DOI article:
Daranowska-Łukaszewska, Joanna: Kilka uwag o nagrobkach Brzechffów i Branickich w pojezuickim kościele śś. Piotra i Pawła w Krakowie
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.27413#0466
462
JOANNA DARANOWSKA-ŁUKASZEWSKA
1716, Branickich - w latach 1720-17274, w obu najmocniej wyeksponowa-
nym wątkiem jest motyw drzwi. Według Białostockiego, owe drzwi to sym-
bol przejścia pomiędzy światem żywych i umarłych, jego antyczny rodowód
jest oczywisty5; Samek do rozważań o symbolice drzwi w nagrobkach porta-
lowych wprowadził także zagadnienie bramy wąskiej6.
Żaden z przywołanych tu nagrobków nie doczekał się opracowania mono-
graficznego, żadna z wzmiankujących je rozpraw nie postawiła podstawowego
w tym wypadku pytania o samą obecność tak wielkich pomników, wzniesio-
nych osobom świeckim, w zakonnym kościele jezuitów; nikt też w gruncie
rzeczy nie podniósł problemu ich genezy formalnej7.
Mimo wyraźnych różnic oba nagrobki zbudowano według jednego schema-
tu. Każda z tych monumentalnych, zdecydowanie płaskich struktur, wypełnia
wysoką ścianę boczną kaplicy. Skomponowano je wykorzystując istniejące
wcześniej portale, ponad którymi umieszczono okazałe malowidła w skrom-
nych obramieniach zwieńczonych wspaniałymi kartuszami herbowymi; wokół
malowideł rozmieszczono wizerunki zmarłych, umiejętnie operując archi-
tektonicznymi podziałami kaplicznych ścian.
We wcześniejszy i skromniejszy pomnik Brzechffów włączono, jeszcze
siedemnastowieczny, uszaty portal, o szlachetnych proporcjach. Ponad nim
zawisł obraz olejny przedstawiający Brzechffę w chwili, gdy składa obietnicę,
którą odbiera jezuita wskazujący napis na kartach trzymanej w rękach księgi.
Napis ten, dziś zabrudzony, odczytał Załęski8, jest to fragment Ewangelii
św. Marka (10, 17-22) lub bardzo podobny - św. Łukasza (18, 18-23), traktu-
jący o pozbywaniu się dóbr doczesnych na rzecz ubogich. Tak więc scenę tę
należy interpretować jako moment przyrzeczenia darowizny jezuitom9. Ścianę
po obu stronach portalu wypełniają marmurowe tablice inskrypcyjne, na któ-
rych wsparto postumenty podtrzymujące owalne, trybowane w blasze miedzia-
nej podobizny Rafała, chorążego krakowskiego (zm. 1689), oraz Jana,
4 Do kwestii datowania wrócę niżej.
3Bia)ostocki, dz. cyt., s. 162-164.
6 S a m e k, dz. cyt., s. 151-156.
7 Ze względu na szczupłe ramy tego artykułu, nie będę zajmować się kwestiami
dotyczącymi wykonawców poszczególnych elementów obu pomników.
8 S. Z a ł ę s k i, 00. Jezuici przy kościele św. Piotra i Pawła w Krakowie, Nowy Sącz
1896, s. 92.
9 Rafał Brzechffa stale wspierał zakon, a zapisem testamentowym 1689 r. darował
krakowskim jezuitom sumę 26 000 złp, kontynuatorem tego dzieła był Jan, który w 1716 r.
zapisał zakonowi część sreber rodzinnych, por. Załęski, dz. cyt., s. 65.
JOANNA DARANOWSKA-ŁUKASZEWSKA
1716, Branickich - w latach 1720-17274, w obu najmocniej wyeksponowa-
nym wątkiem jest motyw drzwi. Według Białostockiego, owe drzwi to sym-
bol przejścia pomiędzy światem żywych i umarłych, jego antyczny rodowód
jest oczywisty5; Samek do rozważań o symbolice drzwi w nagrobkach porta-
lowych wprowadził także zagadnienie bramy wąskiej6.
Żaden z przywołanych tu nagrobków nie doczekał się opracowania mono-
graficznego, żadna z wzmiankujących je rozpraw nie postawiła podstawowego
w tym wypadku pytania o samą obecność tak wielkich pomników, wzniesio-
nych osobom świeckim, w zakonnym kościele jezuitów; nikt też w gruncie
rzeczy nie podniósł problemu ich genezy formalnej7.
Mimo wyraźnych różnic oba nagrobki zbudowano według jednego schema-
tu. Każda z tych monumentalnych, zdecydowanie płaskich struktur, wypełnia
wysoką ścianę boczną kaplicy. Skomponowano je wykorzystując istniejące
wcześniej portale, ponad którymi umieszczono okazałe malowidła w skrom-
nych obramieniach zwieńczonych wspaniałymi kartuszami herbowymi; wokół
malowideł rozmieszczono wizerunki zmarłych, umiejętnie operując archi-
tektonicznymi podziałami kaplicznych ścian.
We wcześniejszy i skromniejszy pomnik Brzechffów włączono, jeszcze
siedemnastowieczny, uszaty portal, o szlachetnych proporcjach. Ponad nim
zawisł obraz olejny przedstawiający Brzechffę w chwili, gdy składa obietnicę,
którą odbiera jezuita wskazujący napis na kartach trzymanej w rękach księgi.
Napis ten, dziś zabrudzony, odczytał Załęski8, jest to fragment Ewangelii
św. Marka (10, 17-22) lub bardzo podobny - św. Łukasza (18, 18-23), traktu-
jący o pozbywaniu się dóbr doczesnych na rzecz ubogich. Tak więc scenę tę
należy interpretować jako moment przyrzeczenia darowizny jezuitom9. Ścianę
po obu stronach portalu wypełniają marmurowe tablice inskrypcyjne, na któ-
rych wsparto postumenty podtrzymujące owalne, trybowane w blasze miedzia-
nej podobizny Rafała, chorążego krakowskiego (zm. 1689), oraz Jana,
4 Do kwestii datowania wrócę niżej.
3Bia)ostocki, dz. cyt., s. 162-164.
6 S a m e k, dz. cyt., s. 151-156.
7 Ze względu na szczupłe ramy tego artykułu, nie będę zajmować się kwestiami
dotyczącymi wykonawców poszczególnych elementów obu pomników.
8 S. Z a ł ę s k i, 00. Jezuici przy kościele św. Piotra i Pawła w Krakowie, Nowy Sącz
1896, s. 92.
9 Rafał Brzechffa stale wspierał zakon, a zapisem testamentowym 1689 r. darował
krakowskim jezuitom sumę 26 000 złp, kontynuatorem tego dzieła był Jan, który w 1716 r.
zapisał zakonowi część sreber rodzinnych, por. Załęski, dz. cyt., s. 65.