Towarzystwo Naukowe <Lublin> [Hrsg.]: Roczniki Humanistyczne: Historia Sztuki = History of art = Histoire de l'art (52.2004)

538

RECENZJE

Autorka omawia dość szczegółowo rozmaite aspekty ikonografii prawniczej,
zarówno świeckiej, jak i kościelnej, zwracając uwagę również na istotne szczegóły,
takie jak stroje czy gesty. Pewien niedosyt powoduje jedynie brak wyjaśnienia, czy
to w części poświęconej znaczeniu dekoracji, czy w rozdziale o ikonografii, roli, jaką
pełniły tzw. drólerie. Brak ten jest tym bardziej widoczny, że w materiale ilustracyj-
nym książki i w opisie niektórych manuskryptów z wystawy wyobrażenia tego typu
pojawiają się wielokrotnie. Co więcej, autorzy w bibliografii cytują dwie pozycje
ważne dla badań nad znaczeniem marginaliów1 * * * 5. Trudno więc przypuszczać, by nie
zdawali sobie sprawy z ich znaczenia: malarskiej, czasami prześmiewczej glosy do
treści miniatur, próby odzwierciedlenia Uniwersum6 czy pomocniczego środka mne-
motechnicznego7.
W dalszej części książka staje się katalogiem wystawy. Omawia w sposób bardzo
profesjonalny 22 manuskrypty zgromadzone na wystawie. Prezentacja rękopisu zawie-
ra: numer katalogowy, tytuł, miejsce przechowywania i sygnaturę, opis kodykologicz-
ny, proweniencję, charakterystykę pisma, szczegółowe przedstawienie dekoracji oraz
bibliografię. Katalog uzupełniają krótkie teksty przybliżające niektóre wybrane prob-
lemy, obejmujące kilka rękopisów. Dotyczą one twórczości Mistrza Jonathana Ale-
xandra, kolekcji tekstów prawniczych proweniencji bolońskiej pochodzących z ka-
tedry w Durham oraz informacje na temat bolońskiego iluminatora Niccoló da
Bologna.
Publikacja zawiera ponadto listę ilustracji, obszerną bibliografię dotyczącą szeroko
pojętych studiów nad ikonografią prawa, słownik podstawowych terminów rękopiś-
mienniczych i prawniczych oraz indeks. Szczególnie istotny jest słownik. Rozróżnia
on i wyjaśnia pojęcia często wśród badaczy niezwiązanych z historią prawa mylone,
np. Dekret (Gracjana) i Dekretały (Grzegorza IX).
Katalog, jaki dla wystawy w Fitzwilliam Muzeum opracowali autorzy: Susan
LTEngle i Robert Gibbs, jest niewątpliwie trwałym świadectwem tego wydarzenia.
Jest on również, co autor niniejszej recenzji starał się podkreślić, czymś więcej.
Katalog zbierający i profesjonalnie opisujący prezentowane rękopisy prawnicze może
stać się punktem wyjścia do ciekawych spostrzeżeń wynikających z zestawienia dzieł
o podobnej problematyce, pochodzących jednak z różnych miejsce w Europie i wyko-

1 L. M. C. R a n d a I 1, lmages in the Margin of Gothic Manuscripts, Berkeley-Los
Angeles 1966; M. C a m i 1 I e, Mirror in Parchment, The Lutrell Psalter and the Making
of Medieval England, London 1998.
6 Istotne są tutaj zwłaszcza badania E. Śnieżyńskiej-Stolot (Tajemnica dekoracji Psał-
terza Floriańskiego, Z dziejów średniowiecznej koncepcji Uniwersum, Warszawa 1992); Ea,
Ikonografia, znaków zodiaku i gwiazdozbiorów w średniowieczu, Kraków 1994; tenże,
Wyobraźnia a natura w średniowieczu, [w:] Wyobraźnia średniowieczna, red. T. Michałowska,
Warszawa 1996, s. 295-306.
7 O znaczeniu sztuki pamięci w miniatorstwie średniowiecznym zob. też: S. L e w i s,
The English Gothic Illuminated Apocalypse, lectio divinci, and the Art of Memory, „Word and
Image”, 7(1991), nr 1, s. 1-32; A. A d a m c z u k, Przyroda realna - przyroda fantastyczna
na marginesach średniowiecznych rękopisów (poł. XIII-poł. XIV) na przykładzie Dekretu Grac-
jana ze zbiorów BU KUL, [w:] Obraz, i przyroda, Lublin (w druku).