DOI Heft:
Artykuły / Articles
DOI Artikel:Oszczanowski, Piotr: Ołtarz z Biecza - eksportowy wyrób śląskiego rzemiosła artystycznego doby manieryzmu: komunikat
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.31060#0061
Ołtarz z Biecza - eksportowy wyrób śląskiego rzemiosła artystycznego doby manieryzmu. Komunikat
59
potwierdzenie jego obecności w stolicy Śląska w latach 1611-1618, w których określo-
ny został jako Maler, Glasmaler, Amalierer und Glashdndler in Breslau. Szkoda, że nasza
wiedza na temat Schneidera dotyczy tylko i wyłącznie jego sporu z tutejszym cechem
o zakres kompetencyjny. Nie zmienia to jednak w niczym faktu, iż to prawdopodobnie
on ma prawo uchodzić za autora ołtarza z Biecza. Podobnie jak w zachowanej na nim
sygnaturze (wyrytej na płytce pierwotnie ukrytej we wnętrzu ołtarza), także w archiwa-
liach wrocławskich określa się jego wykonawcę mianem handlarza szkła. Z kolei fakt,
iż Daniel Schneider był dodatkowo malarzem, w jakiś sposób tłumaczy tę całkiem udaną
próbę przeniesienia w wyjątkowo trudnej technice rytu wzorców graficznych wykonanych
na podstawie rysunków Maertena de Vosa na powierzchnie szklane ołtarza. Taka praktyka
kopiowania wzorców graficznych była bowiem powszechna wśród malarzy śląskich cza-
sów manieryzmu.
Dziś, bogatsi o powyższe ustalenie autorstwa ołtarza z Biecza, możemy zadać również
pytanie dotyczące skali produkcji tego typu wyrobów w stolicy Śląska. O tym, że miała ona
tutaj miejsce w czasach renesansu i manieryzmu, świadczy znajdująca się w zbiorach Mu-
zeum Narodowego we Wrocławiu drewniana skrzynka ozdobiona również podobiznami
dwunastu apostołów i Chrystusa oraz podobnie wykonany ołtarzyk domowy.
Ta drewniana skrzynka (nr inw. IV-198), z dekorowanymi ściankami bocznymi przy
pomocy malowanych tafli szklanych z przedstawieniami Jezusa oraz dwunastu aposto-
łów (ił. 14), zakupiona została do Śląskiego Muzeum Przemysłu Artystycznego i Starożyt-
ności we Wrocławiu (Schlesisches Museum fur Kunstgewerbe und Altertiimer, Breslau)
w 1881 r. z kościoła w Bierutowie (zapewne z luterańskiej świątyni pw. Trójcy Świętej,
powstałej na przełomie lat 20 i 30. XVII w.). Przypuszcza się, że ze względu na bardzo
bogatą dekorację wykonaną w rzadko stosowanej technice eglomise oraz jednorodny, bar-
dzo spójny program ikonograficzny przedstawień skrzynka ta używana była pierwotnie
unbd verboten seyn (Friedrich Reinhold Sammlung). Dies its die letzte Spur alter schlesischer Glasmale-
rey”, Zur Kunstgeschichte von Breslau (Beschlufi). §. 4. Glasmaler zu Breslau, Sagan undNeifie vom XIV. bis
zum XVII. Jahrhundert, „Monatschrift von und fur Schlesien”, hrsg. von Dr. Heinrich Hoffmann, Bd. II,
Breslau 1829, s. 557. H. Luchs: Schneider Daniel „Maler, Glasmaler und Amalierer in Breslau”, Bilden-
de Kiinstler in Schlesien, nach Namen und Monogrammen, „Zeitschrift des Vereins fur Geschichte und
Alterthum Schlesiens”, 1863, Bd. 5, s. 35: 1618. Zdaniem Luchsa, odnotowany Schneider był prawdopo-
dobnie wykonawcą dziewięciu emaliowanych tabliczek umieszczonych na epitafium z 1616 r. Heinricha
Schmidta von Schmiedefeld (zm. 27.07.1616) i jego żony Kathariny z domu von Tarnau (zm. 29.05.1616)
z kościoła św. Elżbiety we Wrocławiu (od 1947 to epitafium znajduje się w Muzeum Narodowym w War-
szawie, sygn. SZM 1891, gdzie eksponowane jest od 2000 w Galerii Sztuki Zdobniczej). Charakter tych
dzieł sugeruje jednak, że mamy w ich przypadku do czynienia z wmontowanymi w manierystyczne epi-
tafium oryginalnymi plakietami emaliowymi wykonanymi w latach 30. XVI w. w warsztatach w Limoges,
prawdopodobnie przez Colina Nouailhera. A. Schultz: „Daniel Schneider. Glasmaler und Amalierer, strei-
tet 1618 mit der Maler-Innung. Grade weil er sich mit Glasmalen nicht befafit, bestatigt ihn der Rath 1618
Aug. 18”, Die Breslauer Maler des 16. fahrhunderts, „Zeitschrift des Vereins fur Geschichte und Alterthum
Schlesiens”, 1867, Bd. 8, s. 389; idem: „Schneider, Daniel, Glasmaler, Amalierer, Glashandler, hinterlasse-
ner Sohn des Zeugwarters und Kupferschmiedes Lorenz Schneider, heirathet 1611 20. p. Trin. (Oct. 4)
Martha, die Tochter des Riemers Paul Girtłer, lasst mit ihr 1612 Sept. 19. Daniel, 1614 Aug. 22 Paul, 1616.
Dec. 21 Gottfried und 1619 Marz 13 Martha taufen (Gest. 1622 c. Oct. 5. - Elis). Er hat nir der Malerzunf
Streit, wird aber 1618 Aug. vom Rath bestatigt, da er sich mit Glasmalen nich befassen will”, Untersuchung
zur Geschichte der schlesischen Maler von 1500 bis 1800, Breslau 1882, s. 139.
59
potwierdzenie jego obecności w stolicy Śląska w latach 1611-1618, w których określo-
ny został jako Maler, Glasmaler, Amalierer und Glashdndler in Breslau. Szkoda, że nasza
wiedza na temat Schneidera dotyczy tylko i wyłącznie jego sporu z tutejszym cechem
o zakres kompetencyjny. Nie zmienia to jednak w niczym faktu, iż to prawdopodobnie
on ma prawo uchodzić za autora ołtarza z Biecza. Podobnie jak w zachowanej na nim
sygnaturze (wyrytej na płytce pierwotnie ukrytej we wnętrzu ołtarza), także w archiwa-
liach wrocławskich określa się jego wykonawcę mianem handlarza szkła. Z kolei fakt,
iż Daniel Schneider był dodatkowo malarzem, w jakiś sposób tłumaczy tę całkiem udaną
próbę przeniesienia w wyjątkowo trudnej technice rytu wzorców graficznych wykonanych
na podstawie rysunków Maertena de Vosa na powierzchnie szklane ołtarza. Taka praktyka
kopiowania wzorców graficznych była bowiem powszechna wśród malarzy śląskich cza-
sów manieryzmu.
Dziś, bogatsi o powyższe ustalenie autorstwa ołtarza z Biecza, możemy zadać również
pytanie dotyczące skali produkcji tego typu wyrobów w stolicy Śląska. O tym, że miała ona
tutaj miejsce w czasach renesansu i manieryzmu, świadczy znajdująca się w zbiorach Mu-
zeum Narodowego we Wrocławiu drewniana skrzynka ozdobiona również podobiznami
dwunastu apostołów i Chrystusa oraz podobnie wykonany ołtarzyk domowy.
Ta drewniana skrzynka (nr inw. IV-198), z dekorowanymi ściankami bocznymi przy
pomocy malowanych tafli szklanych z przedstawieniami Jezusa oraz dwunastu aposto-
łów (ił. 14), zakupiona została do Śląskiego Muzeum Przemysłu Artystycznego i Starożyt-
ności we Wrocławiu (Schlesisches Museum fur Kunstgewerbe und Altertiimer, Breslau)
w 1881 r. z kościoła w Bierutowie (zapewne z luterańskiej świątyni pw. Trójcy Świętej,
powstałej na przełomie lat 20 i 30. XVII w.). Przypuszcza się, że ze względu na bardzo
bogatą dekorację wykonaną w rzadko stosowanej technice eglomise oraz jednorodny, bar-
dzo spójny program ikonograficzny przedstawień skrzynka ta używana była pierwotnie
unbd verboten seyn (Friedrich Reinhold Sammlung). Dies its die letzte Spur alter schlesischer Glasmale-
rey”, Zur Kunstgeschichte von Breslau (Beschlufi). §. 4. Glasmaler zu Breslau, Sagan undNeifie vom XIV. bis
zum XVII. Jahrhundert, „Monatschrift von und fur Schlesien”, hrsg. von Dr. Heinrich Hoffmann, Bd. II,
Breslau 1829, s. 557. H. Luchs: Schneider Daniel „Maler, Glasmaler und Amalierer in Breslau”, Bilden-
de Kiinstler in Schlesien, nach Namen und Monogrammen, „Zeitschrift des Vereins fur Geschichte und
Alterthum Schlesiens”, 1863, Bd. 5, s. 35: 1618. Zdaniem Luchsa, odnotowany Schneider był prawdopo-
dobnie wykonawcą dziewięciu emaliowanych tabliczek umieszczonych na epitafium z 1616 r. Heinricha
Schmidta von Schmiedefeld (zm. 27.07.1616) i jego żony Kathariny z domu von Tarnau (zm. 29.05.1616)
z kościoła św. Elżbiety we Wrocławiu (od 1947 to epitafium znajduje się w Muzeum Narodowym w War-
szawie, sygn. SZM 1891, gdzie eksponowane jest od 2000 w Galerii Sztuki Zdobniczej). Charakter tych
dzieł sugeruje jednak, że mamy w ich przypadku do czynienia z wmontowanymi w manierystyczne epi-
tafium oryginalnymi plakietami emaliowymi wykonanymi w latach 30. XVI w. w warsztatach w Limoges,
prawdopodobnie przez Colina Nouailhera. A. Schultz: „Daniel Schneider. Glasmaler und Amalierer, strei-
tet 1618 mit der Maler-Innung. Grade weil er sich mit Glasmalen nicht befafit, bestatigt ihn der Rath 1618
Aug. 18”, Die Breslauer Maler des 16. fahrhunderts, „Zeitschrift des Vereins fur Geschichte und Alterthum
Schlesiens”, 1867, Bd. 8, s. 389; idem: „Schneider, Daniel, Glasmaler, Amalierer, Glashandler, hinterlasse-
ner Sohn des Zeugwarters und Kupferschmiedes Lorenz Schneider, heirathet 1611 20. p. Trin. (Oct. 4)
Martha, die Tochter des Riemers Paul Girtłer, lasst mit ihr 1612 Sept. 19. Daniel, 1614 Aug. 22 Paul, 1616.
Dec. 21 Gottfried und 1619 Marz 13 Martha taufen (Gest. 1622 c. Oct. 5. - Elis). Er hat nir der Malerzunf
Streit, wird aber 1618 Aug. vom Rath bestatigt, da er sich mit Glasmalen nich befassen will”, Untersuchung
zur Geschichte der schlesischen Maler von 1500 bis 1800, Breslau 1882, s. 139.