DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Adamczuk, Arkadiusz: Iluminacje Kodeksu Dekretu Gracjana ze zbiorów Biblioteki Uniwersyteckiej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego: analiza stylistyczno-porównawcza =
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.37084#0082
78
ARKADIUSZ ADAMCZUK
Jego rękopisy były wielokrotnie ozdabiane wspaniałymi miniaturami, ciągle
jeszcze nie dość dobrze przebadanymi2. Również Dekret Gracjana ze zbio-
rów BU KUL nigdy nie był przedmiotem analizy stylistyczno-porównawczej,
zmierzającej do ustalenia środowiska artystycznego i czasu, w jakim powstał.
Charakter zdobień tego rękopisu wskazuje na zaalpejski krąg artystyczny,
a tytuł dzieła oraz luksusowe wykonanie pozwalają zawęzić obszar poszuki-
wań do miast, w których istniały w średniowieczu uniwersytety, a przy nich
warsztaty produkujące książki. Concordia discordantium canotuim Gracjana
jest podręcznikiem uniwersyteckim, służącym do nauki prawa kanonicznego,
mógł więc powstać w jednym z ośrodków, w których było zapotrzebowanie
na tego typu książki. Miastami uniwersyteckimi - poza italską Bolonią -
były wówczas Paryż, Tuluza i Montpellier. W stolicy Francji już od powsta-
nia uniwersytetu istniała tradycja wytwarzania rękopisów Dekretu Gracjana.
Autorzy fundamentalnej pracy o paryskiej produkcji książkowej w średnio-
wieczu: Richard i Mary Rouse, wskazując na 10 egzemplarzy Dekretu, ja-
kie bez wątpienia mogły powstać tylko w Paryżu (pochodzą one z ostatniej
ćwierci XII w.), stwierdzają, iż nie można tego typu dzieła przypisywać in-
nym ośrodkom3. Nie wyklucza to oczywiście naśladowania dzieł paryskich
przez mistrzów działających w innych miastach i wykonujących dzieła takie
jak Dekret Gracjana.
Gracjana i pierwsi dekretyści w świetle nowego źródła, Wrocław-Kraków 1955; tenże, Le
Decret de Gratien et les premiers Decretcilistes a la lutniere d’une source nouvele, ,,Studia
Gratiana”. 7(1957); A. S t i c k 1 e r, De ecclesiastica potestate coactiwa materiali cip ud
magistrum Gratiamun, „Salesianum”, 4(1942); S. C h o cl o r o w, Magister Grat i cm and the
Problem of ‘ Regimin’ and ‘Sacerdotium’, „Traditio”, 25(1970), s. 364-381; tenże, Christian
Political Tlieory and the Church. Politics in the Micl-Twelfth Century. The Ecclesiology of
Gratians’s Decretitm, Berkeley-London 1972; J. R i m b a u cl, Le decret de Gratien, [w:|
Mi.se en Page et misę en texte clii livre manuscritm sous la direction de H.-J. Martin et J. Ve-
zin, Paris 1990. Z nowszych publikacji szczególnie ważne są prace amerykańskiego badacza
Andreasa Winrotha: The Making of Gratian' s Decretitm, Phd. Diss. Columbia University 1996;
The twa recensions of Gratian’s Decretitm, „Zeitschrili der Savigny-Stiftung fur Rechtsge-
schischte, Kanonistische Abteilung”, 83(1997), s. 22-31; The Making of Gratian's Decretitm.
Cambridge 2000.
' S. L’E n g 1 e, R. G i b b s, Illuminating the Law. Legał Manuscripts in Cambridge
collections, Cambridge 2001.
1 R. H. R o u s e, A. M. R o u s e, Mamiscripsts and their Makers, Commercial Book
Proclucers in Medieval. Paris 1200-1500. t. 1-2, Cambridge 2000; tu vol. 1. s. 29; podkreśla
to również Ch. De Hamel - zob. t e n ż e, A History of Uluminated Manuscripts. London
1994", s. 113; R. B r a n n e r, Manuscript Painting in Paris elit ring the Reign of Saint Louis,
a Study of Styl es, Berkeley 1977, s. 35.
ARKADIUSZ ADAMCZUK
Jego rękopisy były wielokrotnie ozdabiane wspaniałymi miniaturami, ciągle
jeszcze nie dość dobrze przebadanymi2. Również Dekret Gracjana ze zbio-
rów BU KUL nigdy nie był przedmiotem analizy stylistyczno-porównawczej,
zmierzającej do ustalenia środowiska artystycznego i czasu, w jakim powstał.
Charakter zdobień tego rękopisu wskazuje na zaalpejski krąg artystyczny,
a tytuł dzieła oraz luksusowe wykonanie pozwalają zawęzić obszar poszuki-
wań do miast, w których istniały w średniowieczu uniwersytety, a przy nich
warsztaty produkujące książki. Concordia discordantium canotuim Gracjana
jest podręcznikiem uniwersyteckim, służącym do nauki prawa kanonicznego,
mógł więc powstać w jednym z ośrodków, w których było zapotrzebowanie
na tego typu książki. Miastami uniwersyteckimi - poza italską Bolonią -
były wówczas Paryż, Tuluza i Montpellier. W stolicy Francji już od powsta-
nia uniwersytetu istniała tradycja wytwarzania rękopisów Dekretu Gracjana.
Autorzy fundamentalnej pracy o paryskiej produkcji książkowej w średnio-
wieczu: Richard i Mary Rouse, wskazując na 10 egzemplarzy Dekretu, ja-
kie bez wątpienia mogły powstać tylko w Paryżu (pochodzą one z ostatniej
ćwierci XII w.), stwierdzają, iż nie można tego typu dzieła przypisywać in-
nym ośrodkom3. Nie wyklucza to oczywiście naśladowania dzieł paryskich
przez mistrzów działających w innych miastach i wykonujących dzieła takie
jak Dekret Gracjana.
Gracjana i pierwsi dekretyści w świetle nowego źródła, Wrocław-Kraków 1955; tenże, Le
Decret de Gratien et les premiers Decretcilistes a la lutniere d’une source nouvele, ,,Studia
Gratiana”. 7(1957); A. S t i c k 1 e r, De ecclesiastica potestate coactiwa materiali cip ud
magistrum Gratiamun, „Salesianum”, 4(1942); S. C h o cl o r o w, Magister Grat i cm and the
Problem of ‘ Regimin’ and ‘Sacerdotium’, „Traditio”, 25(1970), s. 364-381; tenże, Christian
Political Tlieory and the Church. Politics in the Micl-Twelfth Century. The Ecclesiology of
Gratians’s Decretitm, Berkeley-London 1972; J. R i m b a u cl, Le decret de Gratien, [w:|
Mi.se en Page et misę en texte clii livre manuscritm sous la direction de H.-J. Martin et J. Ve-
zin, Paris 1990. Z nowszych publikacji szczególnie ważne są prace amerykańskiego badacza
Andreasa Winrotha: The Making of Gratian' s Decretitm, Phd. Diss. Columbia University 1996;
The twa recensions of Gratian’s Decretitm, „Zeitschrili der Savigny-Stiftung fur Rechtsge-
schischte, Kanonistische Abteilung”, 83(1997), s. 22-31; The Making of Gratian's Decretitm.
Cambridge 2000.
' S. L’E n g 1 e, R. G i b b s, Illuminating the Law. Legał Manuscripts in Cambridge
collections, Cambridge 2001.
1 R. H. R o u s e, A. M. R o u s e, Mamiscripsts and their Makers, Commercial Book
Proclucers in Medieval. Paris 1200-1500. t. 1-2, Cambridge 2000; tu vol. 1. s. 29; podkreśla
to również Ch. De Hamel - zob. t e n ż e, A History of Uluminated Manuscripts. London
1994", s. 113; R. B r a n n e r, Manuscript Painting in Paris elit ring the Reign of Saint Louis,
a Study of Styl es, Berkeley 1977, s. 35.