pilastrów ściany zachodniej, w strefie należącej
już do Ławy św. Krzysztofa - a więc należały do jej wystroju!
Ponad fryzem i gzymsem umieszczono cykl półkoliście zamkniętych
obrazów różnej wielkości. Na ścianie zachodniej centralne miejsce zajmował
największy obraz o nie znanej tematyce, zastąpiony w 1850 r. przez
wyobrażenie Czterech synów Hajmona na rumaku Bajardzie. Flankowały go
dwa obrazy - Śmierć Lukrecji i Ofiara Marka Kurcjusza; dwa inne obrazy tych
samych wymiarów Stracenie Mecjusza Fufecjusza' i Diana i Akteon, znajdowały
się juz na ścianie północnej, pod lewym z trzech umieszczonych w niej okien.
Na pilastrze ściany zachodniej rozdzielającym środkowe i północne przęsło
Dworu zawieszono jeszcze mniejszy "Rundel" wypełniony napisem
hołdowniczym dla cesarza Karola V Habsburga. U Pliimeckego, który
oglądał Dwór przed zniszczeniami wojsk napoleońskich, zachowała się in-
formacja o pendant do tej tablicy inskrypcyjnej, dedykacji dla króla polskiego
Zygmunta Starego . Wprawdzie opis Pliimeckego nie jest wolny od pomyłek,
ale dokładne podanie miejsca eksponowania tego zabytku (przy wyjściu
z Dworu na ulicę Chlebnicką) czyni tę informację prawdopodobną. Łatwo
można sobie wyobrazić, że tablica inskrypcyjna w rodzaju zachowanej
poświęconej Karolowi V zamykała od prawej strony cykl obrazów fundo-
wanych przez Bractwo św. Reinholda.
Zadaniem dekoracji zamówionej przez tę Ławę było podsunięcie widzo-
wi pozytywnych wzorców osobowych (Lukrecja, Marek Kurcjusz) i zarazem
' P. Simson Der Artushofin Danzig und seine Briiderschaften, die Banken, Danzig 1900, s. 163.
3 A. L. Randt Der Artushof in Danzig, "Neue Preussische Provinzial-Biatter" 12:1857,12, s. 16.
3 Wojewódzkie Archiwum Państwowe w Gdańsku (WAP Gd), 416,57 30, s. 105-108.
' Randt, op.cit., s. 7 i przyp.***.
” Dotąd określany jako Stracenie przestępcy. Właściwy temat ustalił B.Meyer Der Artushof, Danzig 1939, s.16.
Pliimecke Der Artus-oder Junckerhof in Danzig, "Unterhaltungsblatt an der Weichsel und Ostsee", Danzig
1804, nr V, s. 138. Simson pomija tę wiadomość, podobnie jak informację otym, że niegdyś istniała we Dworze
chorągiew poświęcona Janowi III Sobieskiemu (Pliimecke, op. cit., nr V, s. 137), której kartusz zachował się
w wyposażeniu Ławy św. Reinholda do dziś (Jakrzewska Śnieżko, op. cit., s. 18, il. 39, zob. też il. 34).
40