DOI article:
Nieciecki, Jan: Nagrobek Branickich i kaplica św. Stanisława Kostki: obrońcy Rzeczypospolitej przed "Pohańcem" w kościele jezuitów w Krakowie
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.27413#0494
490
KS. JAN NIECIECKI
tym pojedynczy przedstawiciele rodu spoczęli w kolegiacie w Tarnowie64 i na
Jasnej Górze w Częstochowie65.
Powodów wyboru kościoła jezuitów na rodzinną nekropolię było pewnie
kilka. Stołeczny Kraków leżał blisko ważnych pod względem prestiżowym
Branic i Ruszczy66, a kościół św.św. Piotra i Pawła był w nim w 1673 r.
(roku śmierci pochowanego tu Jana Klemensa, marszałka nadwornego koron-
nego) najokazalszą barokową, a więc modną, świątynią67. Miało to znacze-
nie w sytuacji, gdy ranga rodziny została świeżo podniesiona przez tegoż
po czym przebudowano ją z inicjatywy Jana Klemensa i jego żony, Anny Beaty z Wapowskich
(zachowały się wykonane w stiuku: data ukończenia przebudowy - 1641 oraz herby małżon-
ków - Gryf i Nieczuja) (Ł o z i ń s k i, dz. cyt., s. 178, 180-181; Katalog zabytków sztuki
w Polsce, t. III: Województwo kieleckie, z. 4: Powiat kielecki, red. T. Przypkowski, Warszawa
1957, s. 15-17). W krypcie pod kaplicą złożone zapewne zostało ciało Stanisława. Nic jednak
nie wiadomo o ewentualnym jego pomniku (w ciągu swych dziejów kaplica uległa znacznej
dewastacji). Być może jednak nigdy on nie powstał. Jan Klemens zaprzestał bowiem chyba
urządzania rodzinnego mauzoleum w dość przypadkowych przecież Chęcinach (w 1640 r. cedo-
wał nawet starostwo chęcińskie na syna Stanisława), zwłaszcza gdy po bezpotomnej śmierci
Piotra Branickiego, syna Jana (ok. 1624 r.) przeniosła się na niego główna linia rodu oraz gdy,
już później, znacznie wzrosła jego pozycja społeczna wskutek skupienia w swych rękach licz-
nych królewszczyzn i urzędów (był starostą chęcińskim, wielickim i bocheńskim, żupnikiem
chęcińskim, chorążym i podkomorzym krakowskim) i dzięki korzystnemu pod względem mająt-
kowym ożenkowi (Anna Beata z Wapowskich wniosła w posagu odziedziczone po Pileckich
dobra tyczyńskie) (Zielińska, dz. cyt., s. 34-35). W tym świetle wymowny staje się
fakt pochowania go nie w Chęcinach, ani nawet nie w odzyskanej przez niego Ruszczy, lecz
w kaplicy jasnogórskiej.
64 Trzeci z synów Grzegorza Branickiego, najmłodszy Kasper (zm. w 1602 r. w wieku
27 lat, w czasie epidemii) był kanonikiem krakowskim oraz proboszczem i oficjałem tarnow-
skim. Stąd też jego nagrobek, ufundowany przez braci, Jana i Stanisława, a wykonany w war-
sztacie pogucciowskim, stanął w kolegiacie w Tarnowie (W. Szczebak, Przewodnik po
bazylice katedralnej w Tarnowie, Tarnów 1996, s. 67-68; Zielińska, dz. cyt., s. 34).
65 Na Jasnej Górze, w kaplicy cudownego obrazu, pochowany został Jan Klemens Bra-
nicki, syn Stanisława, zmarły w wieku 58 lat. „Został zabity w marcu 1657 r. prawdopodobnie
przez maruderów z wojska austriackiego, gdy jechał z listami królowej z Częstochowy na
Śląsk” (Z. L a s o c k i, Branicki Jan Klemens (zm. 1657) z rodu Gryfitów z Ruszczy, PSB,
t. II, Kraków 1936, s. 403). Jego epitafium (z czarnego dębnika, z medalionowym portretem
zmarłego), fundowane przez żonę, Annę Beatę z Wapowskich (zm. w 1659 r.), znajduje się
w pierwszym przęśle od wejścia po prawej stronie, na ścianie nawy bocznej.
66 Branice i Ruszczą, dziś w granicach Krakowa (w dzielnicy Nowa Huta), ustępowały
pod względem majątkowym innym kompleksom dóbr Branickich, miały jednak duże znaczenie
prestiżowe, ponieważ dawały świadectwo starożytności rodu, stanowiły też podstawę uzyski-
wania tak zaszczytnych urzędów, jak wojewoda i kasztelan krakowski.
67 A. M a ł k i e w i c z, Barokowa architektura sakralna w Krakowie, w: tenże.
Theoria et praxis. Studia z dziejów sztuki nowożytnej i jej teorii, Kraków 2000, s. 161-163.
KS. JAN NIECIECKI
tym pojedynczy przedstawiciele rodu spoczęli w kolegiacie w Tarnowie64 i na
Jasnej Górze w Częstochowie65.
Powodów wyboru kościoła jezuitów na rodzinną nekropolię było pewnie
kilka. Stołeczny Kraków leżał blisko ważnych pod względem prestiżowym
Branic i Ruszczy66, a kościół św.św. Piotra i Pawła był w nim w 1673 r.
(roku śmierci pochowanego tu Jana Klemensa, marszałka nadwornego koron-
nego) najokazalszą barokową, a więc modną, świątynią67. Miało to znacze-
nie w sytuacji, gdy ranga rodziny została świeżo podniesiona przez tegoż
po czym przebudowano ją z inicjatywy Jana Klemensa i jego żony, Anny Beaty z Wapowskich
(zachowały się wykonane w stiuku: data ukończenia przebudowy - 1641 oraz herby małżon-
ków - Gryf i Nieczuja) (Ł o z i ń s k i, dz. cyt., s. 178, 180-181; Katalog zabytków sztuki
w Polsce, t. III: Województwo kieleckie, z. 4: Powiat kielecki, red. T. Przypkowski, Warszawa
1957, s. 15-17). W krypcie pod kaplicą złożone zapewne zostało ciało Stanisława. Nic jednak
nie wiadomo o ewentualnym jego pomniku (w ciągu swych dziejów kaplica uległa znacznej
dewastacji). Być może jednak nigdy on nie powstał. Jan Klemens zaprzestał bowiem chyba
urządzania rodzinnego mauzoleum w dość przypadkowych przecież Chęcinach (w 1640 r. cedo-
wał nawet starostwo chęcińskie na syna Stanisława), zwłaszcza gdy po bezpotomnej śmierci
Piotra Branickiego, syna Jana (ok. 1624 r.) przeniosła się na niego główna linia rodu oraz gdy,
już później, znacznie wzrosła jego pozycja społeczna wskutek skupienia w swych rękach licz-
nych królewszczyzn i urzędów (był starostą chęcińskim, wielickim i bocheńskim, żupnikiem
chęcińskim, chorążym i podkomorzym krakowskim) i dzięki korzystnemu pod względem mająt-
kowym ożenkowi (Anna Beata z Wapowskich wniosła w posagu odziedziczone po Pileckich
dobra tyczyńskie) (Zielińska, dz. cyt., s. 34-35). W tym świetle wymowny staje się
fakt pochowania go nie w Chęcinach, ani nawet nie w odzyskanej przez niego Ruszczy, lecz
w kaplicy jasnogórskiej.
64 Trzeci z synów Grzegorza Branickiego, najmłodszy Kasper (zm. w 1602 r. w wieku
27 lat, w czasie epidemii) był kanonikiem krakowskim oraz proboszczem i oficjałem tarnow-
skim. Stąd też jego nagrobek, ufundowany przez braci, Jana i Stanisława, a wykonany w war-
sztacie pogucciowskim, stanął w kolegiacie w Tarnowie (W. Szczebak, Przewodnik po
bazylice katedralnej w Tarnowie, Tarnów 1996, s. 67-68; Zielińska, dz. cyt., s. 34).
65 Na Jasnej Górze, w kaplicy cudownego obrazu, pochowany został Jan Klemens Bra-
nicki, syn Stanisława, zmarły w wieku 58 lat. „Został zabity w marcu 1657 r. prawdopodobnie
przez maruderów z wojska austriackiego, gdy jechał z listami królowej z Częstochowy na
Śląsk” (Z. L a s o c k i, Branicki Jan Klemens (zm. 1657) z rodu Gryfitów z Ruszczy, PSB,
t. II, Kraków 1936, s. 403). Jego epitafium (z czarnego dębnika, z medalionowym portretem
zmarłego), fundowane przez żonę, Annę Beatę z Wapowskich (zm. w 1659 r.), znajduje się
w pierwszym przęśle od wejścia po prawej stronie, na ścianie nawy bocznej.
66 Branice i Ruszczą, dziś w granicach Krakowa (w dzielnicy Nowa Huta), ustępowały
pod względem majątkowym innym kompleksom dóbr Branickich, miały jednak duże znaczenie
prestiżowe, ponieważ dawały świadectwo starożytności rodu, stanowiły też podstawę uzyski-
wania tak zaszczytnych urzędów, jak wojewoda i kasztelan krakowski.
67 A. M a ł k i e w i c z, Barokowa architektura sakralna w Krakowie, w: tenże.
Theoria et praxis. Studia z dziejów sztuki nowożytnej i jej teorii, Kraków 2000, s. 161-163.