Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie (2(38).2013)

38

Muzeum


-

•sj ,v


i Ayah<»j
;Ä
*’ ivfwt1
‘ uC. O 1

il. 6! fig. 6
Pierwsza strona tekstu
Żywotu świętego
Pisenthiosa | First page
of Enkomion of Saint
Pisenthios
fot. I photo Anna Thommee

ii. 71 fig. 7
Fragment tekstu Księgi
Izajasza z inicjałami
i Detail of Book of Isaiah
with initials
fot. I photo Anna Thommee

Drugi manuskrypt miał również skórzaną oprawę (32,5 x 24 cm),
z której zachowała się okładka frontalna z malowaną czerwono-
-czarną dekoracją (rozeta otoczona plecionką). Liczy ok. stu stron
i zawiera Mowę pochwalną ku czci świętego Pisenthiosa - biskupa
miasta Koptos, żyjącego w latach 568-632 (il.6)13. Prawdopodobnie
jest to pełen tekst żywota znanego również z innych kopii powsta-
łych w VII-XI wieku; konserwacja ostatniej partii manuskryptu jest
wciąż w toku14.
Trzecie znalezisko to zespół kilkudziesięciu kart pergami-
nowych włożonych między dwie deseczki stanowiące okładkę
(23 x 18 x i cm). Na kartach zapisana jest w języku koptyjskim część
(ok. 20%) starotestamentowej Księgi Izajasza i pierwsze wersy
Księgi Jeremiasza15. Marginesy zdobione są inicjałami i ornamen-
tami floralnymi (il. 7). Kilka kart zapisanych jest innym charakte-
rem pisma - być może są to karty oryginalnie wchodzące w skład
zespołu, które po zmyciu pierwotnego tekstu zostały wtórnie użyte
(palimpsest) do zapisania męczeństwa św. Piotra (Martyrium Petri)
z apokryfu znanego pod nazwą Dzieje Piotra (Acta Petri).
W czasie wykopalisk znaleziono również 337 ostrakonów16. Są
to skorupy i charakterystyczne dla regionu tebańskiego odłupki
wapienne, na których zapisywano modlitwy, umowy, rachunki, ale
przede wszystkim listy z prośbami czy poleceniami. Z wyjątkiem
kilku greckich wszystkie są napisane w języku koptyjskim. Udało
się wydzielić ich podstawowe grupy: najliczniejszą są listy, dalej
dokumenty urzędowe, rachunki, teksty religijne (modlitwy i teksty
biblijne) i ćwiczenia pisania liter.
W tym miejscu nie ma możliwości wyczerpującego omówienia
wszystkich aspektów dokonanych odkryć czy zaprezentowania
przykładów różnych grup odnalezionych obiektów. Warto jednak

13 Stronę ze wstępem do żywotu przetłumaczył: Wincenty Myszor,
Enkomion of St. Pisenthios from Sheikh Abd el-Guma, „Polish Archaeology in the
Mediterranean” 2007,17, s. 273-274.
14 Caspar Detlef Gustav Müller, Gawdat Gabra, Pisentius, Saint
[w:] Coptic Encyclopedia, ed. Aziz S. Atiya, vol. 6, Macmillan, New York 1991,
s. 1978-1980; Renate Dekker, Encomium on Pesynthios of Coptos: The Recently
Discovered Sahidic Version from Shaykh Abd al-Qurna [w:J Christianity and
Monasticism in Upper Egypt, vol. 2, Nag Hammadi - Esna, ed. Gawdat Gabra,
Hany N. Takla, The American University in Cairo Press, Cairo-New York 2010,
s. 21-31; eadem, The Sahidic Encomium ofPesunthios, Bishop ofKeft: Towards a New
Understanding, Based on a Recently Discovered Manuscript, diss., Leiden University,
Leiden 2008.
15 Wszystkie teksty na pergaminie zidentyfikował prof. Tito Orlandi
z Rzymu.
16 Anne Boud’hors z CNRS w Paiyżu przygotowuje publikację całego
zespołu ostraków. Wcześniej kilka ostrakonów opublikowała Iwona Antoniak -
zob. eadem, New Ostracafrom Thebes [w:] Christianity and Monasticism..., op. cit.,
s. 1-6; ogólne omówienie problematyki, zob. też eadem, Preliminary Remarks
on the Coptic Ostracafrom Seasons 2003 and 2004, „Polish Archaeology in the
Mediterranean” 2005,16, s. 244-247.