Muzeum Narodowe <Breslau> [Editor]; Muzeum Śla̜skie <Breslau> [Editor]: Roczniki Sztuki Śląskiej (15.1991)

Zarys rozwoju ślą:

dydaktycznej Bacha polegało przede wszystkim na
szerszym wprowadzeniu kształtów i dekoracji sty-
lu klasycyzującego, który wyraźnie charakteryzuje
wyroby rzemiosła artystycznego w pierwszej poło-
wie 19 wieku (il. 1, 2). Choć w szkole uczono
rysunku, który dawał pewność ręki, kopiowano
antyczne wzory, uczono nawet matematyki, nie
zaspokajała ona jednak wszystkich potrzeb w róż-
norodnych dziedzinach rzemiosła, zwłaszcza .w za-
kresie budownictwa. W tym celu powołano w 1800
roku we Wrocławiu Szkołę Budownictwa umiesz-
czając ją w dawnym klasztorze na Piasku9 i, mimo
niezadowolenia miejscowych władz, połączono ją
w następnym roku ze Szkołą Sztuki. Kuratorską
opiekę nad szkołą sprawował Freiherr Fritz von
Stein. Bach pozostał nadal profesorem rysunku,
ale na jego wykłady pozostawiono tylko niewielką
liczbę godzin, tak jak i na naukę modelowania
(w glinie, wosku i drewnie) prowadzoną od 1800 r.
przez rzeźbiarza Mattersbergera. Obie połączone
szkoły otrzymały w 1804 r. wspólną nazwę: Króle-
wska Szkoła Sztuki, Budownictwa i Rzemiosła
(Kónigliche Bau- Kunst- und Handwerksschule).
Połączenie szkół nie było jednak zbyt szczęśliwe.
Wyraźna zależność od Akademii berlińskiej spra-
wiała, że szkołę wrocławską uważano jedynie za
przedsionek berlińskiej Bauakademie, gdzie kształ-
cili się architekci. Droższe opłaty za naukę także
powodowały zmniejszanie się liczby uczniów. Wyra-
źnie faworyzowano studiujących architekturę i rzeź-
bę, dla nich starczało pomocy naukowych, nato-
miast brakowało ich dla uczniów innej specjalno-
ści. Ten stan rzeczy spowodował wiele odwołań do
Berlina, skąd w 1810 r. skierowano do Wrocławia
specjalną komisję. Stwierdziła ona szereg man-
kamentów, m.in. brak modeli, np. do nauki odlew-
nictwa w metalu, a dużą ich ilość do nauki
budownictwa. W wyniku zaleceń komisji plan
nauki tylko nieznacznie uległ zmianie. Przedsta-
wiał się on następująco w podziale na klasy: 1.
Rysunek z wolnej ręki, 2. Rysunek porządków
architektonicznych w miejskich budowlach, 3. Ry-
sunek wiejskich budowli, 4. Wykłady architektury
i rysowanie planów, 5. Modelunek i odlewnictwo,
6. Wykłady matematyki, 7. Budownictwo wodne.
Obie szkoły nie zostały wówczas rozdzielone, mi-
mo że każda z nich podlegała merytorycznie innej
akademii w Berlinie: Szkoła Sztuki — Kunstaka-
demie, a Szkoła Budownictwa — Bauakademie.
W sumie więc szkolnictwo w zakresie rzemiosł
artystycznych — z wyjątkiem budownictwa
— miało mało szans rozwoju, a po śmierci Bacha

9 Kiihn, op. cit., s. 25, 26.

kiego szkolnictwa... 15

w 1829 r. w połączonej Szkole coraz większą wagę
przykładano do nauki architektury, którą uważa-
no za królową sztuk.

Wyraźniejszy staje się w tym czasie rozdział
między rzemiosłem a sztuką, przez którą rozumia-
no jedynie architekturę, malarstwo i rzeźbę. Typo-
wą jest wypowiedź Schinkla i Beutha w ich pub-
likacji z 1821 „Projekt dla przemysłu artystycznego
należy do dziedziny sztuki [...] Fabrykant czy
rzemieślnik [...] nie powinien [...] dać się namó-
wić samemu komponować, lecz powinien pracowi-
cie, wiernie i ze smakiem naśladować"10.

Zastępstwo Bacha objął początkowo Karl
Brauer, nauczyciel rysunku z gimnazjum św. Elż-
biety, a o stanowisko nauczyciela rysunku w Szko-
le Sztuki ubiegało się trzech kandydatów, z pomię-
dzy których wybrano Josefa Raabe, ponieważ był
nie tylko malarzem, ale i architektem. Był por-
trecistą i zarazem projektantem szeregu budowli
klasycystycznych w Szczawnie Zdroju. W 1830 r.
kierownictwo Szkoły Sztuki objął Gebauer jako
Oberlehrer. Nauka odbywała się w pięciu pod-
stawowych oddziałach: 1. Arytmetyka, geometria
i matematyka stosowana, 2. Fizyka, chemia, mate-
riałoznawstwo, 3. Rysunek z wolnej ręki, 4. Ar-
chitektura, 5. Modelarstwo. W 1828 r. Kultus-
ministerium w Berlinie miało zamiar przemiano-
wać Szkołę Sztuki, Budownictwa i Rzemiosł na
Akademię Sztuki, Wrocław jednak bronił się przed
tym projektem, twierdząc, że trzeba kształcić prze-
de wszystkim rzemieślników, a nie artystów. Nie-
wątpliwie jedną z przyczyn tego stanowiska były
koszta, które miasto musiałoby ponosić dla utrzy-
mania akademii. Nawet sprawy lokalowe powodo-
wały w mieście liczne konflikty. I tak Szkoła Sztuki
toczyła w latach 1821 —1824 spór z uniwersytetem
wrocławskim, który gromadził swoje zbiory staro-
żytności w budynku dawnego klasztoru augustiań-
skiego na Piasku, gdzie miał równocześnie siedzibę
oddział Budownictwa szkoły11.

Chociaż szkolenie w obrębie cechów nie zostało
jeszcze całkowicie zlikwidowane, jednak zniesienie
przymusu należenia do cechu i nikły jeszcze rozwój
szkolenia zawodowego nie sprzyjały nauczaniu
fachu i spowodowały nawet pewien zastój w rze-
miośle. Jednym ze środków, które wówczas za-
częto stosować w celu ekonomicznego podniesie-

10 P. C. W. Beuth, F. Schinkel, Yorbilder fur Fabrikanten
und Handwerker auf Befehl des Ministers fur Handel, Gewerbe,
Berlin 1821 (wypowiedź cytuję za B. Mund, Die deutsche
Kunstgewerbemuseen im 19. Jahrhundert, Miinchen 1974, s. 28).
Poszczególne wzory dotyczące projektów architektury oraz
form i dekoracji przedmiotów użytkowych wydawano do 1836 r.

11 Kiihn, op. cit., s. 37.