DOI Artikel:
Daranowska-Łukaszewska, Joanna: Kilka uwag o nagrobkach Brzechffów i Branickich w pojezuickim kościele śś. Piotra i Pawła w Krakowie
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.27413#0467
KILKA UWAG O NAGROBKACH BRZECHFFÓW I BRANICKICH
463
starosty krzeczowskiego (zm. 1716)10. Według Zagórowskiego, w miejscu
malowanego na blasze portretu Stanisława Trzebickiego w przerwanym przy-
czółku portalu pierwotnie zapewne znajdował się wizerunek trzeciego
Brzechffy - Gabriela (zm. 1718), także pochowanego w krypcie kaplicy* 11.
Portret ten jednakże może być pozostałością dawniejszego epitafium, gdyż
Trzebicki kaplicę św. Franciszka Borgiasza „przyozdobił bogato”12. Całą
kompozycję wieńczy okazały drewniany kartusz z pięciodzielną tarczą her-
bową, unoszony przez parę aniołków.
Podobnie skonstruowany pomnik Branickich, umieszczony w większej ka-
plicy, w południowym ramieniu transeptu, jest też bogatszy. Włączony weń
portal do dawnej kaplicy św. Relikwii (obecnie Najświętszego Sakramentu)
wypełnia całą szerokość ściany; wąskie przejście, zamknięte siedemnasto-
wieczną kratą (zapewne z pierwotnego portalu), i symetryczną do niego
wnękę ze spisem relikwii ujmują dwa potężne, stojące ukośnie filary, dźwi-
gające wolutowe spływy przerwanego przyczółka. Ponad portalem znajduje
się wielkie malowidło ścienne ze sceną bitwy, do której odnosi się nad-
przyrodzona interwencja patrona kaplicy, św. Stanisława Kostki13. Wokół
sceny bitewnej umieszczono trzy malowane na blasze portrety Branickich:
10 Ostatnio odnowione.
11 Z a g ó r o w s k i, dz. cyt., przypis 88 na s. 102.
12 Z a ł ę s k i, dz. cyt., s. 65.
13 W nowszej literaturze przeważa opinia, że jest to bitwa pod Wiedniem (KZSP, IV,
cz. III, 1, s. 83). Literatura dawniejsza uważała ją za batalię pod Chocimiem (m.in. Za-
górów s k i, dz, cyt., s. 102), najprawdopodobniej mylnie łącząc zapis o obrazie pierwszej
(u niektórych drugiej) bitwy chocimskiej z malowidłem przekazanym jezuitom przez Jana III
Sobieskiego. J. Lileyko sugeruje, że malowidło darowano jezuitom w związku z przeróbką
Sieni Gwardii na warszawskim Zamku Królewskim (por. tenże, Z rozważań nad progra-
mem ideowym pokojów królewskich na zamku warszawskim za Wazów, „Rocznik Warszawski”
15(1979), s. 187), jednak list króla z roku 1674 z prośbą o kanonizację Stanisława Kostki
wskazuje, iż monarcha przypisywał mu swoje zwycięstwo pod Chocimiem, a wspomniany
obraz przekazał jezuitom zapewne w związku ze staraniami o tę kanonizację (Archivum
Romanum Societatis Iesu, Pol. 78, Epistolae, f. 47). Polichromia, odczyszczona ostatnio, jest
czytelna także w szczegółach - panorama miasta widocznego w tle odpowiada widokowi Wied-
nia z daleką perspektywą na Kahlenberg. Według Załęskiego (dz. cyt., s. 78-79), obraz
darowany przez króla przedstawiał pierwszą bitwę chocimską i początkowo wisiał w miejscu
obecnego pomnika Branickich, a od czasu jego powstania - na ścianie przeciwległej; w na-
grobku natomiast ma być wyobrażona bitwa berestecka. Nadprzyrodzonej interwencji św. Stani-
sława Kostki dopatrywano się w wielu bitwach, z pierwszą bitwą berestecką łączy się wizja
Mikołaja Oborskiego, prefekta bursy Karnkowskiego w Kaliszu (por. B. N a t o ń s k i,
Mikołaj Oborski, PSB XXIII, 1978, s. 447-448); od czasu tej wizji Stanisław Kostka często
towarzyszy rodakom walczącym z niewiernymi.
463
starosty krzeczowskiego (zm. 1716)10. Według Zagórowskiego, w miejscu
malowanego na blasze portretu Stanisława Trzebickiego w przerwanym przy-
czółku portalu pierwotnie zapewne znajdował się wizerunek trzeciego
Brzechffy - Gabriela (zm. 1718), także pochowanego w krypcie kaplicy* 11.
Portret ten jednakże może być pozostałością dawniejszego epitafium, gdyż
Trzebicki kaplicę św. Franciszka Borgiasza „przyozdobił bogato”12. Całą
kompozycję wieńczy okazały drewniany kartusz z pięciodzielną tarczą her-
bową, unoszony przez parę aniołków.
Podobnie skonstruowany pomnik Branickich, umieszczony w większej ka-
plicy, w południowym ramieniu transeptu, jest też bogatszy. Włączony weń
portal do dawnej kaplicy św. Relikwii (obecnie Najświętszego Sakramentu)
wypełnia całą szerokość ściany; wąskie przejście, zamknięte siedemnasto-
wieczną kratą (zapewne z pierwotnego portalu), i symetryczną do niego
wnękę ze spisem relikwii ujmują dwa potężne, stojące ukośnie filary, dźwi-
gające wolutowe spływy przerwanego przyczółka. Ponad portalem znajduje
się wielkie malowidło ścienne ze sceną bitwy, do której odnosi się nad-
przyrodzona interwencja patrona kaplicy, św. Stanisława Kostki13. Wokół
sceny bitewnej umieszczono trzy malowane na blasze portrety Branickich:
10 Ostatnio odnowione.
11 Z a g ó r o w s k i, dz. cyt., przypis 88 na s. 102.
12 Z a ł ę s k i, dz. cyt., s. 65.
13 W nowszej literaturze przeważa opinia, że jest to bitwa pod Wiedniem (KZSP, IV,
cz. III, 1, s. 83). Literatura dawniejsza uważała ją za batalię pod Chocimiem (m.in. Za-
górów s k i, dz, cyt., s. 102), najprawdopodobniej mylnie łącząc zapis o obrazie pierwszej
(u niektórych drugiej) bitwy chocimskiej z malowidłem przekazanym jezuitom przez Jana III
Sobieskiego. J. Lileyko sugeruje, że malowidło darowano jezuitom w związku z przeróbką
Sieni Gwardii na warszawskim Zamku Królewskim (por. tenże, Z rozważań nad progra-
mem ideowym pokojów królewskich na zamku warszawskim za Wazów, „Rocznik Warszawski”
15(1979), s. 187), jednak list króla z roku 1674 z prośbą o kanonizację Stanisława Kostki
wskazuje, iż monarcha przypisywał mu swoje zwycięstwo pod Chocimiem, a wspomniany
obraz przekazał jezuitom zapewne w związku ze staraniami o tę kanonizację (Archivum
Romanum Societatis Iesu, Pol. 78, Epistolae, f. 47). Polichromia, odczyszczona ostatnio, jest
czytelna także w szczegółach - panorama miasta widocznego w tle odpowiada widokowi Wied-
nia z daleką perspektywą na Kahlenberg. Według Załęskiego (dz. cyt., s. 78-79), obraz
darowany przez króla przedstawiał pierwszą bitwę chocimską i początkowo wisiał w miejscu
obecnego pomnika Branickich, a od czasu jego powstania - na ścianie przeciwległej; w na-
grobku natomiast ma być wyobrażona bitwa berestecka. Nadprzyrodzonej interwencji św. Stani-
sława Kostki dopatrywano się w wielu bitwach, z pierwszą bitwą berestecką łączy się wizja
Mikołaja Oborskiego, prefekta bursy Karnkowskiego w Kaliszu (por. B. N a t o ń s k i,
Mikołaj Oborski, PSB XXIII, 1978, s. 447-448); od czasu tej wizji Stanisław Kostka często
towarzyszy rodakom walczącym z niewiernymi.