DOI issue:
Artikuly
DOI article:Gombin, Krzysztof: Symbolika dzieł sztuki z wyposażenia sali sądowej trybunału koronnego w Lublinie w świetle osiemnastowiecznych kazań
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.37085#0152
150
KRZYSZTOF GOMBIN
patrywać sprawy człowieka sędzio, aby twoja sprawa nie upadła wobec Sę-
dziego Chrystusa). W ten sposób przypominano, że Chrystus to najwyższy
sędzia - sędzia sprawiedliwy i bezstronny. Wyobrażenie Ukrzyżowanego
miało więc w obu wypadkach wymowę nie tyle religijną, ile prawną . Ten
sposób myślenia także ma swe odzwierciedlenie w kazaniach. Według Woj-
ciecha Zabielskiego „Sędzia [to] obraz Chrystusów, Namiestnik tego”14. Dla
ks. Wojciecha Tymienieckiego Chrystus jest „Najwyższym Marszałkiem”15.
„Na Krzyżu zaczął swoy Trybunał Sędzia Chrystus, przy Krzyżu ostatnia
będzie ostatniego sądu Limita”16 - dodawał Jacek Majewski. W innym ka-
zaniu Majewski, przypominając fragment Ewangelii św. Mateusza (19, 28),
w którym Jezus zapowiada Apostołom, iż uczyni ich sędziami sądzącymi
dwanaście pokoleń Izraela , mówił o nich, jako „naznaczonych do ostatnie-
go sądu Deputatach” .
Porównanie sądów Chrystusowych do polskiego Trybunału jest nader
częste, zarówno zresztą w Koronie, jak i na Litwie19. Wspomniany wyżej
o. Jacek Majewski używał go wielokrotnie, pisząc takie na przykład słowa:
modis epistolandi, k. 10. Odpis niniejszego tekstu zawdzięczam dr Magdalenie Górskiej, za co
w tym miejscu dziękuję.
13 Por. W i t k o w s k i, Sądownictwa Najwyższe w Rzeczypospolitej szlacheckiej. ,.,s. 65.
14 Z a b i e 1 s k i, Na zaczęcie trybunałów..., kazanie, VII 1749, s. 161. Jacek Majewski
zauważał natomiast: „Tak administruiący Sprawiedliwość Sędzia, cóż to czyni, ieżeli nie Sę-
dziego Chrystusa Ewangeliczney wypełnia Rady” (J. Majewski, Odrodzenie z Krzyża
Dwoiakie [...] Przy Powitaniu [...] J. O. Trybunału Koronnego w dzień Znalezienia Krzyża S:
w Kościele Lubelskim, pod tytułem S: Stanisława Biskupa Męczennika Patrona K.P. y W.X.L.
Pokazane [...], [Lublin 1759], s. C v.).
13 W. Tymieniecki, Wszystko w iednym to iest suma przymiotów w Trybunale
Koronnym na laski i honor [...] Józefa Potockiego [...], [Lublin 1724], s. B.
16 J. Majewski, Moc cudowna sprawiedliwości boskiej w znaku N. Krzyża [...]
znaleziona oraz partycypacya tey mocy przy Krzyżu [...] na powitanie [...] Trybunału Koronne-
go [...] deputatów sędziów w dzień uroczystości znalezienia Krzyża w Kościele lubelskim kazno-
dzieyskim [...] [Lublin 1748], s. E 2v.
17 „A Jezus rzekł im: Zaprawdę powiadam wam, iż wy, którzyście szli za mną, w odro-
dzeniu, gdy usiędzie Syn Człowieczy, na stolicy majestatu swego, będziecie i wy siedzieć na
dwanaście stolicach, sądząc dwanaście pokolenia Izraelskie”. Ten i wszystkie następne cytaty
biblijne podaję w przekładzie ks. Jakuba Wujka.
18 M a j ewski, Odrodzenie z Krzyża Dwoiakie..., s. D-Dv.
19 Występuje zresztą także w kazaniach wygłaszanych do deputatów trybunału litewskiego:
„Chcecież wiedzieć, kto się w dzisieyszym Trybunale zwycięskiey spodziewa exaltacyi? Oto
filius hominis, Zbawiciel nasz Chrystus Jezus, który naygłownieyszym świata całego sądom,
jedynowładnie prezyduie [...]” - pisał na przykład A. Chryczkiewicz (Honor Trybunału w Koś-
ciele Katedralnym Wileńskim, Wilno 1745, s. B.).
KRZYSZTOF GOMBIN
patrywać sprawy człowieka sędzio, aby twoja sprawa nie upadła wobec Sę-
dziego Chrystusa). W ten sposób przypominano, że Chrystus to najwyższy
sędzia - sędzia sprawiedliwy i bezstronny. Wyobrażenie Ukrzyżowanego
miało więc w obu wypadkach wymowę nie tyle religijną, ile prawną . Ten
sposób myślenia także ma swe odzwierciedlenie w kazaniach. Według Woj-
ciecha Zabielskiego „Sędzia [to] obraz Chrystusów, Namiestnik tego”14. Dla
ks. Wojciecha Tymienieckiego Chrystus jest „Najwyższym Marszałkiem”15.
„Na Krzyżu zaczął swoy Trybunał Sędzia Chrystus, przy Krzyżu ostatnia
będzie ostatniego sądu Limita”16 - dodawał Jacek Majewski. W innym ka-
zaniu Majewski, przypominając fragment Ewangelii św. Mateusza (19, 28),
w którym Jezus zapowiada Apostołom, iż uczyni ich sędziami sądzącymi
dwanaście pokoleń Izraela , mówił o nich, jako „naznaczonych do ostatnie-
go sądu Deputatach” .
Porównanie sądów Chrystusowych do polskiego Trybunału jest nader
częste, zarówno zresztą w Koronie, jak i na Litwie19. Wspomniany wyżej
o. Jacek Majewski używał go wielokrotnie, pisząc takie na przykład słowa:
modis epistolandi, k. 10. Odpis niniejszego tekstu zawdzięczam dr Magdalenie Górskiej, za co
w tym miejscu dziękuję.
13 Por. W i t k o w s k i, Sądownictwa Najwyższe w Rzeczypospolitej szlacheckiej. ,.,s. 65.
14 Z a b i e 1 s k i, Na zaczęcie trybunałów..., kazanie, VII 1749, s. 161. Jacek Majewski
zauważał natomiast: „Tak administruiący Sprawiedliwość Sędzia, cóż to czyni, ieżeli nie Sę-
dziego Chrystusa Ewangeliczney wypełnia Rady” (J. Majewski, Odrodzenie z Krzyża
Dwoiakie [...] Przy Powitaniu [...] J. O. Trybunału Koronnego w dzień Znalezienia Krzyża S:
w Kościele Lubelskim, pod tytułem S: Stanisława Biskupa Męczennika Patrona K.P. y W.X.L.
Pokazane [...], [Lublin 1759], s. C v.).
13 W. Tymieniecki, Wszystko w iednym to iest suma przymiotów w Trybunale
Koronnym na laski i honor [...] Józefa Potockiego [...], [Lublin 1724], s. B.
16 J. Majewski, Moc cudowna sprawiedliwości boskiej w znaku N. Krzyża [...]
znaleziona oraz partycypacya tey mocy przy Krzyżu [...] na powitanie [...] Trybunału Koronne-
go [...] deputatów sędziów w dzień uroczystości znalezienia Krzyża w Kościele lubelskim kazno-
dzieyskim [...] [Lublin 1748], s. E 2v.
17 „A Jezus rzekł im: Zaprawdę powiadam wam, iż wy, którzyście szli za mną, w odro-
dzeniu, gdy usiędzie Syn Człowieczy, na stolicy majestatu swego, będziecie i wy siedzieć na
dwanaście stolicach, sądząc dwanaście pokolenia Izraelskie”. Ten i wszystkie następne cytaty
biblijne podaję w przekładzie ks. Jakuba Wujka.
18 M a j ewski, Odrodzenie z Krzyża Dwoiakie..., s. D-Dv.
19 Występuje zresztą także w kazaniach wygłaszanych do deputatów trybunału litewskiego:
„Chcecież wiedzieć, kto się w dzisieyszym Trybunale zwycięskiey spodziewa exaltacyi? Oto
filius hominis, Zbawiciel nasz Chrystus Jezus, który naygłownieyszym świata całego sądom,
jedynowładnie prezyduie [...]” - pisał na przykład A. Chryczkiewicz (Honor Trybunału w Koś-
ciele Katedralnym Wileńskim, Wilno 1745, s. B.).