DOI Heft:
Artikuly
DOI Artikel:Mazurczak, Urszula M.: Metafory ciała: głowa-twarz na wybranych przykładach malarstwa Duccia i Giotta
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.37085#0062
60
URSZULA MAŁGORZATA MAZURCZAK
Interpretacja ciała w plastyce włoskiego trecenta podejmowana jest w do-
tychczasowej literaturze na bazie konkretnych badań stylistycznych, które
określały oryginalność artystów lub warsztatów. Analizę ciała przedstawione-
go w sztuce warunkują; materiał, rodzaj sztuki, rzeźba, relief, malarstwo-
miniatorstwo, freski czy tablice. Istnieje jednak pytanie o rozumienie ciała na
gruncie mentalności artysty, który podejmuje zadanie wykonania konkretnego
zdarzenia, postaci dla konkretnego odbiorcy. Trecento w Italii to zasadniczo
czas powstawania sztuki religijnej lub sakralnej, wynikającej z wielu uwa-
runkowań, postaw indywidualnych i kulturowych dla określonego celu.
Przykładowo, cykle freskowe z życia świętego Franciszka, zamawiane
przez franciszkanów do zakonnych kościołów, nie mogły pomijać koncepcji
ciała samego świętego, zmuszały do przemyślenia tego, co oznacza cielesność
Chrystusa i innych postaci świętych. Fakt opisowego przekazania zdarzeń
przez Tomasza Celana lub Bonawenturę nie gwarantował żadnych kompozy-
cyjnych rozwiązań, malarskich wyobrażeń, które musiał podjąć sam artysta.
Niewątpliwie dopuszczano wizję artystyczną mistrza realizującego zamówie-
nie, pozwalając nieraz na nowatorskie rozwiązania artystyczne, które nie
przekraczały jednak tradycji.
Kwestia nagości postaci ludzkiej nie była przedmiotem zainteresowania
artystów, aczkolwiek w niektórych zdarzeniach należało podjąć decyzję o spo-
sobie unaocznienia nagości Chrystusa czy innych postaci, posługując się ko-
mentarzami, dziełami teologicznymi oraz bezpośrednimi zaleceniami zamawia-
jącego. Ciało Chrystusa odsłonięte z szaty, np. w scenach chrztu w Jordanie
czy pasyjnych, nie miało jednego kanonicznie zastrzeżonego nakazu formalne-
go. Jednak trecento, nawet w Italii, nie gwarantowało artystom pełnej wolnoś-
ci twórczej! Istotne jest natomiast przy podejmowaniu analizy ciała i cieles-
ności, aby dostrzegać konwencje religijne, utrwalone w ikonografii, które
również poddawane były inwencji artystycznej, zwłaszcza w wypadku mist-
rzów ambitnych i uznawanych środowisk zleceniodawców.
Fenomen ciała ludzkiego w sztuce, w malarstwie trecenta pojawia się
w kontekście tematu jako konwencji, którą warunkowały racje religijne i po-
zareligijne. Wizualizację ciała podejmowano w aspekcie takich cech, jak ze-
wnętrzna, ogólna forma czy próba oddania anatomii. Sposób kreowania ciała
to także możliwość uwzględnienia kondycji duchowej i psychicznej człowie-
ka. Skalę cielesności określają także: ubiory, nakrycia głowy, rekwizyty,
wreszcie miejsce usytuowania człowieka, przestrzeń otwarta lub architekto-
niczne wnętrze1.
W szerokim kontekście prezentację ciała w sztuce podjęto w monumentalnej publika-
URSZULA MAŁGORZATA MAZURCZAK
Interpretacja ciała w plastyce włoskiego trecenta podejmowana jest w do-
tychczasowej literaturze na bazie konkretnych badań stylistycznych, które
określały oryginalność artystów lub warsztatów. Analizę ciała przedstawione-
go w sztuce warunkują; materiał, rodzaj sztuki, rzeźba, relief, malarstwo-
miniatorstwo, freski czy tablice. Istnieje jednak pytanie o rozumienie ciała na
gruncie mentalności artysty, który podejmuje zadanie wykonania konkretnego
zdarzenia, postaci dla konkretnego odbiorcy. Trecento w Italii to zasadniczo
czas powstawania sztuki religijnej lub sakralnej, wynikającej z wielu uwa-
runkowań, postaw indywidualnych i kulturowych dla określonego celu.
Przykładowo, cykle freskowe z życia świętego Franciszka, zamawiane
przez franciszkanów do zakonnych kościołów, nie mogły pomijać koncepcji
ciała samego świętego, zmuszały do przemyślenia tego, co oznacza cielesność
Chrystusa i innych postaci świętych. Fakt opisowego przekazania zdarzeń
przez Tomasza Celana lub Bonawenturę nie gwarantował żadnych kompozy-
cyjnych rozwiązań, malarskich wyobrażeń, które musiał podjąć sam artysta.
Niewątpliwie dopuszczano wizję artystyczną mistrza realizującego zamówie-
nie, pozwalając nieraz na nowatorskie rozwiązania artystyczne, które nie
przekraczały jednak tradycji.
Kwestia nagości postaci ludzkiej nie była przedmiotem zainteresowania
artystów, aczkolwiek w niektórych zdarzeniach należało podjąć decyzję o spo-
sobie unaocznienia nagości Chrystusa czy innych postaci, posługując się ko-
mentarzami, dziełami teologicznymi oraz bezpośrednimi zaleceniami zamawia-
jącego. Ciało Chrystusa odsłonięte z szaty, np. w scenach chrztu w Jordanie
czy pasyjnych, nie miało jednego kanonicznie zastrzeżonego nakazu formalne-
go. Jednak trecento, nawet w Italii, nie gwarantowało artystom pełnej wolnoś-
ci twórczej! Istotne jest natomiast przy podejmowaniu analizy ciała i cieles-
ności, aby dostrzegać konwencje religijne, utrwalone w ikonografii, które
również poddawane były inwencji artystycznej, zwłaszcza w wypadku mist-
rzów ambitnych i uznawanych środowisk zleceniodawców.
Fenomen ciała ludzkiego w sztuce, w malarstwie trecenta pojawia się
w kontekście tematu jako konwencji, którą warunkowały racje religijne i po-
zareligijne. Wizualizację ciała podejmowano w aspekcie takich cech, jak ze-
wnętrzna, ogólna forma czy próba oddania anatomii. Sposób kreowania ciała
to także możliwość uwzględnienia kondycji duchowej i psychicznej człowie-
ka. Skalę cielesności określają także: ubiory, nakrycia głowy, rekwizyty,
wreszcie miejsce usytuowania człowieka, przestrzeń otwarta lub architekto-
niczne wnętrze1.
W szerokim kontekście prezentację ciała w sztuce podjęto w monumentalnej publika-