DOI Heft:
Komunikaty
DOI Artikel:Moryc, Cyprian: Zespół posągów na fasadzie kościoła św. Bernardyna ze Sieny w Krakowie: analiza i próba identyfikacji ikonograficznej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.37084#0511
KOMUNIKATY
507
zdobiących reprezentacyjną fasadę tylko niektóre zachowały indywidualne atrybuty.
Pozostałe uparcie strzegły swej anonimowości. Gdy poszukiwania archiwalne nie
przyniosły pożądanych rezultatów, okazało się, iż jedyną drogą prowadzącą do udzie-
lenia przynajmniej prawdopodobnej odpowiedzi będzie odszukanie zjawisk analogicz-
nych i próba dotarcia do klucza ikonograficznego, którym mogła się posługiwać
bernardyńska fabrica ecclesiae1.
I. OPIS I STAN BADAŃ
Budowę pierwszej w Polsce bernardyńskiej placówki zainicjował w 1453 r. św.
Jan Kapistran, papieski legat i charyzmatyczny reformator zakonu2. Gotycki klasztor
i kościół z końca XV w. uległ barokizacji w latach 1645-1647. Podczas potopu
szwedzkiego budynki rozebrano ze względów militarnych. Budowę nowej świątyni
rozpoczęto około 1670 r., według projektów Krzysztofa Mieroszewskiego. Konsekra-
cji dokonał biskup Mikołaj Oborski w roku 1680.
Najbardziej narzucającym się i reprezentacyjnym elementem zespołu architekto-
nicznego, cofniętego w głąb nadwiślańskich ogrodów, jest fasada3. Jej szeroką, po-
Zwyczaje związane z fundacją klasztorów bernardyńskich omawia M. Maciszewska. Zob.
t a ż, Klasztor bernardyński w społeczeństwie polskim 1453-1530, Warszawa 2001, s. 32-76.
" W. M u r a w i e c, Jan z. Kapistrcino, kaznodzieja podróżujący i reformator, „Studia
Franciszkańskie”, 3(1988), s. 273-294.
3 Fasada murowana, tynkowana, trójkondygnacyjna, pięcioosiowa, oprócz kondygnacji
trzeciej, trzyosiowej, z bocznymi spływami wolutowymi, zwieńczona trójkątnym przyczółkiem,
flankowana ośmiobocznymi wieżami o barokowych hełmach. Pierwsza kondygnacja dwukrotnie
wyższa, kolejne o wysokości zbliżonej do siebie. Podziały wertykalne wprowadzone poprzez
kompozytowe pi 1 astry, podwójne po bokach, w osiach środkowych zdwojone. Podwójny podział
horyzontalny dzięki belkowaniom silnie wysuniętych gzymsów, gierowanych na osiach pi lus-
trów. Pilastry dolnej kondygnacji wsparte na ciosowym cokole, plinty z piaskowca, bazy pro-
filowane kamienne. Trzony pilastrów gładkie, tynkowane. Belkowanie pierwszej kondygnacji
z pasem kostkowania. W osi środkowej portal kamienny zamknięty półkoliście profilowaną
archiwoltą, spiętą kluczem wolutowym, nad nim kostka z rozetą. Po bokach kolumny korync-
kie. gładkie z entazis, osadzone na wysokich postumentach. Cokoły postumentów z wapienia.
Belkowanie portalu gierowane na osiach kolumn, naczółek przerwany, zdobiony kulami na
niewielkich postumentach. Pomiędzy ramionami naczółka edicula z nuiszlową niszą zwieńczoną
tympanonem o łuku odcinkowym. Po bokach wolutowe spływy. W niszy figura świętego
w habicie franciszkańskim z krzyżem i książką w dłoniach. W płycinach postumentów, nadłu-
czach archiwolty i pasie belkowania występują inkrustacje geometryczne z czarnego dębnika.
W pasie belkowania inskrypcja: D.O.M. / NECNON ELECTO EIVS UT PORTARET NOMEN JESU
CORAM GENTIB, / DIVO BERNARDINO SENENSI / TEMPLUM HOC MARTĘ SVETICO DIRUTUM
/ PIETAS ILLSSMID STAN1SLAI DE WITÓW WITOWSKI CASTELL SANDOMIR, /
A FUNDAMENTIS AC MAIORI EX PARTE EREX1T MORTE ILISSMI FUNDATORIS INFECTUM
/ LIBERALITAS BENE IN DEV AFFECTORUM REFUNDENTIVI / ACCEPTA DE MANU DEI IN
EUNDEM PERFECIT/ ANNO A NATIVITATE CHRISTI 1687 / QUIBUS FACIENTIB, PT ER NOMEN
TUUM DNE RETRIBUERE DIGNARE. Drzwi metalowe, kute z motywem czteroliścia w polach
romboidalnej kraty. W osiach dolnej kondygnacji nisze muszlowe obramione listwą z kluczem
507
zdobiących reprezentacyjną fasadę tylko niektóre zachowały indywidualne atrybuty.
Pozostałe uparcie strzegły swej anonimowości. Gdy poszukiwania archiwalne nie
przyniosły pożądanych rezultatów, okazało się, iż jedyną drogą prowadzącą do udzie-
lenia przynajmniej prawdopodobnej odpowiedzi będzie odszukanie zjawisk analogicz-
nych i próba dotarcia do klucza ikonograficznego, którym mogła się posługiwać
bernardyńska fabrica ecclesiae1.
I. OPIS I STAN BADAŃ
Budowę pierwszej w Polsce bernardyńskiej placówki zainicjował w 1453 r. św.
Jan Kapistran, papieski legat i charyzmatyczny reformator zakonu2. Gotycki klasztor
i kościół z końca XV w. uległ barokizacji w latach 1645-1647. Podczas potopu
szwedzkiego budynki rozebrano ze względów militarnych. Budowę nowej świątyni
rozpoczęto około 1670 r., według projektów Krzysztofa Mieroszewskiego. Konsekra-
cji dokonał biskup Mikołaj Oborski w roku 1680.
Najbardziej narzucającym się i reprezentacyjnym elementem zespołu architekto-
nicznego, cofniętego w głąb nadwiślańskich ogrodów, jest fasada3. Jej szeroką, po-
Zwyczaje związane z fundacją klasztorów bernardyńskich omawia M. Maciszewska. Zob.
t a ż, Klasztor bernardyński w społeczeństwie polskim 1453-1530, Warszawa 2001, s. 32-76.
" W. M u r a w i e c, Jan z. Kapistrcino, kaznodzieja podróżujący i reformator, „Studia
Franciszkańskie”, 3(1988), s. 273-294.
3 Fasada murowana, tynkowana, trójkondygnacyjna, pięcioosiowa, oprócz kondygnacji
trzeciej, trzyosiowej, z bocznymi spływami wolutowymi, zwieńczona trójkątnym przyczółkiem,
flankowana ośmiobocznymi wieżami o barokowych hełmach. Pierwsza kondygnacja dwukrotnie
wyższa, kolejne o wysokości zbliżonej do siebie. Podziały wertykalne wprowadzone poprzez
kompozytowe pi 1 astry, podwójne po bokach, w osiach środkowych zdwojone. Podwójny podział
horyzontalny dzięki belkowaniom silnie wysuniętych gzymsów, gierowanych na osiach pi lus-
trów. Pilastry dolnej kondygnacji wsparte na ciosowym cokole, plinty z piaskowca, bazy pro-
filowane kamienne. Trzony pilastrów gładkie, tynkowane. Belkowanie pierwszej kondygnacji
z pasem kostkowania. W osi środkowej portal kamienny zamknięty półkoliście profilowaną
archiwoltą, spiętą kluczem wolutowym, nad nim kostka z rozetą. Po bokach kolumny korync-
kie. gładkie z entazis, osadzone na wysokich postumentach. Cokoły postumentów z wapienia.
Belkowanie portalu gierowane na osiach kolumn, naczółek przerwany, zdobiony kulami na
niewielkich postumentach. Pomiędzy ramionami naczółka edicula z nuiszlową niszą zwieńczoną
tympanonem o łuku odcinkowym. Po bokach wolutowe spływy. W niszy figura świętego
w habicie franciszkańskim z krzyżem i książką w dłoniach. W płycinach postumentów, nadłu-
czach archiwolty i pasie belkowania występują inkrustacje geometryczne z czarnego dębnika.
W pasie belkowania inskrypcja: D.O.M. / NECNON ELECTO EIVS UT PORTARET NOMEN JESU
CORAM GENTIB, / DIVO BERNARDINO SENENSI / TEMPLUM HOC MARTĘ SVETICO DIRUTUM
/ PIETAS ILLSSMID STAN1SLAI DE WITÓW WITOWSKI CASTELL SANDOMIR, /
A FUNDAMENTIS AC MAIORI EX PARTE EREX1T MORTE ILISSMI FUNDATORIS INFECTUM
/ LIBERALITAS BENE IN DEV AFFECTORUM REFUNDENTIVI / ACCEPTA DE MANU DEI IN
EUNDEM PERFECIT/ ANNO A NATIVITATE CHRISTI 1687 / QUIBUS FACIENTIB, PT ER NOMEN
TUUM DNE RETRIBUERE DIGNARE. Drzwi metalowe, kute z motywem czteroliścia w polach
romboidalnej kraty. W osiach dolnej kondygnacji nisze muszlowe obramione listwą z kluczem