DOI Artikel:
Skowron, Ryszard: Wawel w okresie Wolnego Miasta Krakowa
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19897#0043
Studia Waweliana
Tom III, 1994
PL ISSN 1230—3275
RYSZARD SKOWRON
WAWEL W OKRESIE WOLNEGO MIASTA KRAKOWA
Dzieje Wawelu w latach 1815—1846 nie wzbu-
dziły do tej pory większego zainteresowania hi-
storyków i historyków sztuki. Literatura naukowa
dotycząca tego okresu jest bardzo uboga i od-
nosi się zarówno do katedry, jak i do pozosta-
łej części wzgórza. Większość informacji roz-
proszona jest w syntetycznych opracowaniach
dziejów Wawelu i Krakowa 1. Opublikowano je-
dynie dwa artykuły 'monograficzne dotyczące
Wawelu w okresie Wolnego Miasta Krakowa:
Konstantego Hoszowskiego 2 omawiającego insty-
tucje funkcjonujące na wzgórzu oraz Ryszarda
Skowrona 3 na temat Domu Schronienia Ubogich
Towarzystwa Dobroczynności. Wiele istotnych
wiadomości zawierają opracowania z zakresu
sztuki i literatury XIX wieku. Wymienić tu na-
leży przede wszystkim prace o tematyce archi-
tektoniczno-urbanistycznej i konserwatorskiej:
Marii Borowiejskiej-Birkenmajerowej * Juliusza
Demelas, Jerzego Banacha6, Jerzego Frycza7,
1S. Tomkowie z, Wawel, 1: Zabudowania Wa-
welu i ich dzieje (Teka GKGZ, 4: 1908); Przemiany dzie-
jowe otoczenia Wawelu, Kraków 1953; KZSP, 4: Miasto
Kraków, 1: Wawel, pod red. J. Szabłowskiego,
Warszawa 1965; R. Skowron, Kalendarium dziejów
Wawelu do roku 1905, Kraków 1990; Z. Pianowski,
Wawel obronny. Zarys przemian fortyfikacji grodu
i zamku krakowskiego w. IX—XIX, 1991 (Bibl. Waw. 8);
A. Majewski, Wawel. Dzieje i konserwacja, War-
szawa 1993; Sz. W ach ho lz, Rzeczpospolita Krakow-
ska. Okres od 1815 do 1830 r., Warszawa 1957; Kraków.
Studia nad rozwojem miasta, praca zbiorowa pod red.
J. Dąbrowskiego, Kraków 1957; J. Bieniarzów-
n a, J. M. Małecki, Dzieje Krakowa, 3: Kraków w la-
tach 1796—1918, Kraków 1979.
2K. Hoszowski, O przeznaczeniu na cele pu-
bliczne zamku królewskiego na Wawelu za byłego rządu
Rzeczypospolitej Krakowskiej, Kraków 1880.
3R. Skowron, Towarzystwo Dobroczynności. Or-
ganizacja i działalność Ogólnego Domu Schronienia Ubo-
gich na Wawelu (Studia DW, 5: 1991, s. 479—497).
4M. Borowiejska-Birkenmajerowa,
J- D e m e 1, Działalność urbanistyczna i architektonicz-
na Senatu Wolnego Miasta Krakowa w latach 1815—
(Studia MTHAU, 4: 1963); M. Borowiejska-
Danuty Rederowej 8. W ostatnim czasie ożywie-
nie do dziewiętnastowiecznej tematyki wawel-
skiej wnieśli historycy literatury, którzy zajęli
się symboliką Wawelu i jego funkcjonowaniem w
świadomości zbiorowej 9.
Opracowanie dziejów Wawelu w okresie ist-
nienia Rzeczypospolitej Krakowskiej wymaga sze-
rokich studiów archiwalnych. Praktycznie mate-
riały źródłowe nie zostały do dzisiaj przebadane
pod tym kątem. Nawet Adam Chmiel, wydając
źródła do dziejów wzgórza, zakończył kwerendę
na pierwszej okupacji austriackiej 10. Zasadniczy
trzon archiwaliów znajduje się w zbiorach kra-
kowskich. Najważniejsze znaczenie mają akta z
okresu Wolnego Miasta zgromadzone w Archiwum
Państwowym. Dla omawianego tematu najistot-
niejsze są: Protokoły obrad Senatu (sygn. WMK
IV), Akta generalne Senatu (WMK V), Akta Wy-
działu Spraw Wewnętrznych (WMK VI), Akta Bu-
downictwa Miejskiego oraz teki Ambrożego Gra-
-Birkenmajerowa, Serce Polski. Zabytki i świa-
domość narodowa, Kraków 1991, s. 60—76.
5 J. De mel, Plany Krakowa i Wawelu z wieku
XIX w Archiwum Budownictwa Miejskiego w Krakowie
(Studia DW, 1: 1955, s. 370—382).
6 J. Banach, Ikonografia Wawelu, 1—2, Kraków
1977 (Źródła DW 9).
7 J. Frycz, Restauracja i konserwacja zabytków
architektury w Polsce w latach 1795—1918, Warszawa
1975.
8D. Rederowa, Studia nad wewnętrznymi dzie-
jami Krakowa porozbiorowego (1796—1809), 1: Zagad-
nienia urbanistyczne (Rocz. Krak., 34: 1959); Tejże,
Powstanie Krakowa nowożytnego (1775—1867) [w:] Kra-
ków. Studia nad rozwojem miasta..., s. 278—285.
» E. Miodońska-Brookes, Wawel—„Akropo-
lis". Studium o dramacie Stanisława Wyspiańskiego,
Kraków 1980; Tejże, Tradycja symboliki Wawelu w
polskiej literaturze (rozważania wstępne), (Ruch Lite-
racki, 4: 1991, s. 299—315); G. Królikiewicz, Wawel
w polskiej poezji romantycznej [w:] Sztuka Krakowa
i Galicji w wieku XIX. Praca zbiorowa pod red. W. B a-
ł u s a, Kraków 1991, s. 7—22.
10 Wawel, 2: Materiały archiwalne do budowy zam-
ku, wyd. A. Chmiel (Teka GKGZ, 5: 1913).
39
Tom III, 1994
PL ISSN 1230—3275
RYSZARD SKOWRON
WAWEL W OKRESIE WOLNEGO MIASTA KRAKOWA
Dzieje Wawelu w latach 1815—1846 nie wzbu-
dziły do tej pory większego zainteresowania hi-
storyków i historyków sztuki. Literatura naukowa
dotycząca tego okresu jest bardzo uboga i od-
nosi się zarówno do katedry, jak i do pozosta-
łej części wzgórza. Większość informacji roz-
proszona jest w syntetycznych opracowaniach
dziejów Wawelu i Krakowa 1. Opublikowano je-
dynie dwa artykuły 'monograficzne dotyczące
Wawelu w okresie Wolnego Miasta Krakowa:
Konstantego Hoszowskiego 2 omawiającego insty-
tucje funkcjonujące na wzgórzu oraz Ryszarda
Skowrona 3 na temat Domu Schronienia Ubogich
Towarzystwa Dobroczynności. Wiele istotnych
wiadomości zawierają opracowania z zakresu
sztuki i literatury XIX wieku. Wymienić tu na-
leży przede wszystkim prace o tematyce archi-
tektoniczno-urbanistycznej i konserwatorskiej:
Marii Borowiejskiej-Birkenmajerowej * Juliusza
Demelas, Jerzego Banacha6, Jerzego Frycza7,
1S. Tomkowie z, Wawel, 1: Zabudowania Wa-
welu i ich dzieje (Teka GKGZ, 4: 1908); Przemiany dzie-
jowe otoczenia Wawelu, Kraków 1953; KZSP, 4: Miasto
Kraków, 1: Wawel, pod red. J. Szabłowskiego,
Warszawa 1965; R. Skowron, Kalendarium dziejów
Wawelu do roku 1905, Kraków 1990; Z. Pianowski,
Wawel obronny. Zarys przemian fortyfikacji grodu
i zamku krakowskiego w. IX—XIX, 1991 (Bibl. Waw. 8);
A. Majewski, Wawel. Dzieje i konserwacja, War-
szawa 1993; Sz. W ach ho lz, Rzeczpospolita Krakow-
ska. Okres od 1815 do 1830 r., Warszawa 1957; Kraków.
Studia nad rozwojem miasta, praca zbiorowa pod red.
J. Dąbrowskiego, Kraków 1957; J. Bieniarzów-
n a, J. M. Małecki, Dzieje Krakowa, 3: Kraków w la-
tach 1796—1918, Kraków 1979.
2K. Hoszowski, O przeznaczeniu na cele pu-
bliczne zamku królewskiego na Wawelu za byłego rządu
Rzeczypospolitej Krakowskiej, Kraków 1880.
3R. Skowron, Towarzystwo Dobroczynności. Or-
ganizacja i działalność Ogólnego Domu Schronienia Ubo-
gich na Wawelu (Studia DW, 5: 1991, s. 479—497).
4M. Borowiejska-Birkenmajerowa,
J- D e m e 1, Działalność urbanistyczna i architektonicz-
na Senatu Wolnego Miasta Krakowa w latach 1815—
(Studia MTHAU, 4: 1963); M. Borowiejska-
Danuty Rederowej 8. W ostatnim czasie ożywie-
nie do dziewiętnastowiecznej tematyki wawel-
skiej wnieśli historycy literatury, którzy zajęli
się symboliką Wawelu i jego funkcjonowaniem w
świadomości zbiorowej 9.
Opracowanie dziejów Wawelu w okresie ist-
nienia Rzeczypospolitej Krakowskiej wymaga sze-
rokich studiów archiwalnych. Praktycznie mate-
riały źródłowe nie zostały do dzisiaj przebadane
pod tym kątem. Nawet Adam Chmiel, wydając
źródła do dziejów wzgórza, zakończył kwerendę
na pierwszej okupacji austriackiej 10. Zasadniczy
trzon archiwaliów znajduje się w zbiorach kra-
kowskich. Najważniejsze znaczenie mają akta z
okresu Wolnego Miasta zgromadzone w Archiwum
Państwowym. Dla omawianego tematu najistot-
niejsze są: Protokoły obrad Senatu (sygn. WMK
IV), Akta generalne Senatu (WMK V), Akta Wy-
działu Spraw Wewnętrznych (WMK VI), Akta Bu-
downictwa Miejskiego oraz teki Ambrożego Gra-
-Birkenmajerowa, Serce Polski. Zabytki i świa-
domość narodowa, Kraków 1991, s. 60—76.
5 J. De mel, Plany Krakowa i Wawelu z wieku
XIX w Archiwum Budownictwa Miejskiego w Krakowie
(Studia DW, 1: 1955, s. 370—382).
6 J. Banach, Ikonografia Wawelu, 1—2, Kraków
1977 (Źródła DW 9).
7 J. Frycz, Restauracja i konserwacja zabytków
architektury w Polsce w latach 1795—1918, Warszawa
1975.
8D. Rederowa, Studia nad wewnętrznymi dzie-
jami Krakowa porozbiorowego (1796—1809), 1: Zagad-
nienia urbanistyczne (Rocz. Krak., 34: 1959); Tejże,
Powstanie Krakowa nowożytnego (1775—1867) [w:] Kra-
ków. Studia nad rozwojem miasta..., s. 278—285.
» E. Miodońska-Brookes, Wawel—„Akropo-
lis". Studium o dramacie Stanisława Wyspiańskiego,
Kraków 1980; Tejże, Tradycja symboliki Wawelu w
polskiej literaturze (rozważania wstępne), (Ruch Lite-
racki, 4: 1991, s. 299—315); G. Królikiewicz, Wawel
w polskiej poezji romantycznej [w:] Sztuka Krakowa
i Galicji w wieku XIX. Praca zbiorowa pod red. W. B a-
ł u s a, Kraków 1991, s. 7—22.
10 Wawel, 2: Materiały archiwalne do budowy zam-
ku, wyd. A. Chmiel (Teka GKGZ, 5: 1913).
39