Towarzystwo Naukowe <Lublin> [Hrsg.]: Roczniki Humanistyczne: Historia Sztuki = History of art = Histoire de l'art (52.2004)

462

KOMUNIKATY

gi wielkiego Prymasa w dziedzinie nauczania o kulturze artystycznej, w budowaniu
i odbudowywaniu kościołów oraz w ciągłym wspieraniu badań naukowych - w tym
opracowywaniu licznych tomów Katalogu clziet sztuki w Polsce - zasługują na ob-
szerną dysertację. W niniejszych uwagach dokonania te i wyjątkowy stosunek Pryma-
sa do piękna i treści sztuki religijnej mogą być zaledwie cząstkowo naszkicowane.

I. ARS LONGA, VITA BREVIS:
PRYMASA WYSZYŃSKIEGO MYŚLI O SZTUCE
Lektura choćby jednego małego zbioru kazań Kardynała Wyszyńskiego uzmysła-
wia, że on sam był artystą wielkiej miary4. Mówił bowiem obrazami, malując je
finezyjnie pędzlem najpiękniejszej polszczyzny. Najbliższa mu była kultura artystycz-
na ziemi ojczystej, ale chłonął także przy każdej okazji dzieła wielkich i mniejszych
artystów sztuki światowej, a następnie wielokrotnie przywoływał je w swoich homi-
liach, okolicznościowych przemówieniach i referatach. Choć mówiąc o obrazach,
rzeźbach czy architekturze zastrzegał zawsze, że ta dziedzina do niego nie należy,
jego wypowiedzi uderzają trafnością sądu, precyzją terminologii i niezwykłą wprost
wrażliwością na piękno. Wrażliwość jest darem Boga, ale fachowa terminologia
naukowej dyscypliny może być tylko wynikiem pogłębionych studiów i wielu lektur.
Wiadomo, iż od najmłodszych lat przyszły Prymas pochłaniał wprost książki4. Jak
potwierdzają jego współpracownicy, czytał najrozmaitsze teksty: pisma Ojców Koś-
cioła, historie literatury, liczne dzieła filozoficzne, z Kapitałem Marksa włącznie.
Z jego własnych wypowiedzi wiemy, że z zakresu sztuki studiował nawet publikacje
bardzo specjalistyczne, jak przywołany już Katalog zabytków sztuki w Polsce (o któ-
rym przyjdzie jeszcze mówić). Znał też bez wątpienia wiele innych książek o stylach,
estetyce i ikonografii. Z wypowiedzi o Michale Aniele, Leonardzie da Vincim, Ra-
faelu czy Murillo wynika jednoznacznie, że dzieła tych mistrzów nie tylko go fascy-
nowały, ale że nieobce były mu też drogi ich artystycznego żywota i treści ich dzieł.
W referacie wygłoszonym w czasie spotkania z architektami i plastykami Warszawy
w 1957 r. powiedział m.in. „[...] sztuka jest twórczą pracą ducha [...] wydobywa
z materii określonej coraz to nowe możliwości; jak z marmuru dłońmi Michała Anio-

4 Zob. m.in. zbiór homilii cytowanych w przypisie 1. Na szczególną uwagę zasługują tr
m.in. homilia z 15 XI 1970 r. (600-lecie Katedry Bogoryi Skotnickiego) i przemowa z 5 XII
1971 r. (II Jasnogórska Sesja Naukowa Historyków Sztuki i Konserwatorów Zabytków).
Informacja od mgr Anny Rastawickiej i Marii Okońskiej z Instytutu Prymasowskiego
Stefana Kardynała Wyszyńskiego. Istotnym elementem w zakresie poznania sztuk wizualnych
przez przyszłego prymasa były już niektóre zajęcia w szkole średniej. W 1969 r. wspominał
on: „W Liceum Górskiego [w Warszawie] uczyła mnie geografii pani Lorenzowa, matka dyrek-
tora IMuzeum Narodowego] Stanisława Lorenza. Wykładała nam geografię Italii, kraju, który
znała osobiście. Ucząc nas geografii, równocześnie wpajała nam wielki szacunek do sztuki. To
mi pozostało do dziś dnia. Gdy dzisiaj po wielu latach jadę do Italii - a zwłaszcza gdy byłem
tam po raz pierwszy i potem w 1930 - zawsze chodzę po ścieżkach wspomnień z lat uczniow-
skich. Wspominam z wielkim szacunkiem i wdzięcznością moją nauczycielkę [...]”; zoo. Jasno-
górska Sesja Naukowa Historyków Sztuki i Konserwatorów Zabytków, [w:] Z rozważali nad
kulturą ojczystą.