DOI issue:
Z historii Muzeum Narodowego w Krakowie / From the history of the National Museum in Krakow
DOI article:Zygier, Elżbieta: Historia Pracowni Konserwacji Malarstwa i Rzeźby w Sukiennicach
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.31060#0366
364 Elżbieta Zygier
Cyganów Maksymiliana Gierymskiego, Wieczór nad Sekwanę Aleksandra Gierymskiego
i wielkie płótna Jana Matejki: Hołd pruski oraz Kościuszko pod Racławicami5.
Gromadząc dzieła w muzeum, dostrzegano potrzebę ich konserwacji i od lat 80. XIX w.
przeznaczano środki na ten cel. W XX w. stworzono własne pracownie konserwacji.
Z biegiem lat zmieniła się metodyka pracy konserwatora; konserwacja rozwinęła się
jako nauka i ewoluowała wraz z rozwojem muzeum. MNK w XXI w. stało się „ośrodkiem
badawczym oraz żywym centrum edukacyjnym”6 *.
Zanim zostały wypracowane obecne standardy dotyczące opieki nad zbiorami, konser-
wacje prowadzono w formie zleceń na zewnątrz.
Zachowały się sprawozdania muzealne, w których wymieniane są kwoty na konserwa-
cję. W Sprawozdaniu Zarzędu za rok 1889 odnotowano w rubryce wydatków: „Restaura-
cya dzieł sztuki - 84, 30 złr”. Dla porównania, warto przytoczyć inne koszty, np. „Urządze-
nie sal i wystawy - 151, 65 złr”'. Z dalszego zestawienia rozchodu funduszu muzealnego
wynika, że na restaurację eksponatów przeznaczono w 1890 r. kwotę 123 złr, a w 1891 r.
- 48 złr. Najstarsze archiwalia z końca XIX w. nie zawierają informacji o pracowni do od-
nawiania obiektów. Konieczność posiadania takiej pracowni w muzeum wyniknęła z na-
rastającego zapotrzebowania na usługi w zakresie konserwacji. Efektywne starania w tym
kierunku poczynił Feliks Kopera, dyrektor Muzeum Narodowego w latach 1901-1949.
W sprawozdaniach muzealnych na początku XX w. zapisano znamienne stwierdzenie:
„Z urządzaniem zbiorów wiąże się z natury rzeczy konserwacya dzieł sztuki, których
nieraz z powodu złego stanu niepodobnaby wystawić na widok publiczny”8. Cytowane
spostrzeżenie, wyrażające troskę dyrekcji o dobry stan zachowania każdego obiektu, po-
skutkowało w latach następnych powstaniem w Sukiennicach pracowni konserwatorskiej
do odnawiania obrazów. Ze względu na problemy lokalowe i brak dostatecznej liczby fa-
chowców plany uruchomienia własnej pracowni realizowane były stopniowo.
Najpierw powstała pracownia w znaczeniu miejsca do wykonywania konserwacji. Pra-
cowały w niej osoby z zewnątrz, zatrudniane z polecenia Zarządu Muzeum. Informację
o istnieniu takiej pracowni w Sukiennicach odnaleźć można w Sprawozdaniu Dyrekcyi
Muzeum Narodowego w Krakowie za 1902 r. Etat konserwatora zabytków utworzono póź-
niej. Do czasu zorganizowania pracowni z etatowymi pracownikami konserwację obra-
zów powierzano najczęściej artystom malarzom. Od 1901 r. do 1913 r. konserwacje dla
muzeum wykonywał prof. Władysław Pochwalski (1860-1924), co zostało odnotowane
w sprawozdaniach z tych lat. W latach 1901-1902 Pochwalski odnowił ponad 100 obra-
zów cechowych malowanych na podobraziach drewnianych oraz kilka obrazów olejnych:
5 J. Matejko ofiarował Hołd pruski narodowi w 1882 z przeznaczeniem na Wawel, ale Muzeum Naro-
dowe z powodu jego niedostępności przyjęło obraz w depozyt w 1885. Obraz J. Matejki Kościuszko pod
Racławicami zakupiony został ze składek publicznych w 1890.
6 Z. Gołubiew, Misja Muzeum, „Alma Mater”, 2008, nr 109, s. 70.
' Sprawozdanie Zarządu za rok 1889, Kraków 1890, s. 3.
8 Sprawozdanie Dyrekcyi Muzeum Narodowego w Krakowie 1901-1902, Kraków 1903, s. 17.
Cyganów Maksymiliana Gierymskiego, Wieczór nad Sekwanę Aleksandra Gierymskiego
i wielkie płótna Jana Matejki: Hołd pruski oraz Kościuszko pod Racławicami5.
Gromadząc dzieła w muzeum, dostrzegano potrzebę ich konserwacji i od lat 80. XIX w.
przeznaczano środki na ten cel. W XX w. stworzono własne pracownie konserwacji.
Z biegiem lat zmieniła się metodyka pracy konserwatora; konserwacja rozwinęła się
jako nauka i ewoluowała wraz z rozwojem muzeum. MNK w XXI w. stało się „ośrodkiem
badawczym oraz żywym centrum edukacyjnym”6 *.
Zanim zostały wypracowane obecne standardy dotyczące opieki nad zbiorami, konser-
wacje prowadzono w formie zleceń na zewnątrz.
Zachowały się sprawozdania muzealne, w których wymieniane są kwoty na konserwa-
cję. W Sprawozdaniu Zarzędu za rok 1889 odnotowano w rubryce wydatków: „Restaura-
cya dzieł sztuki - 84, 30 złr”. Dla porównania, warto przytoczyć inne koszty, np. „Urządze-
nie sal i wystawy - 151, 65 złr”'. Z dalszego zestawienia rozchodu funduszu muzealnego
wynika, że na restaurację eksponatów przeznaczono w 1890 r. kwotę 123 złr, a w 1891 r.
- 48 złr. Najstarsze archiwalia z końca XIX w. nie zawierają informacji o pracowni do od-
nawiania obiektów. Konieczność posiadania takiej pracowni w muzeum wyniknęła z na-
rastającego zapotrzebowania na usługi w zakresie konserwacji. Efektywne starania w tym
kierunku poczynił Feliks Kopera, dyrektor Muzeum Narodowego w latach 1901-1949.
W sprawozdaniach muzealnych na początku XX w. zapisano znamienne stwierdzenie:
„Z urządzaniem zbiorów wiąże się z natury rzeczy konserwacya dzieł sztuki, których
nieraz z powodu złego stanu niepodobnaby wystawić na widok publiczny”8. Cytowane
spostrzeżenie, wyrażające troskę dyrekcji o dobry stan zachowania każdego obiektu, po-
skutkowało w latach następnych powstaniem w Sukiennicach pracowni konserwatorskiej
do odnawiania obrazów. Ze względu na problemy lokalowe i brak dostatecznej liczby fa-
chowców plany uruchomienia własnej pracowni realizowane były stopniowo.
Najpierw powstała pracownia w znaczeniu miejsca do wykonywania konserwacji. Pra-
cowały w niej osoby z zewnątrz, zatrudniane z polecenia Zarządu Muzeum. Informację
o istnieniu takiej pracowni w Sukiennicach odnaleźć można w Sprawozdaniu Dyrekcyi
Muzeum Narodowego w Krakowie za 1902 r. Etat konserwatora zabytków utworzono póź-
niej. Do czasu zorganizowania pracowni z etatowymi pracownikami konserwację obra-
zów powierzano najczęściej artystom malarzom. Od 1901 r. do 1913 r. konserwacje dla
muzeum wykonywał prof. Władysław Pochwalski (1860-1924), co zostało odnotowane
w sprawozdaniach z tych lat. W latach 1901-1902 Pochwalski odnowił ponad 100 obra-
zów cechowych malowanych na podobraziach drewnianych oraz kilka obrazów olejnych:
5 J. Matejko ofiarował Hołd pruski narodowi w 1882 z przeznaczeniem na Wawel, ale Muzeum Naro-
dowe z powodu jego niedostępności przyjęło obraz w depozyt w 1885. Obraz J. Matejki Kościuszko pod
Racławicami zakupiony został ze składek publicznych w 1890.
6 Z. Gołubiew, Misja Muzeum, „Alma Mater”, 2008, nr 109, s. 70.
' Sprawozdanie Zarządu za rok 1889, Kraków 1890, s. 3.
8 Sprawozdanie Dyrekcyi Muzeum Narodowego w Krakowie 1901-1902, Kraków 1903, s. 17.