DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.55687#0283
SZTUKA EUROPY WSCHODNIEJ
ИСКУССТВО ВОСТОЧНОЙ ЕВРОПЫ
ART OF THE EAST EUROPE
TOM III
Jerzy Uścinowicz
Politechnika Białostocka; Stowarzyszenie Architektów Polskich; PISnSŚ
Ikona i jej teologia „na emigracji". Enklawa intelektualno-artystyczna
Llnstitut de Theologie Orthodoxe Saint-Serge w Paryżu
„Ktoś krzyczy do mnie z Seriru: Stróżu,
która to godzina nocy? Stróż odpowiada:
Zbliża się ranek, ale jeszcze noc”
(Ks. Izajasza 21: 11-12)
Wstęp. Podróż ikony
Ostatnio wędruje ikona dużo po świecie. Ze
Wschodu na Zachód. Staje się wartością cenną już
dla całego chrześcijaństwa. Ta wędrówka ikony po
obcych jej dotąd terenach Zachodu, tam gdzie nie
została należycie przyjęta na stale, byłaby jednak
niemożliwa bez jej długiej drogi, którą pokonała
wcześniej na Wschodzie, powracając tam na po-
czątku XX wieku jako obiekt kultu i jako fenomen
sztuki. Gdy przestała być już ona - jak to ją kiedyś
ciekawie nazywano - „czarną deską”, po uwolnieniu
jej z nawarstwiających się przez lata zaćmień histo-
rią: przemalowań i okopceń. Nie było już wtedy na
niej żadnej „zasłony”; nie było czerni. Mogliśmy ją
znów „kontemplować w kolorach” - jak to trafnie
wyraził kniaź Jewgienij Trubieckoj.1
Ponowne odkrycie ikony po odnowieniu nastą-
piło wtedy co prawda na Wschodzie, na jej autochto-
nicznym, prawosławnym terenie, ale jej stworzenie
1 Трубецкой (1965: 5-87).
„na nowo” we współczesnej już formie wyrazu oraz
jej teologiczne odkrycie, paradoksalnie, zaistniało
już jednak na Zachodzie. Było wynikiem głów-
nie jej wymuszonego historią życia po 1917 roku
w środowisku przymusowej emigracji rosyjskiej,
życia w diasporze kultury we Francji i w Ameryce.
Z perspektywy już prawie 100 lat uznać należy, że
życie to miało ogromne znaczenie dla kultu ikony,
prawosławia i dla całej kultury rosyjskiej. Mocniej
- uratowało ją przed pustką i jałowością istnienia.
Odnowiło ją i tchnęło w nią życie. Dokonało się
to poprzez działalność na obczyźnie wielkich ro-
syjskich teologów i ikonopisców.
Mówi się dziś symbolicznie, że ostatni statek na
Zachód odpłynął z Rosji w 1922 roku wraz z jej
największymi autorytetami filozoficznymi i teolo-
gicznymi. Nie bez powodu nazwany został „okrę-
tem filozofów”. Opuściły na nim swój kraj takie
sławy jak: Mikołaj Bierdiajew, Sergiusz Bułgakow,
Siemion Frank i wielu innych. Skupieni głównie
wokół ośrodka UInstitut de theologie orthodoxe
Saint-Serge w Paryżu, współtworzyli oni to drugie,
współczesne życie ikony i jej teologii, a właściwie
ikonologii. Miało to zasadnicze znaczenie dla sztu-
ki sakralnej Kościoła chrześcijan wszystkich konfe-
sji, nie tylko - choć oczywiście w głównej mierze
ИСКУССТВО ВОСТОЧНОЙ ЕВРОПЫ
ART OF THE EAST EUROPE
TOM III
Jerzy Uścinowicz
Politechnika Białostocka; Stowarzyszenie Architektów Polskich; PISnSŚ
Ikona i jej teologia „na emigracji". Enklawa intelektualno-artystyczna
Llnstitut de Theologie Orthodoxe Saint-Serge w Paryżu
„Ktoś krzyczy do mnie z Seriru: Stróżu,
która to godzina nocy? Stróż odpowiada:
Zbliża się ranek, ale jeszcze noc”
(Ks. Izajasza 21: 11-12)
Wstęp. Podróż ikony
Ostatnio wędruje ikona dużo po świecie. Ze
Wschodu na Zachód. Staje się wartością cenną już
dla całego chrześcijaństwa. Ta wędrówka ikony po
obcych jej dotąd terenach Zachodu, tam gdzie nie
została należycie przyjęta na stale, byłaby jednak
niemożliwa bez jej długiej drogi, którą pokonała
wcześniej na Wschodzie, powracając tam na po-
czątku XX wieku jako obiekt kultu i jako fenomen
sztuki. Gdy przestała być już ona - jak to ją kiedyś
ciekawie nazywano - „czarną deską”, po uwolnieniu
jej z nawarstwiających się przez lata zaćmień histo-
rią: przemalowań i okopceń. Nie było już wtedy na
niej żadnej „zasłony”; nie było czerni. Mogliśmy ją
znów „kontemplować w kolorach” - jak to trafnie
wyraził kniaź Jewgienij Trubieckoj.1
Ponowne odkrycie ikony po odnowieniu nastą-
piło wtedy co prawda na Wschodzie, na jej autochto-
nicznym, prawosławnym terenie, ale jej stworzenie
1 Трубецкой (1965: 5-87).
„na nowo” we współczesnej już formie wyrazu oraz
jej teologiczne odkrycie, paradoksalnie, zaistniało
już jednak na Zachodzie. Było wynikiem głów-
nie jej wymuszonego historią życia po 1917 roku
w środowisku przymusowej emigracji rosyjskiej,
życia w diasporze kultury we Francji i w Ameryce.
Z perspektywy już prawie 100 lat uznać należy, że
życie to miało ogromne znaczenie dla kultu ikony,
prawosławia i dla całej kultury rosyjskiej. Mocniej
- uratowało ją przed pustką i jałowością istnienia.
Odnowiło ją i tchnęło w nią życie. Dokonało się
to poprzez działalność na obczyźnie wielkich ro-
syjskich teologów i ikonopisców.
Mówi się dziś symbolicznie, że ostatni statek na
Zachód odpłynął z Rosji w 1922 roku wraz z jej
największymi autorytetami filozoficznymi i teolo-
gicznymi. Nie bez powodu nazwany został „okrę-
tem filozofów”. Opuściły na nim swój kraj takie
sławy jak: Mikołaj Bierdiajew, Sergiusz Bułgakow,
Siemion Frank i wielu innych. Skupieni głównie
wokół ośrodka UInstitut de theologie orthodoxe
Saint-Serge w Paryżu, współtworzyli oni to drugie,
współczesne życie ikony i jej teologii, a właściwie
ikonologii. Miało to zasadnicze znaczenie dla sztu-
ki sakralnej Kościoła chrześcijan wszystkich konfe-
sji, nie tylko - choć oczywiście w głównej mierze