DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.55687#0307
Rosyjscy artyści w Goetheanum (Margarita Sabasznikowa)
303
w 1954 roku.13 Wcześniej, w 1912 roku, w jej
przekładzie zostały wydane Избранные проповеди
Johannesa Eckharta (Mistrza Eckharta). Sabaszni-
kowa jest także autorką cyklu wierszy, ukazujących
się w petersburskim almanachu „Цветник Op”
(1907), krótkiego utworu Сказка о распятом
царевиче (1913), a także literackiego portretu
Святой Серафим (1913).
Zarówno twórczość literacka, jak i malarska
Sabasznikowej pozostaje pod silnym wpływem du-
chowej nauki Doktora,14 któremu poświęciła także
swoje życie. Jako ortodoksyjna antropozofka była
członkiem berlińskiego, a potem monachijskiego
kręgu wtajemniczonych (tzw. зодиакальный круг},
do którego wprowadziła ją Mincłowa. Spotkania
wybranych uczniów Steinera były istotnym elemen-
tem w artystycznych poszukiwaniach malarki.
Ważną rolę w życiu i twórczości Sabasznikowej
odegrała praca przy budowie Goetheanum I. Świą-
tynia ta, zaprojektowana przez Steinera w Dornach
koło Bazylei, była „wolną wyższą szkołą nauki o du-
chu”, była symbolem kultury przyszłości, miłości
i braterstwa wszystkich narodów. Gmach, będący
„ucieleśnieniem tajemnic wszechświata, zespole-
niem świątyni i życia”, nawiązywał do goetheań-
skich (stąd jego nazwa) teorii barw i metamorfozy.
Stanowił przykład dzieła całościowego, integracji
sztuk, antropozoficznej architektury przyszłości,
ochraniającej duszę człowieka przed szkodliwymi
wpływami otoczenia.15 * Pierwsze drewniane Go-
etheanum, wznoszone w latach 1914-1921, zostało
całkowicie zniszczone w pożarze w noc sylwestro-
wą 1922/1923. Steiner natychmiast zaprojektował
model drugiej, żelbetowej świątyni (istniejącej do
dzisiaj), której budowę rozpoczęto w 1924 roku,
a zakończono w 1928 (il. 1). Jednocześnie powo-
łał on Powszechne Towarzystwo Antropozoficzne
o charakterze międzynarodowym i ekumenicznym,
którego członkiem i generalnym sekretarzem pozo-
stawał aż do swej śmierci w roku 1925.
Goetheanum I wznoszone było wspólnymi si-
łami przez antropozofów z różnych krajów euro-
pejskich, w tym całkiem pokaźnej grupy rosyjskiej.
II. 1. Goetheanum II w Dornach, 1924-1928, wg http://
pl.wikipedia.org/wiki/Goetheanum, dostęp: 15.06.2013
Część z nich decyduje się na przeniesienie na stałe
do Dornach i związanie swego życia z duchową
nauką. Dotyczy to przede wszystkim młodsze-
go i średniego pokolenia, które pragnie aktywnie
uczestniczyć w budowaniu zrębów nowej ery ludz-
kości,16 zwłaszcza że w najbliższym otoczeniu Dok-
tora znajdowała się oddana rzeczniczka spraw ro-
syjskich - Maria von Sivers, Rosjanka niemieckiego
pochodzenia pełniąca rolę tłumacza i zaufanego
doradcy Doktora, któremu towarzyszyła w wykła-
dach. Przy budowie Goetheanum I brali udział
m.in.: Andriej Bieły, Maksymilian Wołoszyn, El-
lis, Asia Turgieniewa, a także Wassily Kandinsky,
kompozytor Thomas Hartmann i jego żona Olga
(śpiewaczka), reżyser teatralny Maria Sizowa i wiele
innych osób, nierzadko znajdujących w antropozo-
fii potwierdzenie swoich wcześniejszych artystycz-
nych wizji. Oprócz „zawodowych” artystów wśród
budowniczych dornachijskiego Domu Słowa była
całkiem liczna grupa przedstawicieli rosyjskiej inte-
ligencji różnych profesji. Do szczególnie zaangażo-
wanych należała siostra Asi Turgieniewej - Natalia
Pozzo (która została eurytmistką), jej mąż Alek-
sandr (prawnik), Olga Annienkowa (germanistka,
tłumaczka literatury niemieckiej, prywatnie krewna
Michaiła Wrubla, a także kuzynka poety Borisa Le-
mana - Diksa, także zdeklarowanego antropozofa).
Budowniczymi Goetheanum I byli również fizjolog
- Michaił Sizow, Tatiana Kisielowa, jedna z najlep-
szych eurytmistek, podobnie jak inna Rosjanka -
Maria Sawicz.1'
13 Rosyjska wersja memuarów w przekładzie M. Żemczuż-
nikowej ukazała się dopiero w 1993 roku.
14 Tak nazywali Steinera wszyscy jego uczniowie. Jak pisze
E. Biernat: „W określeniu tym zawarty był nie tylko podziw
dla erudycji Mistrza, który tytuł doktora filozofii uzyskał
w 1891, lecz przede wszystkim uznanie dla jego terapeutycz-
nych, uzdrowicielskich zdolności”, zob.: Biernat (2005: 100).
15 Zob.: Wiśniewska-Paź (2002).
16 Stworzona przez Steinera kolonia antropozoficzna roz-
rastała się bardzo dynamicznie aż do wybuchu I wojny świa-
towej, gdy większość mężczyzn dostała powołanie na front.
1 Sabasznikowa twierdzi, że wiele układów eurytmicz-
nych Steiner pisał specjalnie dla Sawicz, zob.: Волошина
(Сабашникова) (1993: 407). We wspomnieniach Biełego
i Turgieniewej powtarzają się także nazwiska innych Rosjan.
303
w 1954 roku.13 Wcześniej, w 1912 roku, w jej
przekładzie zostały wydane Избранные проповеди
Johannesa Eckharta (Mistrza Eckharta). Sabaszni-
kowa jest także autorką cyklu wierszy, ukazujących
się w petersburskim almanachu „Цветник Op”
(1907), krótkiego utworu Сказка о распятом
царевиче (1913), a także literackiego portretu
Святой Серафим (1913).
Zarówno twórczość literacka, jak i malarska
Sabasznikowej pozostaje pod silnym wpływem du-
chowej nauki Doktora,14 któremu poświęciła także
swoje życie. Jako ortodoksyjna antropozofka była
członkiem berlińskiego, a potem monachijskiego
kręgu wtajemniczonych (tzw. зодиакальный круг},
do którego wprowadziła ją Mincłowa. Spotkania
wybranych uczniów Steinera były istotnym elemen-
tem w artystycznych poszukiwaniach malarki.
Ważną rolę w życiu i twórczości Sabasznikowej
odegrała praca przy budowie Goetheanum I. Świą-
tynia ta, zaprojektowana przez Steinera w Dornach
koło Bazylei, była „wolną wyższą szkołą nauki o du-
chu”, była symbolem kultury przyszłości, miłości
i braterstwa wszystkich narodów. Gmach, będący
„ucieleśnieniem tajemnic wszechświata, zespole-
niem świątyni i życia”, nawiązywał do goetheań-
skich (stąd jego nazwa) teorii barw i metamorfozy.
Stanowił przykład dzieła całościowego, integracji
sztuk, antropozoficznej architektury przyszłości,
ochraniającej duszę człowieka przed szkodliwymi
wpływami otoczenia.15 * Pierwsze drewniane Go-
etheanum, wznoszone w latach 1914-1921, zostało
całkowicie zniszczone w pożarze w noc sylwestro-
wą 1922/1923. Steiner natychmiast zaprojektował
model drugiej, żelbetowej świątyni (istniejącej do
dzisiaj), której budowę rozpoczęto w 1924 roku,
a zakończono w 1928 (il. 1). Jednocześnie powo-
łał on Powszechne Towarzystwo Antropozoficzne
o charakterze międzynarodowym i ekumenicznym,
którego członkiem i generalnym sekretarzem pozo-
stawał aż do swej śmierci w roku 1925.
Goetheanum I wznoszone było wspólnymi si-
łami przez antropozofów z różnych krajów euro-
pejskich, w tym całkiem pokaźnej grupy rosyjskiej.
II. 1. Goetheanum II w Dornach, 1924-1928, wg http://
pl.wikipedia.org/wiki/Goetheanum, dostęp: 15.06.2013
Część z nich decyduje się na przeniesienie na stałe
do Dornach i związanie swego życia z duchową
nauką. Dotyczy to przede wszystkim młodsze-
go i średniego pokolenia, które pragnie aktywnie
uczestniczyć w budowaniu zrębów nowej ery ludz-
kości,16 zwłaszcza że w najbliższym otoczeniu Dok-
tora znajdowała się oddana rzeczniczka spraw ro-
syjskich - Maria von Sivers, Rosjanka niemieckiego
pochodzenia pełniąca rolę tłumacza i zaufanego
doradcy Doktora, któremu towarzyszyła w wykła-
dach. Przy budowie Goetheanum I brali udział
m.in.: Andriej Bieły, Maksymilian Wołoszyn, El-
lis, Asia Turgieniewa, a także Wassily Kandinsky,
kompozytor Thomas Hartmann i jego żona Olga
(śpiewaczka), reżyser teatralny Maria Sizowa i wiele
innych osób, nierzadko znajdujących w antropozo-
fii potwierdzenie swoich wcześniejszych artystycz-
nych wizji. Oprócz „zawodowych” artystów wśród
budowniczych dornachijskiego Domu Słowa była
całkiem liczna grupa przedstawicieli rosyjskiej inte-
ligencji różnych profesji. Do szczególnie zaangażo-
wanych należała siostra Asi Turgieniewej - Natalia
Pozzo (która została eurytmistką), jej mąż Alek-
sandr (prawnik), Olga Annienkowa (germanistka,
tłumaczka literatury niemieckiej, prywatnie krewna
Michaiła Wrubla, a także kuzynka poety Borisa Le-
mana - Diksa, także zdeklarowanego antropozofa).
Budowniczymi Goetheanum I byli również fizjolog
- Michaił Sizow, Tatiana Kisielowa, jedna z najlep-
szych eurytmistek, podobnie jak inna Rosjanka -
Maria Sawicz.1'
13 Rosyjska wersja memuarów w przekładzie M. Żemczuż-
nikowej ukazała się dopiero w 1993 roku.
14 Tak nazywali Steinera wszyscy jego uczniowie. Jak pisze
E. Biernat: „W określeniu tym zawarty był nie tylko podziw
dla erudycji Mistrza, który tytuł doktora filozofii uzyskał
w 1891, lecz przede wszystkim uznanie dla jego terapeutycz-
nych, uzdrowicielskich zdolności”, zob.: Biernat (2005: 100).
15 Zob.: Wiśniewska-Paź (2002).
16 Stworzona przez Steinera kolonia antropozoficzna roz-
rastała się bardzo dynamicznie aż do wybuchu I wojny świa-
towej, gdy większość mężczyzn dostała powołanie na front.
1 Sabasznikowa twierdzi, że wiele układów eurytmicz-
nych Steiner pisał specjalnie dla Sawicz, zob.: Волошина
(Сабашникова) (1993: 407). We wspomnieniach Biełego
i Turgieniewej powtarzają się także nazwiska innych Rosjan.