DOI Heft:
Część I. Museum / Part I. The Museum
DOI Artikel:Dolińska, Monika; Górecki, Tomasz; Reiche, Andrzej; Twardecki, Alfred: Zbiory Sztuki Starożytnej i Wschodniochrześcijańskiej a wykopaliska archaeologiczne Muzeum Narodowego w Warszawie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.45361#0044
40
Muzeum
il. 8 I fig. 8
Tell Arbid -
instalacje kuchenne
w domu z okresu
wczesnodynastycznego III
! Tell Arbid - kitchen
installations in a house
from the Early Dynastic
Period III
fot, I photo Andrzej Reiche
W obrębie „dolnego miasta”, w części północno-zachodniej (sek-
tor D) i wschodniej (sektor C) tellu, odsłonięto rozległe fragmenty
dzielnic mieszkalnych o zwartej zabudowie, na które składały się
wieloizbowe domy z centralnym dziedzińcem. W wielu pomieszcze-
niach zachowały się instalacje kuchenne oraz naczynia ceramiczne
służące do przechowywania, przygotowywania oraz konsumpcji po-
żywienia (il. 8). Wąskie meandrujące między domami uliczki stano-
wiły swoistą akumulację śmieci złożoną z popiołów, licznych skorup
z rozbitych naczyń ceramicznych oraz kości zwierzęcych. Wejścia
do domów znajdowały się w bocznych zaułkach, odchodzących od
głównego ciągu komunikacyjnego.
Wyjątkowym i ważnym odkryciem jest kompleks świątynno-
-ceremonialny z okresu Niniwa 5 odsłonięty na stoku południowym
tellu (il. 9). Jego głównym elementem jest tzw. Świątynia Południowa
(z ołtarzem, paleniskiem i kadzielnicą), której mury, biało tynkowane
od wewnątrz, zachowały się do dwóch metrów wysokości. Świątynia
miała kilka faz użytkowania i była wzniesiona na murach starszej
konstrukcji o podobnym planie. Do południowego frontu świątyni
przylegała kilkustopniowa, sztucznie uformowana skarpa, eksponu-
jąca budowlę od strony wejścia. Jest to jak dotąd pierwszy przykład
takiego rozwiązania architektonicznego w północnej Mezopotamii
w okresie wczesnego trzeciego tysiąclecia p.n.e. Od zewnątrz do
północnej ściany świątyni przylegała zabudowa o charakterze gospo-
darczym i mieszkaniowym niezwiązana bezpośrednio z komplek-
sem ceremonialnym. Do kompleksu tego należała mniejsza i nieco
późniejsza Świątynia Południowo-Zachodnia odsłonięta po stronie
zachodniej, oraz przylegający od północnego zachodu, otoczony
murem dziedziniec ceremonialny na planie w kształcie litery L.
W drugiej połowie trzeciego tysiąclecia p.n.e. nastąpił regres
osadnictwa, fragmenty zabudowy datowanej na okres postakadyjski
(Wczesna Dżazira V, ok. 2150-2000 p.n.e.) zostały odsłonięte tylko
na „cytadeli” i stoku wschodnim. Z tego czasu pochodzi też kilka
grobów z wartościowym wyposażeniem21.
Ponowny rozkwit osadnictwa przypada na okres istnienia pań-
stwa staroasyryjskiego (Stara Dżazira II, ok. 1900-1800 p.n.e.), a jego
wyróżnikiem materialnym jest występowanie tzw. ceramiki cha-
burskiej, zdobionej dekoracją geometryczną malowaną czetwoną
angobą. Nieduże izolowane skupiska domów mieszkalnych z tego
okresu występują na obszarze „dolnego miasta”, a także „cytadeli”,
na której akumulacja warstw z okresu pierwszej połowy drugiego
tysiąclecia p.n.e. miała ok. 2,7 m miąższości. Zabudowie mieszkalnej
towarzyszyły groby komorowe zbudowane z suszonej cegły (odkryto
21 Groby zostały odsłonięte w tzw. sektorze P, badanym w latach 2008-
2010 przez misję z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu kierowaną
przez prof. Rafała Kolińskiego.
Muzeum
il. 8 I fig. 8
Tell Arbid -
instalacje kuchenne
w domu z okresu
wczesnodynastycznego III
! Tell Arbid - kitchen
installations in a house
from the Early Dynastic
Period III
fot, I photo Andrzej Reiche
W obrębie „dolnego miasta”, w części północno-zachodniej (sek-
tor D) i wschodniej (sektor C) tellu, odsłonięto rozległe fragmenty
dzielnic mieszkalnych o zwartej zabudowie, na które składały się
wieloizbowe domy z centralnym dziedzińcem. W wielu pomieszcze-
niach zachowały się instalacje kuchenne oraz naczynia ceramiczne
służące do przechowywania, przygotowywania oraz konsumpcji po-
żywienia (il. 8). Wąskie meandrujące między domami uliczki stano-
wiły swoistą akumulację śmieci złożoną z popiołów, licznych skorup
z rozbitych naczyń ceramicznych oraz kości zwierzęcych. Wejścia
do domów znajdowały się w bocznych zaułkach, odchodzących od
głównego ciągu komunikacyjnego.
Wyjątkowym i ważnym odkryciem jest kompleks świątynno-
-ceremonialny z okresu Niniwa 5 odsłonięty na stoku południowym
tellu (il. 9). Jego głównym elementem jest tzw. Świątynia Południowa
(z ołtarzem, paleniskiem i kadzielnicą), której mury, biało tynkowane
od wewnątrz, zachowały się do dwóch metrów wysokości. Świątynia
miała kilka faz użytkowania i była wzniesiona na murach starszej
konstrukcji o podobnym planie. Do południowego frontu świątyni
przylegała kilkustopniowa, sztucznie uformowana skarpa, eksponu-
jąca budowlę od strony wejścia. Jest to jak dotąd pierwszy przykład
takiego rozwiązania architektonicznego w północnej Mezopotamii
w okresie wczesnego trzeciego tysiąclecia p.n.e. Od zewnątrz do
północnej ściany świątyni przylegała zabudowa o charakterze gospo-
darczym i mieszkaniowym niezwiązana bezpośrednio z komplek-
sem ceremonialnym. Do kompleksu tego należała mniejsza i nieco
późniejsza Świątynia Południowo-Zachodnia odsłonięta po stronie
zachodniej, oraz przylegający od północnego zachodu, otoczony
murem dziedziniec ceremonialny na planie w kształcie litery L.
W drugiej połowie trzeciego tysiąclecia p.n.e. nastąpił regres
osadnictwa, fragmenty zabudowy datowanej na okres postakadyjski
(Wczesna Dżazira V, ok. 2150-2000 p.n.e.) zostały odsłonięte tylko
na „cytadeli” i stoku wschodnim. Z tego czasu pochodzi też kilka
grobów z wartościowym wyposażeniem21.
Ponowny rozkwit osadnictwa przypada na okres istnienia pań-
stwa staroasyryjskiego (Stara Dżazira II, ok. 1900-1800 p.n.e.), a jego
wyróżnikiem materialnym jest występowanie tzw. ceramiki cha-
burskiej, zdobionej dekoracją geometryczną malowaną czetwoną
angobą. Nieduże izolowane skupiska domów mieszkalnych z tego
okresu występują na obszarze „dolnego miasta”, a także „cytadeli”,
na której akumulacja warstw z okresu pierwszej połowy drugiego
tysiąclecia p.n.e. miała ok. 2,7 m miąższości. Zabudowie mieszkalnej
towarzyszyły groby komorowe zbudowane z suszonej cegły (odkryto
21 Groby zostały odsłonięte w tzw. sektorze P, badanym w latach 2008-
2010 przez misję z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu kierowaną
przez prof. Rafała Kolińskiego.