DOI issue:
Artikuly
DOI article:Świtek, Gabriela: W ciemnościach: historia sztuki i sztuka dotyku
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.37085#0279
W CIEMNOŚCIACH
277
rzeźbiarz czy architekt dotyka materii w procesie tworzenia; także muzyk
musi dotknąć strun czy klawiszy, aby wydobyć dźwięk z instrumentu - pod-
kreśla Maria Gołaszewska, uznając dotyk za podstawowy gest artystyczy,
warunek kształtowania materii i przezwyciężania jej oporu . Możliwościa-
mi ludzkiej ręki zachwyca się Richard Sennett, przedstawiając nową, opty-
mistyczną interpretację pojęcia homo faber - rzemieślnika, który jest odpo-
wiedzialnym sędzią swoich materialnych i manualnych dokonań, świadomym
konsekwencji swoich działań14.
„Ręka jest oknem umysłu” - stwierdza Sennett, przywołując Kanta, cyto-
wanego przez Raymonda Tallisa, filozofa, poetę i profesora medycyny15.
„Ta książka jest jak ręka szukająca po omacku [...], próbując określić naturę
dotykanego przedmiotu” - w taki oto sposób Tallis rozpoczyna rozważania
na temat ewolucyjnie wykształconych możliwości ludzkiej ręki, zatytułowane
The Hond: A Philosophical Inąuiry into Humań Being (2003)16. Lektura
książek Sennetta i Tallisa to optymistyczne doświadczenie, choć obaj rozpo-
czynają od naszkicowania mrocznych obrazów. Sennett pisze o współczesnej
puszce Pandory - o projekcie Los Alamos kierowanym przez Roberta Oppen-
heimera, który doprowadził do skonstruowania bomby atomowej. Oppenhei-
mer jest dla Sennetta przykładem rzemieślnika, który doprowadził swoje
rzemiosło, wiedzę i umiejętność zarządzania ludźmi do perfekcji zapomniaw-
szy o celu swoich działań . We wstępie do rozważań o ludzkiej ręce Tallis
zaznacza, że „dwudziesty wiek nauczył nas praktyki filozoficznej antropo-
logii, w której część ludzkości może być określona przez pozostałą część
jako śmiecie i szkodniki”18. Optymizm obydwu intelektualistów nie jest po-
stawą naiwną, skierowaną ku przyszłości, raczej przypomnieniem o ludzkich
możliwościach, zwykłych i niezwykłych jednocześnie. Podczas gdy Sennett
pisze o znaczeniu dobrze wykonanej pracy manualnej - od projektowania
architektonicznego, poprzez grę na instrumentach muzycznych, wydmuchiwa-
nie szkła, aż do gotowania kurczaka (a właściwie Poulet a la d’Albufera
według przepisu mistrza Careme’a), Tallis broni przekonania o wyjątkowości
13
M. Gołaszewska, Estetyka pięciu zmysłów, Warszaw a-Kraków: PWN 1997,
s. 131.
14 R. S e n n e t t, The Craftsman, London: Penguin Book 2009, s. 149-178.
15 Tamże, s. 149 — cyt. za: R. T a 1 1 i s, The Hand: A Philosophical Inąuiry into Humań
Being, Edinburgh: Edinburgh University Press 2003, s. 4.
16 T a 1 1 i s, The Hand..., s. 12.
1 7
Sennett, The Craftsman..., s. 4.
18 T a 1 1 i s, The Hand..., s. 5.
277
rzeźbiarz czy architekt dotyka materii w procesie tworzenia; także muzyk
musi dotknąć strun czy klawiszy, aby wydobyć dźwięk z instrumentu - pod-
kreśla Maria Gołaszewska, uznając dotyk za podstawowy gest artystyczy,
warunek kształtowania materii i przezwyciężania jej oporu . Możliwościa-
mi ludzkiej ręki zachwyca się Richard Sennett, przedstawiając nową, opty-
mistyczną interpretację pojęcia homo faber - rzemieślnika, który jest odpo-
wiedzialnym sędzią swoich materialnych i manualnych dokonań, świadomym
konsekwencji swoich działań14.
„Ręka jest oknem umysłu” - stwierdza Sennett, przywołując Kanta, cyto-
wanego przez Raymonda Tallisa, filozofa, poetę i profesora medycyny15.
„Ta książka jest jak ręka szukająca po omacku [...], próbując określić naturę
dotykanego przedmiotu” - w taki oto sposób Tallis rozpoczyna rozważania
na temat ewolucyjnie wykształconych możliwości ludzkiej ręki, zatytułowane
The Hond: A Philosophical Inąuiry into Humań Being (2003)16. Lektura
książek Sennetta i Tallisa to optymistyczne doświadczenie, choć obaj rozpo-
czynają od naszkicowania mrocznych obrazów. Sennett pisze o współczesnej
puszce Pandory - o projekcie Los Alamos kierowanym przez Roberta Oppen-
heimera, który doprowadził do skonstruowania bomby atomowej. Oppenhei-
mer jest dla Sennetta przykładem rzemieślnika, który doprowadził swoje
rzemiosło, wiedzę i umiejętność zarządzania ludźmi do perfekcji zapomniaw-
szy o celu swoich działań . We wstępie do rozważań o ludzkiej ręce Tallis
zaznacza, że „dwudziesty wiek nauczył nas praktyki filozoficznej antropo-
logii, w której część ludzkości może być określona przez pozostałą część
jako śmiecie i szkodniki”18. Optymizm obydwu intelektualistów nie jest po-
stawą naiwną, skierowaną ku przyszłości, raczej przypomnieniem o ludzkich
możliwościach, zwykłych i niezwykłych jednocześnie. Podczas gdy Sennett
pisze o znaczeniu dobrze wykonanej pracy manualnej - od projektowania
architektonicznego, poprzez grę na instrumentach muzycznych, wydmuchiwa-
nie szkła, aż do gotowania kurczaka (a właściwie Poulet a la d’Albufera
według przepisu mistrza Careme’a), Tallis broni przekonania o wyjątkowości
13
M. Gołaszewska, Estetyka pięciu zmysłów, Warszaw a-Kraków: PWN 1997,
s. 131.
14 R. S e n n e t t, The Craftsman, London: Penguin Book 2009, s. 149-178.
15 Tamże, s. 149 — cyt. za: R. T a 1 1 i s, The Hand: A Philosophical Inąuiry into Humań
Being, Edinburgh: Edinburgh University Press 2003, s. 4.
16 T a 1 1 i s, The Hand..., s. 12.
1 7
Sennett, The Craftsman..., s. 4.
18 T a 1 1 i s, The Hand..., s. 5.