DOI issue:
Recenzje / Reviews
DOI article:Grzęda, Mateusz: Wystawa "Europa Jagellonica 1386-1572. Sztuka i kultura w Europie Środkowej za panowania Jagiellonów" z polskiej perspektywy
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.31060#0390
Mateusz Grzęda
„(...) próba historycznego spojrzenia na polityczną i artystyczną spuściznę jednej z eu-
ropejskich dynastii, wolną od narodowych ograniczeń”2. Głównym założeniem wystawy
było ukazanie Jagiellonów jako jednej z najpotężniejszych dynastii europejskich późnego
średniowiecza, której członkowie w najlepszym dla tego rodu okresie objęli trony na Li-
twie, w Polsce, Czechach i na Węgrzech, tworząc między Morzem Bałtyckim a Morzem
Czarnym - by użyć słów Przemysława Mrozowskiego - „Imperium Jagellonicum”3. Zgro-
madzone na wystawie dzieła sztuki miały poświadczać splendor władzy Jagiellonów oraz
wykazać wspólnotę dziedzictwa artystycznego Europy Środkowej zjednoczonej pod ber-
łem dynastii Jagiellońskiej. Przyjęcie takiej postawy rodzi jednak pytania: Czy owa tytu-
łowa Europa Jagellonica rzeczywiście istniała? Czy była w istocie czymś więcej niż tylko
sąsiadującymi z sobą królestwami rządzonymi przez członków jednej dynastii?
Pomysł zorganizowania wielkiej wystawy poświęconej Jagiellonom narodził się na po-
czątku XXI w., gdy w latach 2000-2004 w GWZO realizowany był projekt naukowy po-
święcony sztuce i kulturze Jagiellonów („Jagiellonen in der Kunst und Kultur Mitteleuro-
pas 1454-1572”), kierowany przez Roberta Suckalego i koordynowany przez Jiriego Fajta.
Zaplanowano wówczas zorganizowanie wystawy w trzech odsłonach, z których każda
miała mieć miejsce w innym mieście. Początkowo miały to być stolice trzech jagielloń-
skich państw: Kraków, Praga i Wilno, a także Berlin. Po wielu perypetiach i niepowo-
dzeniach wystawę udało się zorganizować, lecz w zupełnie innych miejscach: w Galerie
Stredoćeskeho kraje (GASK) w Kutnej Horze (9 maja - 30 sierpnia 2012), na Zamku
Królewskim w Warszawie i w warszawskim Muzeum Narodowym (10 listopada 2012 -
27 stycznia 2013) oraz w Haus der Branderburgisch-Preufiischen Geschichte w Poczda-
mie (1 marca - 16 czerwca 2013). Każda z trzech odsłon prezentowała artystyczną spu-
ściznę Jagiellonów w nieco innym kontekście, uzależnionym od miejsca jej prezentacji.
Tak więc na wystawie w Kutnej Horze, jednym z najważniejszych średniowiecznych
ośrodków górniczych, starano się pokazać, jaki wpływ na sztukę tego miasta około 1500 r.
miało wydobywanie w nim srebra.
W Warszawie zaprezentowano Jagiellonów jako wielką europejską dynastię, starając
się uwzględnić kluczowe aspekty ich patronatu, takie jak modele reprezentacji wizualnej
Jagiellonów, wzorce ich dworskiej sztuki oraz pobożność poszczególnych członków rodu.
Zwrócono także uwagę na inne ważne zjawiska, np. rozkwit handlu, początki humanizmu
i ekonomiczne podstawy sztuki.
Ostatnia odsłona wystawy, zorganizowana w Poczdamie, w centrum uwagi postawiła
politykę dynastyczną Jagiellonów, realizowaną przez zawieranie małżeństw z członkami
wielkich rodów rządzących cesarstwem: Habsburgów, Wittelsbachów, Wettynów i Hohen-
zollernów. Głównym pomysłodawcą i komisarzem całego przedsięwzięcia był Jiri Fajt -
uznany badacz oraz organizator ważnych i udanych wystaw. Dość wspomnieć pamiętną
wystawę „Magister Theodoricus. Dvorni malir cisare Karla IV”, zorganizowaną na przeło-
mie 1997 i 1998 r. w Galerii Narodowej w Pradze (której katalog jest do dziś podstawową
pozycją bibliograficzną dotyczącą twórczości Mistrza Teodoryka i wystroju malarskiego
2 Europa Jagellonica 1386-1572. Sztuka i kultura w Europie Środkowej za panowania Jagiellonów.
Przewodnik po wystawie, red. J. Fajt, Warszawa 2012, s. 23.
3 P. Mrozowski, Europa Jagellonica - z warszawskiej perspektywy [w:] ibidem, s. 14.
„(...) próba historycznego spojrzenia na polityczną i artystyczną spuściznę jednej z eu-
ropejskich dynastii, wolną od narodowych ograniczeń”2. Głównym założeniem wystawy
było ukazanie Jagiellonów jako jednej z najpotężniejszych dynastii europejskich późnego
średniowiecza, której członkowie w najlepszym dla tego rodu okresie objęli trony na Li-
twie, w Polsce, Czechach i na Węgrzech, tworząc między Morzem Bałtyckim a Morzem
Czarnym - by użyć słów Przemysława Mrozowskiego - „Imperium Jagellonicum”3. Zgro-
madzone na wystawie dzieła sztuki miały poświadczać splendor władzy Jagiellonów oraz
wykazać wspólnotę dziedzictwa artystycznego Europy Środkowej zjednoczonej pod ber-
łem dynastii Jagiellońskiej. Przyjęcie takiej postawy rodzi jednak pytania: Czy owa tytu-
łowa Europa Jagellonica rzeczywiście istniała? Czy była w istocie czymś więcej niż tylko
sąsiadującymi z sobą królestwami rządzonymi przez członków jednej dynastii?
Pomysł zorganizowania wielkiej wystawy poświęconej Jagiellonom narodził się na po-
czątku XXI w., gdy w latach 2000-2004 w GWZO realizowany był projekt naukowy po-
święcony sztuce i kulturze Jagiellonów („Jagiellonen in der Kunst und Kultur Mitteleuro-
pas 1454-1572”), kierowany przez Roberta Suckalego i koordynowany przez Jiriego Fajta.
Zaplanowano wówczas zorganizowanie wystawy w trzech odsłonach, z których każda
miała mieć miejsce w innym mieście. Początkowo miały to być stolice trzech jagielloń-
skich państw: Kraków, Praga i Wilno, a także Berlin. Po wielu perypetiach i niepowo-
dzeniach wystawę udało się zorganizować, lecz w zupełnie innych miejscach: w Galerie
Stredoćeskeho kraje (GASK) w Kutnej Horze (9 maja - 30 sierpnia 2012), na Zamku
Królewskim w Warszawie i w warszawskim Muzeum Narodowym (10 listopada 2012 -
27 stycznia 2013) oraz w Haus der Branderburgisch-Preufiischen Geschichte w Poczda-
mie (1 marca - 16 czerwca 2013). Każda z trzech odsłon prezentowała artystyczną spu-
ściznę Jagiellonów w nieco innym kontekście, uzależnionym od miejsca jej prezentacji.
Tak więc na wystawie w Kutnej Horze, jednym z najważniejszych średniowiecznych
ośrodków górniczych, starano się pokazać, jaki wpływ na sztukę tego miasta około 1500 r.
miało wydobywanie w nim srebra.
W Warszawie zaprezentowano Jagiellonów jako wielką europejską dynastię, starając
się uwzględnić kluczowe aspekty ich patronatu, takie jak modele reprezentacji wizualnej
Jagiellonów, wzorce ich dworskiej sztuki oraz pobożność poszczególnych członków rodu.
Zwrócono także uwagę na inne ważne zjawiska, np. rozkwit handlu, początki humanizmu
i ekonomiczne podstawy sztuki.
Ostatnia odsłona wystawy, zorganizowana w Poczdamie, w centrum uwagi postawiła
politykę dynastyczną Jagiellonów, realizowaną przez zawieranie małżeństw z członkami
wielkich rodów rządzących cesarstwem: Habsburgów, Wittelsbachów, Wettynów i Hohen-
zollernów. Głównym pomysłodawcą i komisarzem całego przedsięwzięcia był Jiri Fajt -
uznany badacz oraz organizator ważnych i udanych wystaw. Dość wspomnieć pamiętną
wystawę „Magister Theodoricus. Dvorni malir cisare Karla IV”, zorganizowaną na przeło-
mie 1997 i 1998 r. w Galerii Narodowej w Pradze (której katalog jest do dziś podstawową
pozycją bibliograficzną dotyczącą twórczości Mistrza Teodoryka i wystroju malarskiego
2 Europa Jagellonica 1386-1572. Sztuka i kultura w Europie Środkowej za panowania Jagiellonów.
Przewodnik po wystawie, red. J. Fajt, Warszawa 2012, s. 23.
3 P. Mrozowski, Europa Jagellonica - z warszawskiej perspektywy [w:] ibidem, s. 14.