Towarzystwo Naukowe <Lublin> [Hrsg.]: Roczniki Humanistyczne: Historia Sztuki = History of art = Histoire de l'art (52.2004)

470

KOMUNIKATY

(obecnie plac Jana III Sobieskiego) skupiła się pierwotna osada, rozwijająca się
następnie wokół znacznie rozleglejszego, trapezoidalnego placu (obecnie Rynek),
wytyczonego na północ względem poprzedniego. To właśnie w jego północno-za-
chodnim narożniku bierze początek ulica Dominikańska - zawdzięczająca swą nazwę
istniejącej przy niej od XIV w. siedzibie konwentu ojców dominikanów.
Od początku istnienia miasta ulica Dominikańska odgrywała w nim ważną rolę
jako początek traktu handlowego, biegnącego w kierunku zachodnim. Przy jej zakoń-
czeniu bowiem zlokalizowano bramę miejską, zwaną Rzeszowską (inaczej Głogowską
lub Sokołowską). Najprawdopodobniej stała w miejscu zbiegu dzisiejszej ulicy Jagiel-
lońskiej z Dominikańską. Wyjście z miasta na zachód prowadziło właśnie przez ulicę
Dominikańską, a po przekroczeniu bramy - dzisiejszą ulicą J. I. Kraszewskiego,
dalej na zachód do Rzeszowa i Sokołowa Małopolskiego* * 3.
Wzdłuż omawianej ulicy od XIV w. osiedlali się przede wszystkim osadnicy
pochodzenia niemieckiego - stąd występująca w dokumentach nazwa określa ten
teren jako suburbium almcinicum, suburbium superior4. Ludność ta uformowała po
tej stronie miasta osiedle skupiające tkaczy, wykorzystujących naturalny dostęp do
rzeki Mikośki - wiadomo więc, czym parali się przez stulecia tutejsi mieszkańcy.
Kolejna, niezwykle istotna część niniejszej pracy przedstawia ikonografię ulicy
Dominikańskiej wraz z uwzględnieniem zmian jej wizerunku, zaistniałych na prze-
strzeni ostatnich stuleci. Zebranie dostępnych materiałów ilustrujących omawiany
teren oraz poszczególne obiekty pozwoliło zobrazować szereg zmian w wyglądzie
i funkcji budynków zlokalizowanych wzdłuż ulicy. Najlepiej zachowaną dokumenta-
cję źródłową posiada kościół i klasztor podominikański. Na podstawie zdjęć możemy
prześledzić stopniową degradację kompleksu budynków, trwającą od roku 1820,
kiedy to Austriacy skonfiskowali mienie łańcuckich zakonników.
Istotną rolę w tej partii opracowania odgrywają również krótkie rysy historyczne
i szczegółowe opisy inwentaryzacyjne najważniejszych obiektów zabytkowych (zespół
podominikański, willa pod nr 17, drewniane XIX-wieczne domy, kapliczka z 1819 r.)
oraz analiza zachowanych map katastralnych terenu. Dzisiejszy wizerunek i stan
zachowania wszystkich obiektów unaocznia także bogata dokumentacja zdjęciowa.
Najistotniejsze w referowanej pracy są wytyczne konserwatorskie opracowane na
podstawie wyżej omówionych zagadnień, a także z uwzględnieniem dzisiejszych
realiów i infrastruktury miejskiej. Ewentualne wprowadzenie ich w życie ma na celu
podniesienie jakości przestrzeni publicznej tego odcinka miasta poprzez stworzenie
nowego, przyjaznego mieszkańcom i turystom jego oblicza.
Atutem ulicy Dominikańskiej jest jej dziejowo uwarunkowana różnorodność zabu-
dowy, prezentująca wszystkie przykłady architektury charakterystyczne dla Łańcuta
i okolicznych galicyjskich miasteczek (obiekty sakralne, kamienice, wille śródmiej-
skie, drewniane i murowane parterowe domy). Jednocześnie urozmaicona topografia
terenu, który opada stromo w połowie ulicy i dominująca nad całością bryła fary
łańcuckiej, tworzą niepowtarzalny, małomiasteczkowy, godny zachowania klimat tego
miejsca.

J. M a 1 c z e w s k i. Organizacja miasta, jego rozplanowanie i funkcjonowanie, [w:]
Łańcut. Zarys rozwoju przestrzennego od powstania do współczesności, red. tenże, Łańcut
1999, s. 54.
4 S z u s t, dz. cyt., s. 17-18.