DOI article:
Witko, Andrzej: Nowe spojrzenie na fundację kaplicy Potockich w katedrze na Wawelu
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.19897#0087
10. Drzwi, kaplica Potockich w katedrze na Wawelu
(fot. S. Michta)
HR. POTOCKIEY ZM. 26. SIERPNIA 1794. —
KTÓRYCH ZWŁOKI POD TYM SPOCZYWAIĄ
OŁTARZEM. ZOFIA Z HR. BRANICKICH HR.
POTOCKA MAŁŻONKA — Z SYNEM ADA-
MEM KAPLICĘ TĘ W NOWĄ POSTAĆ PRZE-
ROBIONĄ — POŚWIĘCIŁA. Potężne drzwi że-
lazne, odlane w Wiedniu w latach 1835—1837,
pomalowano na kolor ciemnozielony42 (fig. 10).
Zamierzeniem Zofii Potockiej było stworzenie
v/ przebudowanej kaplicy biskupa Padniewskie-
go rodzinnego mauzoleum Potockich. Wszak po-
chowani tu byli Julia z Lubomirskich, Artur
i Włodzimierz Potoccy43. Temu ostatniemu żona
Tekla ufundowała pomnik nagrobny, wykonany
przez duńskiego rzeźbiarza pracującego w Rzy-
mie — Bertela Thorvaldsena. Pomnik ten od kil-
ku lat stał już w ambicie katedry wawelskiej,
naprzeciw kaplicy biskupa Konarskiego. Zofia
Potocka, znająca osobiście Thorvaldsena, uważa-
nego powszechnie za najwybitniejszego — obok
Canovy — rzeźbiąca epoki klasycyzmu, prosiła
artystę o wykonanie rzeźby Chrystusa Miłosier-
nego wypowiadającego słowa: „Przyjdźcie do
Mnie wszyscy, którzy utrudzeni i obciążeni je-
steście, a Ja was pokrzepię" 44. Thorvaldsen, rea-
lizując zamówienie, wykuł replikę posągu z 1819
roku z kościoła Najświętszej Maryi Panny w Ko-
penhadze 4o, gdyż uważał go za jedno z najlepszych
swych dzieł46.
Czy inicjatywa wykonania repliki rzeźby ko-
penhaskiej wyszła ze strony fundatorki czy arty-
sty, trudno dziś w pełni dociec. Ambroży Gra-
bowski twierdził, iż Zofia podczas swej wizyty
w Rzymie widziała w pracowni Thorvaldsena fi-
gurę Chrystusa wykonaną do kościoła Mariac-
kiego w Kopenhadze, i że to właśnie ona miała
zamówić replikę posągu do wawelskiej kaplicy 47.
Fundatorka pragnęła, aby Chrystus stał na ska-
le, w której umieszczonoby popiersia męża i te-
ściowej. Taka koncepcja artystyczna nie odpo-
wiadała jednak rzeźbiarzowi, który uważał, iż po-
sąg Zbawiciela winien stanąć na mensie ołtarzo-
wej, wedle kanonów sztuki klasycznej. Ostatecz-
nie wybrano rozwiązanie kompromisowe, które
nie zadowoliło w pełni żadnej ze stron 48.
Pomniejszona replika posągu kopenhaskiego,
wykuta z marmuru kararyjskiego, została ukoń-
czona w kwietniu 1836 roku (fig. 11), jednakże
z przesłaniem jej z Rzymu do Krakowa zwleka-
12 AP Kraków, AKP 339: Inwentarz kaplicy Potoc-
kich z 1840 roku nlb.; Ibidem: Inwentarz kaplicy Po-
tockich z 1843 roku, s. 2; KZSP, s. 80—81.
43 Wurzbach, o. c, s. 15.
44 Mt 11, 28.
45 J. Pagaczewski, Thorvaldsen 1770—1844 [w:]
Kopera, J. Pagaczewski, Polskie muzeum,
Kraków [1909], s. 2; Rzeźba Thorvaldsena w katedrze
na Wawelu (Biesiada Literacka, 73: 1913, s. 314); Euro-
pdische Kunstgeschichtz in Daten, Dresden 1984, s. 472.
16 A. K e s t n e r, Rómische Studien, Berlin 1850, s. 78.
17 Wspomnienia Ambrożego Grabowskiego, 2, wyd.
S. Estreicher, Kraków 1909, s. 178 (Bibl. Krak. 41).
48 D o b r o w o 1 s k i, o. c, s. 152—154.
83
(fot. S. Michta)
HR. POTOCKIEY ZM. 26. SIERPNIA 1794. —
KTÓRYCH ZWŁOKI POD TYM SPOCZYWAIĄ
OŁTARZEM. ZOFIA Z HR. BRANICKICH HR.
POTOCKA MAŁŻONKA — Z SYNEM ADA-
MEM KAPLICĘ TĘ W NOWĄ POSTAĆ PRZE-
ROBIONĄ — POŚWIĘCIŁA. Potężne drzwi że-
lazne, odlane w Wiedniu w latach 1835—1837,
pomalowano na kolor ciemnozielony42 (fig. 10).
Zamierzeniem Zofii Potockiej było stworzenie
v/ przebudowanej kaplicy biskupa Padniewskie-
go rodzinnego mauzoleum Potockich. Wszak po-
chowani tu byli Julia z Lubomirskich, Artur
i Włodzimierz Potoccy43. Temu ostatniemu żona
Tekla ufundowała pomnik nagrobny, wykonany
przez duńskiego rzeźbiarza pracującego w Rzy-
mie — Bertela Thorvaldsena. Pomnik ten od kil-
ku lat stał już w ambicie katedry wawelskiej,
naprzeciw kaplicy biskupa Konarskiego. Zofia
Potocka, znająca osobiście Thorvaldsena, uważa-
nego powszechnie za najwybitniejszego — obok
Canovy — rzeźbiąca epoki klasycyzmu, prosiła
artystę o wykonanie rzeźby Chrystusa Miłosier-
nego wypowiadającego słowa: „Przyjdźcie do
Mnie wszyscy, którzy utrudzeni i obciążeni je-
steście, a Ja was pokrzepię" 44. Thorvaldsen, rea-
lizując zamówienie, wykuł replikę posągu z 1819
roku z kościoła Najświętszej Maryi Panny w Ko-
penhadze 4o, gdyż uważał go za jedno z najlepszych
swych dzieł46.
Czy inicjatywa wykonania repliki rzeźby ko-
penhaskiej wyszła ze strony fundatorki czy arty-
sty, trudno dziś w pełni dociec. Ambroży Gra-
bowski twierdził, iż Zofia podczas swej wizyty
w Rzymie widziała w pracowni Thorvaldsena fi-
gurę Chrystusa wykonaną do kościoła Mariac-
kiego w Kopenhadze, i że to właśnie ona miała
zamówić replikę posągu do wawelskiej kaplicy 47.
Fundatorka pragnęła, aby Chrystus stał na ska-
le, w której umieszczonoby popiersia męża i te-
ściowej. Taka koncepcja artystyczna nie odpo-
wiadała jednak rzeźbiarzowi, który uważał, iż po-
sąg Zbawiciela winien stanąć na mensie ołtarzo-
wej, wedle kanonów sztuki klasycznej. Ostatecz-
nie wybrano rozwiązanie kompromisowe, które
nie zadowoliło w pełni żadnej ze stron 48.
Pomniejszona replika posągu kopenhaskiego,
wykuta z marmuru kararyjskiego, została ukoń-
czona w kwietniu 1836 roku (fig. 11), jednakże
z przesłaniem jej z Rzymu do Krakowa zwleka-
12 AP Kraków, AKP 339: Inwentarz kaplicy Potoc-
kich z 1840 roku nlb.; Ibidem: Inwentarz kaplicy Po-
tockich z 1843 roku, s. 2; KZSP, s. 80—81.
43 Wurzbach, o. c, s. 15.
44 Mt 11, 28.
45 J. Pagaczewski, Thorvaldsen 1770—1844 [w:]
Kopera, J. Pagaczewski, Polskie muzeum,
Kraków [1909], s. 2; Rzeźba Thorvaldsena w katedrze
na Wawelu (Biesiada Literacka, 73: 1913, s. 314); Euro-
pdische Kunstgeschichtz in Daten, Dresden 1984, s. 472.
16 A. K e s t n e r, Rómische Studien, Berlin 1850, s. 78.
17 Wspomnienia Ambrożego Grabowskiego, 2, wyd.
S. Estreicher, Kraków 1909, s. 178 (Bibl. Krak. 41).
48 D o b r o w o 1 s k i, o. c, s. 152—154.
83