DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Rudenko, Ołeh: W poszukiwaniu sztuki rodzimej: dyskusja wokół recepcji ruskiego malarstwa sakralnego końca XIX i początku XX wieku w Galicji Wschodniej =
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.37084#0424
420
OŁEH RUDENKO
ikonograficznych, z których korzystaliby ukraińscy malarze. W moim prze-
konaniu historiograficzna recepcja sztuki ruskiej XV-XVII w. dawała odpo-
wiedzi na te potrzeby i kształtowała wizję malarstwa rodzimego o walorach
narodowych, opartego na tradycji religijnej. Na pierwszy rzut oka wydawało-
by się oczywiste, że problemy dziedzictwa dla Rusinów w Galicji Wschod-
niej, poszukujących swoich korzeni, nabierały znaczenia kulturotwórczego.
Nie należy zapominać o tym, że w Kościele - ostoi tradycji i obrządku
wschodniego - przechowano największe osiągnięcia malarstwa ruskiego.
Dlatego recepcja malarstwa sakralnego była nie tylko cofaniem się, ale
i aktualizowaniem programu sztuki narodowej na przyszłość, tym bardziej
że „religijne i nacjonalistyczne dążenia połączyły się w jedno; Cerkiew stała
się synonimem ukraińskości”J.
Pod koniec XIX w. zaczyna się mówić o sztuce obrządku wschodniego
jako fenomenie odrębnym, powstałym na terytorium Galicji Wschodniej,
przeważnie zamieszkiwanym przez naród ruski. Odkrywano piękno sztuki
ludowej w małych cerkwiach greckokatolickich i poszukiwano wyjaśnienia
artystycznej specyfiki dzieł dotychczas uważanych za prymitywne. Inny ro-
dzaj wartościowania i podejścia do spuścizny minionych epok otwierał przed
badaczami sztuki nowe perspektywy. Wówczas termin „sztuka ruska” nie
nabrał jeszcze waloru specyficznie narodowego, ale miał poniekąd podłoże
romantyczne - używany był do formalnego uzasadnienia pewnych cech kultu-
rowych i objaśnienia spuścizny historycznej. Wieloznaczność niektórych,
pojawiających się w literaturze przedmiotu podstawowych określeń sprawia
pewną trudność badaczom, ponieważ niosą one ze sobą kompleks nie do
końca określonych pojęć, które w procesie coraz szerszego odbioru społecz-
nego i kulturalnego obrastały w różne nawarstwienia interpretacyjne, tak że
w końcu trudno dotrzeć do ich pierwotnego znaczenia. Dlatego mówienie
o rzeczach, zdawałoby się, oczywistych wymaga w istocie namysłu i głębszej
analizy.
Rzecz to dziwna, ale różne drażliwe aspekty polityczne, powracający mit
Rzeczypospolitej Wielu Narodów, idealizowanie przeszłości, napięcie austriac-
ko-rosyjskich stosunków i inne wydarzenia życia publicznego w Galicji
Wschodniej odegrały w efekcie rolę pozytywną w rozwoju kultury ukraińskiej
- ukazując wzajemne oddziaływania, a także wzajemne napięcia współistnie-
3 B. F p e 6 e i-i h k, Hapncu 3 icTopii'yKpaiHCbKO-ra.Jimi.bKoimryiCH, „IjiiocTpoBaua
yicpama” (JIłbIb), 1914, nr 8, s. 123.
OŁEH RUDENKO
ikonograficznych, z których korzystaliby ukraińscy malarze. W moim prze-
konaniu historiograficzna recepcja sztuki ruskiej XV-XVII w. dawała odpo-
wiedzi na te potrzeby i kształtowała wizję malarstwa rodzimego o walorach
narodowych, opartego na tradycji religijnej. Na pierwszy rzut oka wydawało-
by się oczywiste, że problemy dziedzictwa dla Rusinów w Galicji Wschod-
niej, poszukujących swoich korzeni, nabierały znaczenia kulturotwórczego.
Nie należy zapominać o tym, że w Kościele - ostoi tradycji i obrządku
wschodniego - przechowano największe osiągnięcia malarstwa ruskiego.
Dlatego recepcja malarstwa sakralnego była nie tylko cofaniem się, ale
i aktualizowaniem programu sztuki narodowej na przyszłość, tym bardziej
że „religijne i nacjonalistyczne dążenia połączyły się w jedno; Cerkiew stała
się synonimem ukraińskości”J.
Pod koniec XIX w. zaczyna się mówić o sztuce obrządku wschodniego
jako fenomenie odrębnym, powstałym na terytorium Galicji Wschodniej,
przeważnie zamieszkiwanym przez naród ruski. Odkrywano piękno sztuki
ludowej w małych cerkwiach greckokatolickich i poszukiwano wyjaśnienia
artystycznej specyfiki dzieł dotychczas uważanych za prymitywne. Inny ro-
dzaj wartościowania i podejścia do spuścizny minionych epok otwierał przed
badaczami sztuki nowe perspektywy. Wówczas termin „sztuka ruska” nie
nabrał jeszcze waloru specyficznie narodowego, ale miał poniekąd podłoże
romantyczne - używany był do formalnego uzasadnienia pewnych cech kultu-
rowych i objaśnienia spuścizny historycznej. Wieloznaczność niektórych,
pojawiających się w literaturze przedmiotu podstawowych określeń sprawia
pewną trudność badaczom, ponieważ niosą one ze sobą kompleks nie do
końca określonych pojęć, które w procesie coraz szerszego odbioru społecz-
nego i kulturalnego obrastały w różne nawarstwienia interpretacyjne, tak że
w końcu trudno dotrzeć do ich pierwotnego znaczenia. Dlatego mówienie
o rzeczach, zdawałoby się, oczywistych wymaga w istocie namysłu i głębszej
analizy.
Rzecz to dziwna, ale różne drażliwe aspekty polityczne, powracający mit
Rzeczypospolitej Wielu Narodów, idealizowanie przeszłości, napięcie austriac-
ko-rosyjskich stosunków i inne wydarzenia życia publicznego w Galicji
Wschodniej odegrały w efekcie rolę pozytywną w rozwoju kultury ukraińskiej
- ukazując wzajemne oddziaływania, a także wzajemne napięcia współistnie-
3 B. F p e 6 e i-i h k, Hapncu 3 icTopii'yKpaiHCbKO-ra.Jimi.bKoimryiCH, „IjiiocTpoBaua
yicpama” (JIłbIb), 1914, nr 8, s. 123.