Malinowski, Jerzy [Bearb.]: Polsky i rosyjscy artyści i architekci w koloniach artystycznych zagranicą i na emigracji politycznej 1815 - 1990 (Sztuka Europy Wschodniej / The Art of Eastern Europe, Warszawa: Polski Instytut Studiów nad Sztuką Świata [u.a.], 2015)

Między Rzymem a Kijowem. Artystyczna przyjaźń Wilhelma Kotarbińskiego...

39


II. 3. Pawet Swiedomski, Pochowani w kwiatach, 1886, Kijowskie Muzeum Sztuki Rosyjskiej, nr inw. Ж-264, fot. M. Goch

krotnie podkreślali jego zamiłowanie do efektów
światłocieniowych: „(...) Świat przedstawia mu
się w postaci plam kolorowych, bardzo barwnych,
w harmonijną zlewających się gamę”.11
Osobną grupę tematyczną, niewątpliwie podle-
gającą wzajemnej inspiracji Kotarbińskiego i braci
Swiedomskich, stanowią prace odwołujące się do
związku człowieka (jednostki) z naturą. Na wiel-
koformatowych płótnach, wyróżniających się zna-
komitym warsztatem oraz mocnym kolorytem,
widzimy Rzymian nastawionych epikurejsko i he-
donistycznie do życia. Te postacie są „przeniknięte
melancholią, jakby przeczuciem przyszłego upad-
ku”.12 Inspiracja dekadenckimi treściami, wyrażona
w dekoracyjnej formie, znalazła odzwierciedlenie
w jednej z najlepszych prac Pawła Swiedomskiego
- Pochowani w kwiatach (ii. 3).13
Kotarbiński - nawiązując do dzieł Siemiradz-
kiego, dotyczących końcowego okresu republiki

11 Piątkowski (1895: 204).
12 Malinowski (1987: 66).
13 1886 r., olej, płótno; 149 x 261 cm, Kijowskie Muzeum
Sztuki Rosyjskiej, nr inw. Ж-264.

i wczesnego cesarstwa - oddawał nastroje społeczne
i materialne tło epoki. Obok najsłynniejszego obra-
zu Kotarbińskiego — Orgii rzymskiej, warto w tym
kontekście przypomnieć Pieśń o poranku (ił. 4),14
znajdującą się w Kijowskim Muzeum Sztuki Rosyj-
skiej. Odbiór wymienionych prac Kotarbińskiego
i Pawła Swiedomskiego jest tożsamy z recepcją naj-
głośniejszych dzieł Siemiradzkiego. Przedmiotowe
prace ukazują przyczyny upadku Rzymu poprzez
wewnętrzny chaos i rozpad moralny.15
Wspólne twórcze drogi zaprowadziły w 1888
roku Kotarbińskiego i Swiedomskich do Kijowa.
Po kilkunastoletnim pobycie w słonecznej Italii
przyjęli zbiorowe, lukratywne zamówienie udeko-
rowania soboru św. Włodzimierza. Artyści, przy tej
monumentalnej realizacji, pracowali razem z uzna-
nymi współczesnymi malarzami rosyjskimi: Micha-
iłem Niestierowem, Wiktorem Wasniecowem i Mi-
chaiłem Wrublem (z pochodzenia Polakiem). Jerzy
Malinowski zauważa, że z powyższą, wieloletnią

14 Olej, płótno; 68 x 138 cm, Kijowskie Muzeum Sztuki
Rosyjskiej, nr inw. Ж-769.
15 Konstantynów (2000: 443).