Malinowski, Jerzy [Bearb.]: Polsky i rosyjscy artyści i architekci w koloniach artystycznych zagranicą i na emigracji politycznej 1815 - 1990 (Sztuka Europy Wschodniej / The Art of Eastern Europe, Warszawa: Polski Instytut Studiów nad Sztuką Świata [u.a.], 2015)

Przesłanie wolności w życiu i sztuce Hilarego Krzysztofiaka

405


II. 1. Hilary Krzysztofiak, Przyśrubowana wierzba, 1973, olej,
płótno, 100 x 80 cm, własność prywatna, fot. Arch.
Emigracji w Toruniu


II. 2. Hilary Krzysztofiak, Ogród mojej babki, 1965, olej, technika
mieszana, collage, 144,5 x 114 x 12 cm, własność prywatna,
fot. Arch. Emigracji w Toruniu

śnie lekkości i szlachetnej prostoty w malarstwie.
Tadeusz Mieleszko pisał: „Papier odtwarzany jest
z magicznym realizmem, ze wszystkimi jego prze-
tarciami, załamaniami i rozdarciami. Przypomina
proste kształty, a równocześnie zdolny jest suge-
rować masywy i grzbiety górskie, (...) kombinacje
chmur, układy nieba przerzucać w inny wymiar”.23
Płótna oglądane z bliska ujawniają papierową
materię, „żeby można sobie było wyobrazić model,
jaki mógł służyć artyście: dwie zmięte kartki papie-
ru, nieporadnie zszyte nitką (Zszywane chmury I,
1977, Zszywane chmury II, 1978) (il. 4), balowa
serpentyna, para tekturowych krążków, jakieś nit-
ki, żyłki. Kosmos sprowadzony do przedmiotów
z pasmanterii i sklepu papierniczego rodem”.24
Motyw papierniczego sklepu przywołuje również
skojarzenia z okupacyjną rzeczywistością, w której
najbardziej prozaiczne rzeczy, jak: pościel, lustro,
wiadro, młynek do kawy czy garnek ze smalcem -
urastały do rangi bezcennych skarbów, a ich utrata
nabierała wymiaru tragedii. Jedno z takich zdarzeń
opisał Krzysztofiak w swojej Autobiografii. Podczas
ucieczki przed Niemcami zaginął garnek ze smal-
cem. „Strata smalcu odsunęła chwilowo nasz strach
przed konsekwencjami, jakie miały dopiero nas
spotkać z racji patriotycznej postawy naszej rodzi-
ny. (...) Rodzina nasza najbardziej bała się głodu, pa-
miętając go jeszcze z pierwszej wojny światowej”.25
Papierowe, wolne, autonomiczne światy Hilarego
biorą swój początek z powrastanych mocno w czas
i szopienicką ziemię korzeni drzewa genealogiczne-

23 Mieleszko (1982: 5).
24 Zieliński (1992: 66).
25 Krzysztofiak (1981: 76).


II. 3. Hilary Krzysztofiak, Srebrny totem (z cyklu Totemy
białostockie), 1964, olej, płótno, 160 x 66 cm, własność
prywatna, fot. Arch. Emigracji w Toruniu

II. 4. Hilary Krzysztofiak, Zszywane chmury II, 1978, olej, płótno,
61 x 75 cm, własność prywatna, fot. Arch. Emigracji
w Toruniu