DOI Artikel:
Litwin, Jerzy: Z badań nad modelami okrętów w Dworze Artusa w Gdańsku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27007#0205
Jerzy Litwin
Z badań nad modelami okrętów
w Dworze Artusa w Gdańsku
Modele okrętów zdobią do dziś niektóre wnętrza budynków publicznych
w Europie; szczególnie dużo zawieszono ich w kościołach skandynawskich,
niemieckich i holenderskich. Wiele zabytkowych modeli znajduje się tez w li-
cznych muzeach, zwłaszcza morskich.
Po II wojnie światowej próby zebrania ocalałych zabytkowych modeli
podejmowały w Polsce muzea w Szczecinie i Gdyni. Od roku 1960 dołączyło
do nich Muzeum Morskie w Gdańsku, które w początkach swego istnienia
zdołało zgromadzić aż kilkanaście dawnych modeli, co było zasługą
pierwszego dyrektora tej instytucji, doc. Przemysława Smolarka i ówczes-
nego kustosza mgr Józefa Kuszewskiego. Wśród zebranych modeli znalazły
się trzy egzemplarze z Dworu Artusa i jeden z Sieni Gdańskiej.
Najstarsze źródło informujące o modelach w Dworze Artusa pochodzi
z 4 X 1579 r., kiedy skarbnik Bractwa św. Reinholda odnotował wydatek
2 marek i 5 groszy na organizację festynu, na cześć króla Stefana Batorego'.
Imprezę tę, urządzoną na przedprożach Dworu Artusa, uświetniły fajer-
werki i wystrzały z maleńkich armatek na modelach okrętów. Zarówno ten
jak i podobny zapis posłużyły P. Simsonowi do wysnucia przypuszczenia, iż
juz wówczas w inwentarzu bractw z Dworu Artusa znajdował się model
małej galery śródziemnomorskiej (il. 2-4), znanej od początku XX w. pod
nazwą feluki2.
Galera, jako typ modelu, rzeczywiście mogła być użyta do takich celów.
Na jej pokładzie, w dziobowej części kadłuba, ustawione były trzy armatki.
Dogodny do nich dostęp umożliwiał ładowanie luf i bezpieczne odpalanie
ładunku. (W okrętach innych typów armaty były ustawione pod pokładem
i nie mogły być wykorzystywane do takiego celu.). W innej publikacji P. Sim-
son podaje, że model galery znajdował się w Dworze Artusa już w roku 1576.
P. Simson Der Artushofin Dcmzig und seine Bniderschaften, die Banken. Danzig 1900, s. 138.
2 Ibidem.
203
Z badań nad modelami okrętów
w Dworze Artusa w Gdańsku
Modele okrętów zdobią do dziś niektóre wnętrza budynków publicznych
w Europie; szczególnie dużo zawieszono ich w kościołach skandynawskich,
niemieckich i holenderskich. Wiele zabytkowych modeli znajduje się tez w li-
cznych muzeach, zwłaszcza morskich.
Po II wojnie światowej próby zebrania ocalałych zabytkowych modeli
podejmowały w Polsce muzea w Szczecinie i Gdyni. Od roku 1960 dołączyło
do nich Muzeum Morskie w Gdańsku, które w początkach swego istnienia
zdołało zgromadzić aż kilkanaście dawnych modeli, co było zasługą
pierwszego dyrektora tej instytucji, doc. Przemysława Smolarka i ówczes-
nego kustosza mgr Józefa Kuszewskiego. Wśród zebranych modeli znalazły
się trzy egzemplarze z Dworu Artusa i jeden z Sieni Gdańskiej.
Najstarsze źródło informujące o modelach w Dworze Artusa pochodzi
z 4 X 1579 r., kiedy skarbnik Bractwa św. Reinholda odnotował wydatek
2 marek i 5 groszy na organizację festynu, na cześć króla Stefana Batorego'.
Imprezę tę, urządzoną na przedprożach Dworu Artusa, uświetniły fajer-
werki i wystrzały z maleńkich armatek na modelach okrętów. Zarówno ten
jak i podobny zapis posłużyły P. Simsonowi do wysnucia przypuszczenia, iż
juz wówczas w inwentarzu bractw z Dworu Artusa znajdował się model
małej galery śródziemnomorskiej (il. 2-4), znanej od początku XX w. pod
nazwą feluki2.
Galera, jako typ modelu, rzeczywiście mogła być użyta do takich celów.
Na jej pokładzie, w dziobowej części kadłuba, ustawione były trzy armatki.
Dogodny do nich dostęp umożliwiał ładowanie luf i bezpieczne odpalanie
ładunku. (W okrętach innych typów armaty były ustawione pod pokładem
i nie mogły być wykorzystywane do takiego celu.). W innej publikacji P. Sim-
son podaje, że model galery znajdował się w Dworze Artusa już w roku 1576.
P. Simson Der Artushofin Dcmzig und seine Bniderschaften, die Banken. Danzig 1900, s. 138.
2 Ibidem.
203