DOI article:
Petrus, Anna: Fundusz centowy Aleksandry z Borkowskich Ulanowskiej na odnowienie Zamku Królewskiego na Wawelu (1894 - 1939)
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.19897#0118
kółka: prezydentowej Karolowej Pieniążkowej
w jej mieszkaniu przy Grodzkiej 15 i hrabiny
Zygmuntowej Szembekowej, w domu księżnej
Ogińskiej, przy ulicy Wolskiej; ponadto w Pod-
górzu kółko utworzyła rejentowa Adamska. Wie-
le podobnych kółek powstało w całej Galicji.
Administracja całości funduszy przez dziewiętna-
ście lat pozostawała w rękach Ulanowskiej, która
pokrywała wszelkie koszty związane z zarządza-
niem nimi, nie obciążając niczym sum zebranych
ze składek społeczeństwa. Sama do tej akcji do-
kładała poważne kwoty. Nawet wyjazdy nauko-
we syna Bolesława lub ich obydwoje na kuracje
traktowała jako okazję do pozyskania pieniędzy
dla Wawelu od rozproszonej po świecie Polonii33.
Bezinteresowność, skromność i bezgraniczne od-
danie Wawelowi sprawiły, że po śmierci Ulanow-
skiej zamiast kwiatów na trumnę przekazywano
pieniądze na fundusz przez nią zebrany 34.
Po jedenastu latach prowadzenia zbiórki
w roku 1905 Aleksandra Ulanowska doczekała się
momentu opuszczenia wzgórza wawelskiego przez
armię austriacką. Stan zamku okazał się opła-
kany. Ratowanie dawnej rezydencji królów wy-
magało ogromnych nakładów. Nad pracami kon-
serwatorskimi, prowadzonymi przez architekta
Zygmunta Hendla, miał czuwać powołany przez
Wydział Krajowy Komitet Wawelski. W jego
skład wszedł Bolesław Ulanowski3S, który w nie-
dalekiej przyszłości miał odegrać istotną rolę
w odpowiednim wykorzystaniu funduszy zebra-
nych przez Matkę. Roczne dotacje na restaurację
zamku przyznane przez Sejm Galicyjski i cesarza
wynosiły po 100 000 koron. Fundusz Ulanowskiej
w tym czasie osiągnął 110 000 koron. Decyzją
I Komitetu Wawelskiego fundusz centowy prze-
znaczono na restaurację „tej części Wawelu,
w której mieścić się będzie Muzeum Narodo-
we" 36. Dysponentkną zebranych kwot aż do
śmierci w roku 1912 pozostawała Aleksandra Ula-
nowska. Współpraca Hendla z Ulanowskimi za-
owocowała podjęciem badań archeologicznych na
wzgórzu wawelskim, prowadzonych pod nadzo-
rem komitetu Akademii Umiejętności kierowane-
go przez Bolesława Ulanowskiego. Działalność
Ulanowskiego na tym polu doprowadziła do od-
2. Piec z Wiśniowca w pałacu Towarzystwa Dobro-
czynności w Petersburgu w 1907, lata siedemdzie-
siąte w. XVIII (Archiwum Fot. ZK na Wawelu)
krycia, a w roku 1917 odrestaurowania przez
Adolfa Szyszko-Bohusza wawelskiej rotundy
NPMarii (śś. Feliksa i Adaukta)37.
33 Składki na Wawel [w:] Kronika („Czas", 58: 1905,
nr 261, s. 2). Przykładowo w r. 1905 na Lido w Wenecji
do książki pamiątkowej wpisali się przebywający na ku-
racji Polacy, złożywszy sumę (w przeliczeniu z lirów) 384
koron; dodatkowo Ulanowski i jego partnerzy przekazali
swe wygrane w karty.
34 Od administracji „Czasu" („Czas", 65: 1912, nry:
582, 536, 588, 590, 591, 594, 595, na str. 3).
35 Zamek na Wawelu [w:] Kronika („Czas", 58: 1905,
nr 52, wydanie wieczorne, s. 2).
36 Przed Sejmem. Odnowienie Wawelu („Czas", 58:
1905, nr 225, wydanie wieczorne, s. 1—2).
114
w jej mieszkaniu przy Grodzkiej 15 i hrabiny
Zygmuntowej Szembekowej, w domu księżnej
Ogińskiej, przy ulicy Wolskiej; ponadto w Pod-
górzu kółko utworzyła rejentowa Adamska. Wie-
le podobnych kółek powstało w całej Galicji.
Administracja całości funduszy przez dziewiętna-
ście lat pozostawała w rękach Ulanowskiej, która
pokrywała wszelkie koszty związane z zarządza-
niem nimi, nie obciążając niczym sum zebranych
ze składek społeczeństwa. Sama do tej akcji do-
kładała poważne kwoty. Nawet wyjazdy nauko-
we syna Bolesława lub ich obydwoje na kuracje
traktowała jako okazję do pozyskania pieniędzy
dla Wawelu od rozproszonej po świecie Polonii33.
Bezinteresowność, skromność i bezgraniczne od-
danie Wawelowi sprawiły, że po śmierci Ulanow-
skiej zamiast kwiatów na trumnę przekazywano
pieniądze na fundusz przez nią zebrany 34.
Po jedenastu latach prowadzenia zbiórki
w roku 1905 Aleksandra Ulanowska doczekała się
momentu opuszczenia wzgórza wawelskiego przez
armię austriacką. Stan zamku okazał się opła-
kany. Ratowanie dawnej rezydencji królów wy-
magało ogromnych nakładów. Nad pracami kon-
serwatorskimi, prowadzonymi przez architekta
Zygmunta Hendla, miał czuwać powołany przez
Wydział Krajowy Komitet Wawelski. W jego
skład wszedł Bolesław Ulanowski3S, który w nie-
dalekiej przyszłości miał odegrać istotną rolę
w odpowiednim wykorzystaniu funduszy zebra-
nych przez Matkę. Roczne dotacje na restaurację
zamku przyznane przez Sejm Galicyjski i cesarza
wynosiły po 100 000 koron. Fundusz Ulanowskiej
w tym czasie osiągnął 110 000 koron. Decyzją
I Komitetu Wawelskiego fundusz centowy prze-
znaczono na restaurację „tej części Wawelu,
w której mieścić się będzie Muzeum Narodo-
we" 36. Dysponentkną zebranych kwot aż do
śmierci w roku 1912 pozostawała Aleksandra Ula-
nowska. Współpraca Hendla z Ulanowskimi za-
owocowała podjęciem badań archeologicznych na
wzgórzu wawelskim, prowadzonych pod nadzo-
rem komitetu Akademii Umiejętności kierowane-
go przez Bolesława Ulanowskiego. Działalność
Ulanowskiego na tym polu doprowadziła do od-
2. Piec z Wiśniowca w pałacu Towarzystwa Dobro-
czynności w Petersburgu w 1907, lata siedemdzie-
siąte w. XVIII (Archiwum Fot. ZK na Wawelu)
krycia, a w roku 1917 odrestaurowania przez
Adolfa Szyszko-Bohusza wawelskiej rotundy
NPMarii (śś. Feliksa i Adaukta)37.
33 Składki na Wawel [w:] Kronika („Czas", 58: 1905,
nr 261, s. 2). Przykładowo w r. 1905 na Lido w Wenecji
do książki pamiątkowej wpisali się przebywający na ku-
racji Polacy, złożywszy sumę (w przeliczeniu z lirów) 384
koron; dodatkowo Ulanowski i jego partnerzy przekazali
swe wygrane w karty.
34 Od administracji „Czasu" („Czas", 65: 1912, nry:
582, 536, 588, 590, 591, 594, 595, na str. 3).
35 Zamek na Wawelu [w:] Kronika („Czas", 58: 1905,
nr 52, wydanie wieczorne, s. 2).
36 Przed Sejmem. Odnowienie Wawelu („Czas", 58:
1905, nr 225, wydanie wieczorne, s. 1—2).
114