DOI Artikel:
Bernatowicz, Tadeusz: Snycerz Stefan Müller i jego działalność
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27413#0396
392
TADEUSZ BERNATOWICZ
Nieświeżu i Krakowie3. Plan i bryła fundacji radziwiłłowskiej zajmują
wyjątkowe miejsce w dziejach architektury, wyprzedzają bowiem o ponad sto
lat barokowe kompozycje z kościołem na osi i klasztornymi skrzydłami po
bokach4. Po kasacie klasztoru w 1877 r. budynki przeznaczono na koszary
dla wojska rosyjskiego, a kościół na cerkiew. Siostry przeniesiono do Wilna
i Grodna a część wyposażenia świątyni trafiła do kościoła parafialnego
w Nowej Myszy5. W 1895 r. zmontowane obiekty znajdowały się już w no-
wym miejscu, co potwierdza data umieszczona na ambonie.
Szczęśliwie zachowany Rejestr przychodu i rozchodu kasy klasztoru Bene-
dyktynek nieświeskich, obejmujący lata 1733-1811, pozwala na szczegółowe
zapoznanie się z pracami prowadzonymi w świątyni6. Wśród różnorodnych
wydatków w 1745 r. znajdujemy opłaty za prace rzeźbiarskie i stolarskie
(por. Aneks). Od maja tego roku do października pojawia się nazwisko „Imć
Pana Milera”, który otrzymał wysokie wynagrodzenie za pozłocenie ołtarza,
wykonanie ambony oraz „za robotę w kościele”. Z jego osobą określaną jako
„snicerz” lub „stolarz” wiążą się wysokie wypłaty za wykonanie trzech kon-
fesjonałów (dwóch małych i jednego dużego), ołtarzyka, „balas do wielkiego
ołtarza” oraz prac „przy złączeniu ambony”. Zidentyfikowany snycerz Miler
związany był z dworem Radziwiłłów w Nieświeżu. Niewątpliwie jest on toż-
samy ze Stefanem Mullerem „sznicarzem” zatrudnionym w latach 1738-1739
wraz ze sztukatorem i snycerzem Franzem Pórnichem (Bernichem, Pernichem)
w hucie nalibockiej przy wykonywaniu form (np. kielichów, świeczników)7.
Mógł on również pracować w farfurni w Białej, gdzie Pórnich wykonywał
„robotę z kamieni, drzewa, z gipsu, z gliny palonej, figury, wazy, fron-
tispicy...”8
3 T. B e r n a t o w i c z, Le chiese ciel Barnardom nel Ducało di Njasviz, w: L’archit-
teto Gian Maria Bernardom sj tra VItalia e le terre cieli’Europa centro-orientale, a cura di
S. Graciotti e J. Kowalczyk, Roma 1999, s. 39-56.
4 M. B r y k o w s k a, Late Baroque Sacral Complexes in the Polish Commonwealth,
„Seminaria Niedzickie”, 4(1990), s. 31-39.
5 Na przeniesienie ołtarzy z kościoła Benedyktynek w Nieświeżu do Nowej Myszy zwrócił
uwagę Jaroszewicz (dz. cyt., s. 320-322).
6 Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Archiwum Radziwiłłowskie (dalej:
AGAD), dz. VIII, nr 324: „Rejestr przychodu i rozchodu kasy klasztoru. Benedyktynek
nieświeskich”, s. 343-353.
7 A. Karkucińska, Anna z Sanguszków Radziwiłłowa (1676-1746), Warszawa
2000, s. 134. Pórnich otrzymywał rocznie 700 złp., zaś Müller 416 złp. Porównanie z wyna-
grodzeniem np. dla majstrów szlifierskich (912 złp.) wskazuje, że nie byli oni zbyt obciążeni
pracą.
8E. Łopaciński, Zamek w Białej Podlaskiej. Materiały archiwalne, „Biuletyn
Historii Sztuki”, 19(1957), s. 37; K a r k u c i ń s k a, dz. cyt., s. 168.
TADEUSZ BERNATOWICZ
Nieświeżu i Krakowie3. Plan i bryła fundacji radziwiłłowskiej zajmują
wyjątkowe miejsce w dziejach architektury, wyprzedzają bowiem o ponad sto
lat barokowe kompozycje z kościołem na osi i klasztornymi skrzydłami po
bokach4. Po kasacie klasztoru w 1877 r. budynki przeznaczono na koszary
dla wojska rosyjskiego, a kościół na cerkiew. Siostry przeniesiono do Wilna
i Grodna a część wyposażenia świątyni trafiła do kościoła parafialnego
w Nowej Myszy5. W 1895 r. zmontowane obiekty znajdowały się już w no-
wym miejscu, co potwierdza data umieszczona na ambonie.
Szczęśliwie zachowany Rejestr przychodu i rozchodu kasy klasztoru Bene-
dyktynek nieświeskich, obejmujący lata 1733-1811, pozwala na szczegółowe
zapoznanie się z pracami prowadzonymi w świątyni6. Wśród różnorodnych
wydatków w 1745 r. znajdujemy opłaty za prace rzeźbiarskie i stolarskie
(por. Aneks). Od maja tego roku do października pojawia się nazwisko „Imć
Pana Milera”, który otrzymał wysokie wynagrodzenie za pozłocenie ołtarza,
wykonanie ambony oraz „za robotę w kościele”. Z jego osobą określaną jako
„snicerz” lub „stolarz” wiążą się wysokie wypłaty za wykonanie trzech kon-
fesjonałów (dwóch małych i jednego dużego), ołtarzyka, „balas do wielkiego
ołtarza” oraz prac „przy złączeniu ambony”. Zidentyfikowany snycerz Miler
związany był z dworem Radziwiłłów w Nieświeżu. Niewątpliwie jest on toż-
samy ze Stefanem Mullerem „sznicarzem” zatrudnionym w latach 1738-1739
wraz ze sztukatorem i snycerzem Franzem Pórnichem (Bernichem, Pernichem)
w hucie nalibockiej przy wykonywaniu form (np. kielichów, świeczników)7.
Mógł on również pracować w farfurni w Białej, gdzie Pórnich wykonywał
„robotę z kamieni, drzewa, z gipsu, z gliny palonej, figury, wazy, fron-
tispicy...”8
3 T. B e r n a t o w i c z, Le chiese ciel Barnardom nel Ducało di Njasviz, w: L’archit-
teto Gian Maria Bernardom sj tra VItalia e le terre cieli’Europa centro-orientale, a cura di
S. Graciotti e J. Kowalczyk, Roma 1999, s. 39-56.
4 M. B r y k o w s k a, Late Baroque Sacral Complexes in the Polish Commonwealth,
„Seminaria Niedzickie”, 4(1990), s. 31-39.
5 Na przeniesienie ołtarzy z kościoła Benedyktynek w Nieświeżu do Nowej Myszy zwrócił
uwagę Jaroszewicz (dz. cyt., s. 320-322).
6 Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Archiwum Radziwiłłowskie (dalej:
AGAD), dz. VIII, nr 324: „Rejestr przychodu i rozchodu kasy klasztoru. Benedyktynek
nieświeskich”, s. 343-353.
7 A. Karkucińska, Anna z Sanguszków Radziwiłłowa (1676-1746), Warszawa
2000, s. 134. Pórnich otrzymywał rocznie 700 złp., zaś Müller 416 złp. Porównanie z wyna-
grodzeniem np. dla majstrów szlifierskich (912 złp.) wskazuje, że nie byli oni zbyt obciążeni
pracą.
8E. Łopaciński, Zamek w Białej Podlaskiej. Materiały archiwalne, „Biuletyn
Historii Sztuki”, 19(1957), s. 37; K a r k u c i ń s k a, dz. cyt., s. 168.