DOI Artikel:
Paszkiewicz, Piotr: Społeczna i kulturowa geneza Dworu Artusa
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27007#0017
Piotr Paszkiewicz
Społeczna i kulturowa geneza
Dworu Artusa*
Curia Regis Artus, siedziba Bractwa św. Jerzego w Gdańsku, wymieniana
w dokumentach już około 1350 r., wraz z podobnymi dworami w Toruniu,
Chełmnie, Malborku, Braniewie, Stralsundzie, Królewcu i Rydze, jest
doskonałym przykładem specyficznej kultury mieszczańskiej i rycerskiej na
południowych pobrzeżach Bałtyku w okresie późnego średniowiecza i rene-
sansu. Jednakże pochodzenie owych świetnych budynków i złączonych z ni-
mi stowarzyszeń nie doczekało się dotychczas gruntownej analizy, poza
wzmiankami o ich związkach z bogatą mitologią arturiańską1, jaka z An-
glii dotarła do regionów nadbałtyckich. Według Stórmera w tej ekspansji
mitu pośredniczył niemiecki patrycjah. Co więcej. Dwory Artusa rozwinęły
się prawdopodobnie z różnych mieszczańskich konfraternii i towarzystw.
W tym samym kierunku szły interpretacje Hirscha, który wykazał cjuasi
religijny charakter Dworów Artusa; ta właśnie cecha miała polegać na
kształtowaniu "najszlachetniejszej moralności"3. Przy tym wszystkim rola
Zakonu Krzyżackiego w procesie instytucjonalizacji arturiańskiej mitologii
nie została w dostateczny sposób rozpatrzona, jeśli w ogóle zauważona. Bez
wątpienia, po przeniesieniu stolicy do Malborka Zakon stał się
najpotężniejszą feudalną organizacją regionu i zarazem przywódcą
niemieckiej ekspansji na Prusy i pobrzeża Bałtyku. Nic więc dziwnego, że
mógł być zainteresowany działalnością na poły wojskowych bractw (jakim
było Bractwo św. Jerzego), które ćwiczyły swych członków w rzemiośle
* Skrócona wersjatego artykułu, opublikowanego w języku angielskim na łamach „Biuletynu Historii
Sztuki" XLVII: 1986,2-4, była odczytana na doktorskim seminarium prowadzonym przez prof. Jana Białostockiego,
któremu chciałbym wyrazić wdzięczność za życzliwe uwagi. Chcę również podziękować za wnikliwe sugestie
profesorom Aleksandrowi Gieysztorowi i Stanisławowo Mossakowskiemu.
' P. Simson Der Artushof in Danzig und seine Briiderschaften, die Banken, Danzig 1900; - E. Keyser Der Dan-
ziger Artushofes, "Ostdeutsche Monatshefte" 1926, 6, s. 513-516.
2 W. Stórmer Kónig Artus ais aristokratisches Leitbild wdhrend des spdtern Mittelalters, gezeigt an Beispielen der
Ministerialitat und des Patriziats, "Zeitschrift fur bayerische Landesgeschichte" XXXV: 1972, Heft 3, s. 946-971.
Th. Hirsch Ueber den Ursprung der Preussischen Artushofe, "Zeitschrift fur Preussische Geschichte und
Landskunde" I,: 1864, s. 3. n.
15
Społeczna i kulturowa geneza
Dworu Artusa*
Curia Regis Artus, siedziba Bractwa św. Jerzego w Gdańsku, wymieniana
w dokumentach już około 1350 r., wraz z podobnymi dworami w Toruniu,
Chełmnie, Malborku, Braniewie, Stralsundzie, Królewcu i Rydze, jest
doskonałym przykładem specyficznej kultury mieszczańskiej i rycerskiej na
południowych pobrzeżach Bałtyku w okresie późnego średniowiecza i rene-
sansu. Jednakże pochodzenie owych świetnych budynków i złączonych z ni-
mi stowarzyszeń nie doczekało się dotychczas gruntownej analizy, poza
wzmiankami o ich związkach z bogatą mitologią arturiańską1, jaka z An-
glii dotarła do regionów nadbałtyckich. Według Stórmera w tej ekspansji
mitu pośredniczył niemiecki patrycjah. Co więcej. Dwory Artusa rozwinęły
się prawdopodobnie z różnych mieszczańskich konfraternii i towarzystw.
W tym samym kierunku szły interpretacje Hirscha, który wykazał cjuasi
religijny charakter Dworów Artusa; ta właśnie cecha miała polegać na
kształtowaniu "najszlachetniejszej moralności"3. Przy tym wszystkim rola
Zakonu Krzyżackiego w procesie instytucjonalizacji arturiańskiej mitologii
nie została w dostateczny sposób rozpatrzona, jeśli w ogóle zauważona. Bez
wątpienia, po przeniesieniu stolicy do Malborka Zakon stał się
najpotężniejszą feudalną organizacją regionu i zarazem przywódcą
niemieckiej ekspansji na Prusy i pobrzeża Bałtyku. Nic więc dziwnego, że
mógł być zainteresowany działalnością na poły wojskowych bractw (jakim
było Bractwo św. Jerzego), które ćwiczyły swych członków w rzemiośle
* Skrócona wersjatego artykułu, opublikowanego w języku angielskim na łamach „Biuletynu Historii
Sztuki" XLVII: 1986,2-4, była odczytana na doktorskim seminarium prowadzonym przez prof. Jana Białostockiego,
któremu chciałbym wyrazić wdzięczność za życzliwe uwagi. Chcę również podziękować za wnikliwe sugestie
profesorom Aleksandrowi Gieysztorowi i Stanisławowo Mossakowskiemu.
' P. Simson Der Artushof in Danzig und seine Briiderschaften, die Banken, Danzig 1900; - E. Keyser Der Dan-
ziger Artushofes, "Ostdeutsche Monatshefte" 1926, 6, s. 513-516.
2 W. Stórmer Kónig Artus ais aristokratisches Leitbild wdhrend des spdtern Mittelalters, gezeigt an Beispielen der
Ministerialitat und des Patriziats, "Zeitschrift fur bayerische Landesgeschichte" XXXV: 1972, Heft 3, s. 946-971.
Th. Hirsch Ueber den Ursprung der Preussischen Artushofe, "Zeitschrift fur Preussische Geschichte und
Landskunde" I,: 1864, s. 3. n.
15