DOI Artikel:
Friedrich, Jacek: O symetrii w Orfeuszu Hansa Vredemana de Vries
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27007#0097
Jacek Friedrich
O symetrii w Orfeuszu
Hansa Yredemana de Yries*
Okoliczności powstania wspaniałego obrazu Hansa Vredemana de Vries
ukazującego Orfeusza wśród zwierząt, a zdobiącego do czasu ostatniej
wojny wnętrze Dworu Artusa1 są dość dobrze znane". Znany jest także
moralizatorski przekaz jaki z dziełem tym wiązali współcześni. Lapidarnie
ujął to Kareł van Mander pisząc o Vredemanie w swej Het Schilder-Boeck:
W Gdańsku w Dworze Artusa wyobraził wrogie sobie zwierzęta w przyjaz-
nym zgromadzeniu wokół Orfeusza; ponieważ jest to miejsce, gdzie
wychyla się puchary i gdzie pijane zwierzęta nie powinny wszczynać
zwady3.
E. Iwanoyko słusznie dostrzegł jeszcze jeden aspekt dzieła, nazywając go
"koncepcją amatorską", w której chodziło nie tyle o przekaz dydaktyczny co
raczej o schlebienie ciekawości i żądzy dziwności, jaką zaspokoić mogło
zgromadzenie na olbrzymim płótnie licznych i rozmaitych gatunków
zwierząt. Sądzę, że tę tezę Iwanoyki można poprzeć dwoma nie zgłaszanymi
przez niego argumentami. Pierwszy z nich wiąże się z uzyskanymi ledwie
sześć lat przed zamówieniem obrazu przywilejami królewskimi, które umo-
żliwiały gdańszczanom (zresztą przy wileje te nie dotyczyły jedynie ich) łowy
w użytkowanych przez nich królewszczyznach. Jak bardzo dumni byli
mieszkańcy Gdańska z tego prawa, świadczą liczne poroża jelenie
umieszczone w Dworze Artusa". Innego rodzaju zainteresowania światem
zwierzęcym w środowisku gdańskiego patrycjatu dowodzi obecność
w księgozbiorze Waltera von Holten słynnej Historiae animalium Konrada
* Za cenne wskazówki chciałbym podziękować panom Warrenowi Kirkendale'owi i Janowi Krzemińskiemu.
Namalowany w 1594 r. obraz o wymiarach 776x604 cm wisiał na zachodniej ścianie ponad boazerią
Ławy Trzech Króli.
2 Zob. E. Iwanoyko Gdański okres Hansa Vredemana de Vries (Studium na temat cyklu malarskiego z ratusza
w Gdańsku), Poznań 1963, s. 150.
‘ Cyt. wg Iwanoyko, op. cit., s. 149.
J A. Rottermund Polowanie i sztuka w kulturze dzoorskiej czasów nowożytnych, "Materiały Muzeum Wnętrz
Zabytkowych w Pszczynie" V, Pszczyna 1988, s. 12; autor powątpiewa zresztą w to, by gdańszczanie mieli
prawo do "uenatiu magna w ramach którego polować można było na jelenia".
95
O symetrii w Orfeuszu
Hansa Yredemana de Yries*
Okoliczności powstania wspaniałego obrazu Hansa Vredemana de Vries
ukazującego Orfeusza wśród zwierząt, a zdobiącego do czasu ostatniej
wojny wnętrze Dworu Artusa1 są dość dobrze znane". Znany jest także
moralizatorski przekaz jaki z dziełem tym wiązali współcześni. Lapidarnie
ujął to Kareł van Mander pisząc o Vredemanie w swej Het Schilder-Boeck:
W Gdańsku w Dworze Artusa wyobraził wrogie sobie zwierzęta w przyjaz-
nym zgromadzeniu wokół Orfeusza; ponieważ jest to miejsce, gdzie
wychyla się puchary i gdzie pijane zwierzęta nie powinny wszczynać
zwady3.
E. Iwanoyko słusznie dostrzegł jeszcze jeden aspekt dzieła, nazywając go
"koncepcją amatorską", w której chodziło nie tyle o przekaz dydaktyczny co
raczej o schlebienie ciekawości i żądzy dziwności, jaką zaspokoić mogło
zgromadzenie na olbrzymim płótnie licznych i rozmaitych gatunków
zwierząt. Sądzę, że tę tezę Iwanoyki można poprzeć dwoma nie zgłaszanymi
przez niego argumentami. Pierwszy z nich wiąże się z uzyskanymi ledwie
sześć lat przed zamówieniem obrazu przywilejami królewskimi, które umo-
żliwiały gdańszczanom (zresztą przy wileje te nie dotyczyły jedynie ich) łowy
w użytkowanych przez nich królewszczyznach. Jak bardzo dumni byli
mieszkańcy Gdańska z tego prawa, świadczą liczne poroża jelenie
umieszczone w Dworze Artusa". Innego rodzaju zainteresowania światem
zwierzęcym w środowisku gdańskiego patrycjatu dowodzi obecność
w księgozbiorze Waltera von Holten słynnej Historiae animalium Konrada
* Za cenne wskazówki chciałbym podziękować panom Warrenowi Kirkendale'owi i Janowi Krzemińskiemu.
Namalowany w 1594 r. obraz o wymiarach 776x604 cm wisiał na zachodniej ścianie ponad boazerią
Ławy Trzech Króli.
2 Zob. E. Iwanoyko Gdański okres Hansa Vredemana de Vries (Studium na temat cyklu malarskiego z ratusza
w Gdańsku), Poznań 1963, s. 150.
‘ Cyt. wg Iwanoyko, op. cit., s. 149.
J A. Rottermund Polowanie i sztuka w kulturze dzoorskiej czasów nowożytnych, "Materiały Muzeum Wnętrz
Zabytkowych w Pszczynie" V, Pszczyna 1988, s. 12; autor powątpiewa zresztą w to, by gdańszczanie mieli
prawo do "uenatiu magna w ramach którego polować można było na jelenia".
95