Muzeum Narodowe <Breslau> [Hrsg.]; Muzeum Śla̜skie <Breslau> [Hrsg.]: Roczniki Sztuki Śląskiej (14.1986)

142

Piotr Mras

1'. Głogówek, kościół Franciszkanów. Rzut poziomy:
a. Domek Loretański, b. nawa, c. prezbiterium,
cl. kaplica św. Anny.

ga procesji prowadziła od strony Rynku, przez
wejście mieszczące się w kaplicy św. Anny,
przylegającej od południa do nawy. Naprzeciw
niej znajdowała się kaplica mieszcząca Loreto
z fasadą ustawioną na wprost przybywających
wiernych, którzy, po przejściu przez środek
nawy, od zachodu wchodzili do wnętrza san-
ktuarium. Wyjście znajdowało się we wschod-
niej ścianie Loreta i mieszczącej go kaplicy21.

Podobnie do pierwowzoru, opisywany obiekt
założony został na rzucie prostokąta i ma
kształt prostopadłościennej bryły. Jest on kon-
strukcją o podwójnych murach: wewnętrzny
Domek otacza obudowa. Do jego wnętrza, po-
dzielonego kratą na dwie części i nakrytego
kolebkowym sklepieniem, prowadzą dwie pary
wejść usytuowane symetrycznie w ścianach
bocznych (zob. il. 2 i 11). Analogie między
Domkiem w Głogówku a oryginałem nie koń-
czą się jednak na ogólnym wyglądzie tych bu-
dowli. Poszczególne formy architektoniczne i
elementy wyposażenia śląskiego Loreta prze-
kazują treści ideowe związane z dziejami i kul-
tem Domu Marii. Zakratowane okno w fasa-
dzie (il. 3, 5) oraz owalny otwór na środku
sklepienia nabierają sensu w kontekście poda-
nia o Zwiastowaniu Marii. Zgodnie z tradycją
loretańską archanioł Gabriel miał przeniknąć
przez zakratowane okno i stanąć przy kolum-
nie, która wraz z fundamentami została w Na-

21 Do dnia dzisiejszego przybywające do Głogówka
procesje z okolicznych miejscowości przechodzą przez
kościół i Domek Loretański opisaną drogą.

zarecie. Owalny otwór w sklepieniu wskazuje
miejsce oparcia tej kolumny. Bezpośrednio
związek z osobą Marii ma prostokątna płyta
kamienna z płytką wnęką, wmurowana w ścia-
nę północną, swoją formą przypominająca ko-
minek. Mial on służyć Marii do przygotowywa-
nia posiłków. Znajdujące się w pobliżu niego
dwie wnęki pełniły rolę szafeczek, w których
przechowywała naczynia (w oryginale część ta
nazwana została il sacro camino) — il. 11 22.

Mensa ołtarzowa ustawiona przed kratą, fi-
gura Madonny z Dzieciątkiem umieszczona we
wnęce nad kominkiem (il. 4) i drewniany krzyż
zawieszony nad zakratowanym oknem wiążą
się z podaniem o przekształceniu Domku św.
Rodziny na pierwszy kościół. Krzyż miał zro-
bić św. Piotr, a figurę wyrzeźbić św. Łukasz
(il. II)23. Statua Madonny z Domku w Gło-
gówku, wyrzeźbiona w czarnym drewnie, do-
kładnie przypomina swym kształtem wygląd
figury z Casa Santa. Matkę Boską, hieratyczną,

0 ' 1 2 3 4m ---'——

2. Głogówek, Domek Loretański. Rzut poziomy.

o formie bizantynizującej, z Dzieciątkiem-Pan-
tokratorem na ręku, ubraną w ozdobną sukien-
kę, z koronami na głowach, otacza promienista
gloria. Forma glorii jest tu elementem samo-

22 O literaturze dewocyjnej Casa Santa zob. przy-
pisy 3 i 5. W niniejszej analizie korzystałem z po-
chodzącego z Biblioteki Oppersdorfów w Głogówku
(obecnie w Bibliotece Śląskiej w Katowicach) dzieła
Turselliniego, op. cit. (wyd. Colonia 1612),
s. 8 nn. Plan Casa Santa z oznaczeniem i krótkim
objaśnieniem ideowego znaczenia elementów jego
wnętrza (ryc. 12) zamieścił w swoim dziele Mar-
to r e 11 i (op. cit.). W jego lewym rogu znajduje sic.
sygnatura twórcy koncepcji: HORATIO MARINARI
FORMIS/ANNO 1626, w prawym zaś sygnatura:
F.VF., prawdopodobnie sztycharza. Był to niejako ro-
dzaj wzornika potrzebnego przy wznoszeniu kopii
Św. Domu.

28 Tursellini, op. cit.