DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.55687#0286
282
Jerzy Uścinowicz
II. 3. Cerkiew Św. Sergiusza w Paryżu, ikonostas, aut. Dymitrij S. Stellecki, 2003, fot. J. Uścinowicz
- wielkich pisarzy traktatów i pisarzy ikon. Zna-
my ich dobrze, ale mniej znamy ich poprzedników,
o których przede wszystkim wspomnieć tutaj nale-
ży. Należeli do nich: Dymitr Siemionowicz Stellec-
ki, mniszka Joanna (Julia Nikołajewna Reitlinger),
matka Maria (Skobcowa) i o. Grigorij Krug. Oni te
podstawy łożyli.
Odnowa symbolicznie rozpoczęła się od adapta-
cji dawnego kościoła ewangelickiego Instytutu na
cerkiew - jednonawową, bez wyraźnych zewnętrz-
nych podziałów w strukturze. Dopiero dobudo-
wana w latach 50. dzwonnica - zaprojektowana
przez N. Iscelennowa w stylu architektury świątyń
pskowskich - wprowadziła wyraźnie rozpoznawa-
ny, kulturowo identyfikujący element (il. 2). We
wnętrzu, zarówno trzyrzędowy ikonostas (il. 3), jak
polichromie wykonał w latach 1925-1927 rosyjski
malarz symbolista Dymitrij S. Stellecki.11 W pracy
pomagała mu księżna E. S. Lwowa. Ona napisała
oblicza postaci świętych w ikonostasie.
Te pierwsze ikony Stelleckiego to prawie wszyst-
ko, co zachowało się z sakralnej sztuki emigracji
rosyjskiej lat 20. i 30. Choć Sergiusz Makowski pi-
11 W cerkwi widnieje napis wykonany przez D. Stelleckie-
go: „Zacząłem malować tę cerkiew 6 listopada 1925 r., w pią-
tek. Zakończyłem 1 grudnia 1927 r., w czwartek”.
sal: „Stellecki wykonał odpowiedzialną i ogromną
pracę w Instytucie. Jednak oddając cześć talentowi
Stelleckiego, nie chciałbym zbytnio przeceniać zna-
czenia tego malarstwa dla rosyjskiej sztuki religijnej.
W porównaniu z naszymi wspaniałymi wzorami
staroruskimi, twórczość Stelleckiego pozostaje czę-
ściowo na granicy dyletantyzmu; potrzebne są inne
siły i inne doświadczenia techniczne, żeby odrodzić
do nowego życia sztukę, która zaczęła podupadać
już w XVII wieku, by w wieku XIX przekształcić
się w naśladownicze rzemiosło. Żeby to osiągnąć,
nie wystarczy sił jednego lub kilku artystów. Tu po-
trzebne jest natchnienie całej epoki”,12 to przecież
w ówczesnej Rosji tworzenie sztuki ikonowej nie
było w ogóle możliwe. Dlatego wymienione dzieła
należy docenić i otwarcie przyjąć, bo nawet i one,
choć powstały poza bezpośrednim, żywym wpły-
wem tradycji rodzimej, są dziś dla nas bardzo cenne.
Ważną postacią tego okresu była też Julia Niko-
łajewa Reitlinger, późniejsza mniszka Joanna, której
duchowym ojcem był o. Sergiusz Bułgakow. Uro-
dzona w szlacheckiej rodzinie w Petersburgu, na
emigracji przyjęła śluby zakonne i została matuszką,
zamieszkując na poddaszu budynku Instytutu, któ-
12 Маковский (1962: 108).
Jerzy Uścinowicz
II. 3. Cerkiew Św. Sergiusza w Paryżu, ikonostas, aut. Dymitrij S. Stellecki, 2003, fot. J. Uścinowicz
- wielkich pisarzy traktatów i pisarzy ikon. Zna-
my ich dobrze, ale mniej znamy ich poprzedników,
o których przede wszystkim wspomnieć tutaj nale-
ży. Należeli do nich: Dymitr Siemionowicz Stellec-
ki, mniszka Joanna (Julia Nikołajewna Reitlinger),
matka Maria (Skobcowa) i o. Grigorij Krug. Oni te
podstawy łożyli.
Odnowa symbolicznie rozpoczęła się od adapta-
cji dawnego kościoła ewangelickiego Instytutu na
cerkiew - jednonawową, bez wyraźnych zewnętrz-
nych podziałów w strukturze. Dopiero dobudo-
wana w latach 50. dzwonnica - zaprojektowana
przez N. Iscelennowa w stylu architektury świątyń
pskowskich - wprowadziła wyraźnie rozpoznawa-
ny, kulturowo identyfikujący element (il. 2). We
wnętrzu, zarówno trzyrzędowy ikonostas (il. 3), jak
polichromie wykonał w latach 1925-1927 rosyjski
malarz symbolista Dymitrij S. Stellecki.11 W pracy
pomagała mu księżna E. S. Lwowa. Ona napisała
oblicza postaci świętych w ikonostasie.
Te pierwsze ikony Stelleckiego to prawie wszyst-
ko, co zachowało się z sakralnej sztuki emigracji
rosyjskiej lat 20. i 30. Choć Sergiusz Makowski pi-
11 W cerkwi widnieje napis wykonany przez D. Stelleckie-
go: „Zacząłem malować tę cerkiew 6 listopada 1925 r., w pią-
tek. Zakończyłem 1 grudnia 1927 r., w czwartek”.
sal: „Stellecki wykonał odpowiedzialną i ogromną
pracę w Instytucie. Jednak oddając cześć talentowi
Stelleckiego, nie chciałbym zbytnio przeceniać zna-
czenia tego malarstwa dla rosyjskiej sztuki religijnej.
W porównaniu z naszymi wspaniałymi wzorami
staroruskimi, twórczość Stelleckiego pozostaje czę-
ściowo na granicy dyletantyzmu; potrzebne są inne
siły i inne doświadczenia techniczne, żeby odrodzić
do nowego życia sztukę, która zaczęła podupadać
już w XVII wieku, by w wieku XIX przekształcić
się w naśladownicze rzemiosło. Żeby to osiągnąć,
nie wystarczy sił jednego lub kilku artystów. Tu po-
trzebne jest natchnienie całej epoki”,12 to przecież
w ówczesnej Rosji tworzenie sztuki ikonowej nie
było w ogóle możliwe. Dlatego wymienione dzieła
należy docenić i otwarcie przyjąć, bo nawet i one,
choć powstały poza bezpośrednim, żywym wpły-
wem tradycji rodzimej, są dziś dla nas bardzo cenne.
Ważną postacią tego okresu była też Julia Niko-
łajewa Reitlinger, późniejsza mniszka Joanna, której
duchowym ojcem był o. Sergiusz Bułgakow. Uro-
dzona w szlacheckiej rodzinie w Petersburgu, na
emigracji przyjęła śluby zakonne i została matuszką,
zamieszkując na poddaszu budynku Instytutu, któ-
12 Маковский (1962: 108).