DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.55687#0085
Artyści polscy w Rzymie w latach 1900-1914
81
Madeyskiego Czytelni polskiej, której kwaterą była
nadal Caffe Greco przy via Condotti?' Fiasko po-
niosła natomiast inicjatywa utworzenia w Rzymie
polskiej akademii artystycznej na wzór Akademii
Francuskiej, spóźniona co najmniej o sto lat. Ko-
mitetowi zawiązanemu w tym celu w roku 1903
przewodniczy! Rygier. „Biblioteka Warszawska”
w 1. tomie z 1904 roku opublikowała nadesłaną
z Rzymu odezwę komitetu:
„Wybitnie zaznaczający się ostatnimi czasy ruch
artystyczny w społeczeństwie polskim chlubnie
świadczy o silnym rozwoju najmłodszego pokole-
nia. Młodzież nasza w zwartym szeregu, z zapałem
wdziera się po stromej i ciernistej drodze sztuki,
pragnąc przebojem dopiąć jej szczytów, rozpoznać
i wysubtelnić ideał piękna, dąży ku środowiskom
zachodniej kultury, gdzie kształci się w trudzie
i znoju, czasem «o chłodzie i głodzie». Marze-
niem artystów całego świata jest najstarsze i najpo-
tężniejsze ognisko piękna - Rzym. Wieczne miasto,
od dwóch tysięcy łat dzierżąc berło sztuki, jest nie
tylko wielkim skarbcem arcydzieł ludzkiego geniu-
szu, ale poniekąd gorącą kuźnią talentów, zewsząd
idącą ku złocistym jego murom - ożywczą krynicą
natchnień dla budzących i przeradzających się du-
chów artyzmu. Odczuły to i zrozumiały ludy ro-
mańskie, a po nich - germańskie, bo niosąc pomoc
spragnionym Rzymu artystom swoim, założyły
własne akademie, w których miejsca są najwyższą
nagrodą, tęsknotą serc młodych. I te akademie już
obchodzą uroczyście stuletnie rocznice swego ist-
nienia. Tylko my - Polacy - nie mamy tam własnej
świątyni.
Ale czas i na nas przychodzi. W łonie rzym-
skiej kolonii polskiej ta myśl się zrodziła i to ma
się urzeczywistnić. Związało się grono ludzi jednym
pragnieniem przejęte, jedną ideą spojone - i dąży
do ściśle wytkniętego celu, a tym celem: polska
akademia artystyczna w Rzymie. Akademia w naj-
szerszym pojęciu tego słowa, wyposażona w nastę-
pujące instytucje:
1. Bezpłatny pensjonat dla utalentowanych ar-
tystów;
2. Wzorowe pracownie z wszelkimi środkami
do studiów;
3. Wieczorna sala rysunkowa, tzw. sala aktu
akademickiego;
4. Doborowa biblioteka dzieł z zakresu sztuki
i archeologii;
37 O Polakach w Caffe Greco zob. m.in.: Biliński (1992).
5. Czytelnia pism polskich i zagranicznych;
6. Sala zebrań dla ziomków przebywających sta-
le lub czasowo w Rzymie.
Oto myśl od kilku lat błąkająca się wśród rzym-
skiej kolonii polskiej - teraz wybija godzina czy-
nu. W imię świętych praw sztuki zwracamy się do
opatrzności serc bratnich! Wszelkie dary, wielkie
czy małe, zbliżą nas do ideału, co tchnieniem odro-
dzenia spływa ku nam z kopuły Piotrowej”.37 38
Po tym egzaltowanym apelu zapowiedziano, że
ofiarodawcy 10 tysięcy rubli otrzymają tytuł człon-
ka założyciela i biust marmurowy w sali zebrań aka-
demii, za 1000 rubli - tytuł członka honorowego
i umieszczenie nazwiska na specjalnej tablicy, a po-
zostali, z tytułem członków rzeczywistych, zostaną
wpisani do księgi pamiątkowej.39
Zgłoszony nie w porę projekt rzymski, gwałtow-
nie skrytykowany w kraju zwłaszcza przez Eligiusza
Niewiadomskiego,40 nie doczekał się realizacji, cho-
ciaż TPSP w Krakowie rozpoczęło nawet zbieranie
składek. Allora, Signori, point de reveries...
Źródła archiwalne
BN 2857 = Biblioteka Narodowa (BN), Warszawa,
rkps. 2857, Korespondencja Zenona Przesmyckie-
go z lat 1884-1941: List Okunia, Anticoli Corrado,
1 sierpnia 1913, k. 90.
Bibliografia
Artysta 2005 = Artysta na wakacjach? Gierymski, Sta-
nisławski, Weiss i inni, Piotr Kopszak, Zofia Weiss-
-Konopka (oprać.), katalog wystawy, Muzeum Pałac
w Wilanowie, [Warszawa] 2005.
Biernacka 1998 = Biernacka, Małgorzata: „Edward
Franciszek Mateusz Okuń” [w:] Słownik artystów
polskich i obcych w Polsce działających. Malarze, rzeź-
biarze, graficy, t. 6, Katarzyna Mikocka-Rachubowa,
Małgorzata Biernacka (red.), Instytut Sztuki PAN,
Warszawa 1998: 222-236.
Biernacka 2004 = Biernacka, Małgorzata: Literatura -
symbol - natura. Twórczość Edwarda Okunia wobec
Młodej Polski i symbolizmu europejskiego, Instytut
Sztuki PAN, Warszawa 2004.
Biernacka 2013 = Biernacka, Małgorzata: „Ferdynand
Emanuel Ruszczyć” [w:] Słownik artystów polskich
i obcych w Polsce działających. Malarze, rzeźbiarze,
38 Kronika miesięczna (1904: 405-406).
35 Kronika miesięczna (1904: 406).
40 Niewiadomski (1904: 62-63); polemikę z ideą utworze-
nia akademii omawia Kwiatkowska (2007: 157-158).
81
Madeyskiego Czytelni polskiej, której kwaterą była
nadal Caffe Greco przy via Condotti?' Fiasko po-
niosła natomiast inicjatywa utworzenia w Rzymie
polskiej akademii artystycznej na wzór Akademii
Francuskiej, spóźniona co najmniej o sto lat. Ko-
mitetowi zawiązanemu w tym celu w roku 1903
przewodniczy! Rygier. „Biblioteka Warszawska”
w 1. tomie z 1904 roku opublikowała nadesłaną
z Rzymu odezwę komitetu:
„Wybitnie zaznaczający się ostatnimi czasy ruch
artystyczny w społeczeństwie polskim chlubnie
świadczy o silnym rozwoju najmłodszego pokole-
nia. Młodzież nasza w zwartym szeregu, z zapałem
wdziera się po stromej i ciernistej drodze sztuki,
pragnąc przebojem dopiąć jej szczytów, rozpoznać
i wysubtelnić ideał piękna, dąży ku środowiskom
zachodniej kultury, gdzie kształci się w trudzie
i znoju, czasem «o chłodzie i głodzie». Marze-
niem artystów całego świata jest najstarsze i najpo-
tężniejsze ognisko piękna - Rzym. Wieczne miasto,
od dwóch tysięcy łat dzierżąc berło sztuki, jest nie
tylko wielkim skarbcem arcydzieł ludzkiego geniu-
szu, ale poniekąd gorącą kuźnią talentów, zewsząd
idącą ku złocistym jego murom - ożywczą krynicą
natchnień dla budzących i przeradzających się du-
chów artyzmu. Odczuły to i zrozumiały ludy ro-
mańskie, a po nich - germańskie, bo niosąc pomoc
spragnionym Rzymu artystom swoim, założyły
własne akademie, w których miejsca są najwyższą
nagrodą, tęsknotą serc młodych. I te akademie już
obchodzą uroczyście stuletnie rocznice swego ist-
nienia. Tylko my - Polacy - nie mamy tam własnej
świątyni.
Ale czas i na nas przychodzi. W łonie rzym-
skiej kolonii polskiej ta myśl się zrodziła i to ma
się urzeczywistnić. Związało się grono ludzi jednym
pragnieniem przejęte, jedną ideą spojone - i dąży
do ściśle wytkniętego celu, a tym celem: polska
akademia artystyczna w Rzymie. Akademia w naj-
szerszym pojęciu tego słowa, wyposażona w nastę-
pujące instytucje:
1. Bezpłatny pensjonat dla utalentowanych ar-
tystów;
2. Wzorowe pracownie z wszelkimi środkami
do studiów;
3. Wieczorna sala rysunkowa, tzw. sala aktu
akademickiego;
4. Doborowa biblioteka dzieł z zakresu sztuki
i archeologii;
37 O Polakach w Caffe Greco zob. m.in.: Biliński (1992).
5. Czytelnia pism polskich i zagranicznych;
6. Sala zebrań dla ziomków przebywających sta-
le lub czasowo w Rzymie.
Oto myśl od kilku lat błąkająca się wśród rzym-
skiej kolonii polskiej - teraz wybija godzina czy-
nu. W imię świętych praw sztuki zwracamy się do
opatrzności serc bratnich! Wszelkie dary, wielkie
czy małe, zbliżą nas do ideału, co tchnieniem odro-
dzenia spływa ku nam z kopuły Piotrowej”.37 38
Po tym egzaltowanym apelu zapowiedziano, że
ofiarodawcy 10 tysięcy rubli otrzymają tytuł człon-
ka założyciela i biust marmurowy w sali zebrań aka-
demii, za 1000 rubli - tytuł członka honorowego
i umieszczenie nazwiska na specjalnej tablicy, a po-
zostali, z tytułem członków rzeczywistych, zostaną
wpisani do księgi pamiątkowej.39
Zgłoszony nie w porę projekt rzymski, gwałtow-
nie skrytykowany w kraju zwłaszcza przez Eligiusza
Niewiadomskiego,40 nie doczekał się realizacji, cho-
ciaż TPSP w Krakowie rozpoczęło nawet zbieranie
składek. Allora, Signori, point de reveries...
Źródła archiwalne
BN 2857 = Biblioteka Narodowa (BN), Warszawa,
rkps. 2857, Korespondencja Zenona Przesmyckie-
go z lat 1884-1941: List Okunia, Anticoli Corrado,
1 sierpnia 1913, k. 90.
Bibliografia
Artysta 2005 = Artysta na wakacjach? Gierymski, Sta-
nisławski, Weiss i inni, Piotr Kopszak, Zofia Weiss-
-Konopka (oprać.), katalog wystawy, Muzeum Pałac
w Wilanowie, [Warszawa] 2005.
Biernacka 1998 = Biernacka, Małgorzata: „Edward
Franciszek Mateusz Okuń” [w:] Słownik artystów
polskich i obcych w Polsce działających. Malarze, rzeź-
biarze, graficy, t. 6, Katarzyna Mikocka-Rachubowa,
Małgorzata Biernacka (red.), Instytut Sztuki PAN,
Warszawa 1998: 222-236.
Biernacka 2004 = Biernacka, Małgorzata: Literatura -
symbol - natura. Twórczość Edwarda Okunia wobec
Młodej Polski i symbolizmu europejskiego, Instytut
Sztuki PAN, Warszawa 2004.
Biernacka 2013 = Biernacka, Małgorzata: „Ferdynand
Emanuel Ruszczyć” [w:] Słownik artystów polskich
i obcych w Polsce działających. Malarze, rzeźbiarze,
38 Kronika miesięczna (1904: 405-406).
35 Kronika miesięczna (1904: 406).
40 Niewiadomski (1904: 62-63); polemikę z ideą utworze-
nia akademii omawia Kwiatkowska (2007: 157-158).