DOI issue:
Rozprawy
DOI article:Patyra, Jowita: Problem narratora w średniowiecznej ikonografii objawień św. Jana na przykładzie Apokalipsy z Angers: =
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.37084#0133
ROCZNIKI HUMANISTYCZNE
Tom LII, zeszyt 4 - 2004
JOWITA PATYRA
PROBLEM NARRATORA
W ŚREDNIOWIECZNEJ IKONOGRAFII OBJAWIEŃ ŚW. JANA
NA PRZYKŁADZIE APOKALIPSY Z ANGERS
Apokalipsa to specyficzny gatunek literacki. Stanowi zapis objawienia
o wymiarze eschatologicznym, odsłaniającego rzeczywistość transcendentną,
jakiego doznaje za pośrednictwem istoty z innego świata, najczęściej anioła,
ludzki odbiorca, a zarazem autor księgi1. Objawienia św. Jana nie mają kla-
sycznej fabuły, w której zdarzenia, rozwijające się w czasie, połączone są
w ciągi przyczynowo-skutkowe. Święty Jan, z pewnej perspektywy czasowej,
posługując się czasem przeszłym, opisuje okoliczności, w jakich dostąpił
objawienia, oraz relacjonuje kolejne wizje. Czyni to ze swojego, jako odbior-
cy Bożego przesłania, punktu widzenia, poprzedzając każdą wizję słowami:
„I ujrzałem...”, „I usłyszałem...”, ,,Potem ujrzałem...” itp. Opisuje swoje
doświadczenia wzrokowe, zaś słowa, które słyszy, przytacza w mowie nieza-
leżnej. Postać Jana zatem, będącego adresatem objawienia, które przekazuje
jako swoje subiektywne doświadczenie, zarazem narratora i autora, jest klu-
czowa dla całej struktury narracyjnej Apokalipsy.
Symboliczne i często niejasne wizje apokaliptyczne niewątpliwie stanowiły
wyzwanie dla artystów, którzy podejmowali próby ich zobrazowania. Już
w okresie późnoantycznym uformowały się dwie linie rozwoju ikonografii
Objawień Janowych. Przedstawienia monumentalne, jakie pojawiły się w koń-
cu IV i na początku V w., miały charakter reprezentacyjny, syntetyczny i es-
chatologiczną wymowę2. Były to najczęściej wizje tronującego Chrystusa
Na temat apokalipsy jako gatunku literackiego zob. J. J. Collins (ed.), Apocalypse:
Towards the Morphology of a Genre, „Semeia”, 14(1979), s. 1-20; D. H e 1 1 h o I m, The
Problem of Apocalyptic Genre and the Apocalypse of John, „Semeia”, 36(1986), s. 13-64.
M. R. J a m e s, The Apocalypse in Art, London 1931, s. 26-44, 82-99; F. Van der
M e e r, Majestas Domini. Theophanies de TApocalypse dcins Part chretien, Citta del Yatieano
Tom LII, zeszyt 4 - 2004
JOWITA PATYRA
PROBLEM NARRATORA
W ŚREDNIOWIECZNEJ IKONOGRAFII OBJAWIEŃ ŚW. JANA
NA PRZYKŁADZIE APOKALIPSY Z ANGERS
Apokalipsa to specyficzny gatunek literacki. Stanowi zapis objawienia
o wymiarze eschatologicznym, odsłaniającego rzeczywistość transcendentną,
jakiego doznaje za pośrednictwem istoty z innego świata, najczęściej anioła,
ludzki odbiorca, a zarazem autor księgi1. Objawienia św. Jana nie mają kla-
sycznej fabuły, w której zdarzenia, rozwijające się w czasie, połączone są
w ciągi przyczynowo-skutkowe. Święty Jan, z pewnej perspektywy czasowej,
posługując się czasem przeszłym, opisuje okoliczności, w jakich dostąpił
objawienia, oraz relacjonuje kolejne wizje. Czyni to ze swojego, jako odbior-
cy Bożego przesłania, punktu widzenia, poprzedzając każdą wizję słowami:
„I ujrzałem...”, „I usłyszałem...”, ,,Potem ujrzałem...” itp. Opisuje swoje
doświadczenia wzrokowe, zaś słowa, które słyszy, przytacza w mowie nieza-
leżnej. Postać Jana zatem, będącego adresatem objawienia, które przekazuje
jako swoje subiektywne doświadczenie, zarazem narratora i autora, jest klu-
czowa dla całej struktury narracyjnej Apokalipsy.
Symboliczne i często niejasne wizje apokaliptyczne niewątpliwie stanowiły
wyzwanie dla artystów, którzy podejmowali próby ich zobrazowania. Już
w okresie późnoantycznym uformowały się dwie linie rozwoju ikonografii
Objawień Janowych. Przedstawienia monumentalne, jakie pojawiły się w koń-
cu IV i na początku V w., miały charakter reprezentacyjny, syntetyczny i es-
chatologiczną wymowę2. Były to najczęściej wizje tronującego Chrystusa
Na temat apokalipsy jako gatunku literackiego zob. J. J. Collins (ed.), Apocalypse:
Towards the Morphology of a Genre, „Semeia”, 14(1979), s. 1-20; D. H e 1 1 h o I m, The
Problem of Apocalyptic Genre and the Apocalypse of John, „Semeia”, 36(1986), s. 13-64.
M. R. J a m e s, The Apocalypse in Art, London 1931, s. 26-44, 82-99; F. Van der
M e e r, Majestas Domini. Theophanies de TApocalypse dcins Part chretien, Citta del Yatieano