DOI Artikel:
Bartnicka-Górska, Hanna: Restauracja katedry na Wawelu przez Sławomira Odrzywolskiego na przełomie XIX i XX wieku
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.19897#0143
19- Sławomir Odrzywolski, katedra na Wawelu, krata
w tzw. bramce Tylickiego w dawnym murze cmentarnym
(wg „Architekt", 5:1904)
lekką ściankę na wspornikach. Znajdujący się do-
tąd w Skarbcu masywny, drewniany ołtarz baro-
kowy usunięto, zastępując go mniejiszym marmu-
rowym ołtarzykiem św. Jana Ewangelisty, prze-
niesionym z transeptu. Po obu jego stronach sta-
nęły szafy na paramenty liturgiczne, wykonane
na wzór dotychczasowych, znacznie zniszczonych.
Skarbca, zakrystii i pomieszczenia świątni-
ków wykonano system centralnego ogrzewania.
Polichromia Skarbca, zaprojektowana przez Józe-
fa Mehoffera w roku 1900 36, należała do najwcze-
śniejszych dzieł sztuki nowoczesnej w katedrze.
^ tym samym roku Włodzimierz Tetmajer przy-
gotował projekt „młodopolskiej" polichromii ka-
plicy Św. Trójcy 37. Sklepienia i ściany prezbite-
rium oraz korpusu nawowego, które Odrzywolski
również zamierzał ozdobić malarstwem ścien-
nym 58 — zgodnie z postulatem sformułowanym
jeszcze przez Matejkę, pozostawiono ostatecznie
bez polichromii. Kolorystycznym akcentem wnę-
trza miały być natomiast witraże, które wyko-
nano według projektu Mehoffera.
W roku 1901 restauracja katedry, mimo iż
jeszcze nie ukończona, była na tyle zaawansowa-
na, że zdecydowano się otworzyć świątynię dla
wiernych, a tym samym poddać pod szeroką dy-
skusję koncepcje dotąd zrealizowane i prace bę-
dące w toku.
Szczególnie kontrowersyjny okazał się problem
rekonstrukcji gotyckiego ambitu, który podzielił
ekspertów i miłośników sztuki na dwa obozy, mi-
mo iż dyskusja na ten temat — wobec decyzji
Komitetu Restauracji z roku 1895 — była jedy-
nie dysputą teoretyczną. Sławomir Odrzywolski
i Tadeusz Wojciechowski, a także Marian Soko-
łowski, Leonard Lepszy i Feliks Kopera nadal
opowiadali się za ideą przywrócenia ambitu do
stanu pierwotnego. Ludwik Puszet, Klemens Bą-
kowski, Józef Muczkowski i Karol Lanckoroń-
ski — optowali za pozostawieniem przebudowy
barokowej59.
Pierwsze po otwarciu katedry krytyki Kope-
ry i Lepszego 60 oraz Jana Bryla 61 — zwolenni-
ków obniżenia ambitu i pozostawienia wolnej
przestrzeni arkad prezbiterialnych — przepro-
wadzone były jeszcze z pozycji puryzmu stylo-
wego, następne — począwszy od artykułu Pu-
szeta — domagały się traktowania zabytku wraz
z jego nawarstwieniami stylowymi jako „doku-
mentu, który jest zarazem dziełem sztuki" 62.
Poza tą ostatnią zasadą Puszet przedstawił
konkretne zarzuty, negatywnie oceniając m. in.
usunięcie barokowych ołtarzyków z nawy głów-
nej, usunięcie pomnika Piotra Skargi i przenie-
sienie na inne miejsce pomników nagrobnych
Włodzimierza Potockiego i biskupa Trzebickiego,
usunięcie fragmentów polichromii ściennej w
prezbiterium, przemalowania i nowe złocenia
rzeźb. Podsumowując swe rozważania użył dra-
stycznego sformułowania, iż restaurację katedry
56 J. P u c i a t a-P a w ł o w s k a, Sprawa polichromii 59 Frycz, o.c, s. 201.
Józe}a Mehoffera w skarbcu katedry wawelskiej 1,0 L. Lepszy, F. Kopera, Katedra na Wawe-
w światłe polemiki i wypowiedzi artysty (Zesz. Nauk. lu, jej przeszłość i obecna restauracja, Życie i Sztuka,
UMK, Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo, 5: 1974). nr 15. Ilustrowany dodatek do „Kraju", 20: 1901.
J- D u ż y k, Sława, panie Włodzimierzu, War- 61 J. Bryl, Obecna restauracja katedry na Wa-
szawa 1972. welu, Lwów 1901 (przedruk z „Gazety Narodowej").
58 Teka GKGZ, 2: 1906, s. 3 7 9 . 62 Puszet, o.c, s. 2.
139
w tzw. bramce Tylickiego w dawnym murze cmentarnym
(wg „Architekt", 5:1904)
lekką ściankę na wspornikach. Znajdujący się do-
tąd w Skarbcu masywny, drewniany ołtarz baro-
kowy usunięto, zastępując go mniejiszym marmu-
rowym ołtarzykiem św. Jana Ewangelisty, prze-
niesionym z transeptu. Po obu jego stronach sta-
nęły szafy na paramenty liturgiczne, wykonane
na wzór dotychczasowych, znacznie zniszczonych.
Skarbca, zakrystii i pomieszczenia świątni-
ków wykonano system centralnego ogrzewania.
Polichromia Skarbca, zaprojektowana przez Józe-
fa Mehoffera w roku 1900 36, należała do najwcze-
śniejszych dzieł sztuki nowoczesnej w katedrze.
^ tym samym roku Włodzimierz Tetmajer przy-
gotował projekt „młodopolskiej" polichromii ka-
plicy Św. Trójcy 37. Sklepienia i ściany prezbite-
rium oraz korpusu nawowego, które Odrzywolski
również zamierzał ozdobić malarstwem ścien-
nym 58 — zgodnie z postulatem sformułowanym
jeszcze przez Matejkę, pozostawiono ostatecznie
bez polichromii. Kolorystycznym akcentem wnę-
trza miały być natomiast witraże, które wyko-
nano według projektu Mehoffera.
W roku 1901 restauracja katedry, mimo iż
jeszcze nie ukończona, była na tyle zaawansowa-
na, że zdecydowano się otworzyć świątynię dla
wiernych, a tym samym poddać pod szeroką dy-
skusję koncepcje dotąd zrealizowane i prace bę-
dące w toku.
Szczególnie kontrowersyjny okazał się problem
rekonstrukcji gotyckiego ambitu, który podzielił
ekspertów i miłośników sztuki na dwa obozy, mi-
mo iż dyskusja na ten temat — wobec decyzji
Komitetu Restauracji z roku 1895 — była jedy-
nie dysputą teoretyczną. Sławomir Odrzywolski
i Tadeusz Wojciechowski, a także Marian Soko-
łowski, Leonard Lepszy i Feliks Kopera nadal
opowiadali się za ideą przywrócenia ambitu do
stanu pierwotnego. Ludwik Puszet, Klemens Bą-
kowski, Józef Muczkowski i Karol Lanckoroń-
ski — optowali za pozostawieniem przebudowy
barokowej59.
Pierwsze po otwarciu katedry krytyki Kope-
ry i Lepszego 60 oraz Jana Bryla 61 — zwolenni-
ków obniżenia ambitu i pozostawienia wolnej
przestrzeni arkad prezbiterialnych — przepro-
wadzone były jeszcze z pozycji puryzmu stylo-
wego, następne — począwszy od artykułu Pu-
szeta — domagały się traktowania zabytku wraz
z jego nawarstwieniami stylowymi jako „doku-
mentu, który jest zarazem dziełem sztuki" 62.
Poza tą ostatnią zasadą Puszet przedstawił
konkretne zarzuty, negatywnie oceniając m. in.
usunięcie barokowych ołtarzyków z nawy głów-
nej, usunięcie pomnika Piotra Skargi i przenie-
sienie na inne miejsce pomników nagrobnych
Włodzimierza Potockiego i biskupa Trzebickiego,
usunięcie fragmentów polichromii ściennej w
prezbiterium, przemalowania i nowe złocenia
rzeźb. Podsumowując swe rozważania użył dra-
stycznego sformułowania, iż restaurację katedry
56 J. P u c i a t a-P a w ł o w s k a, Sprawa polichromii 59 Frycz, o.c, s. 201.
Józe}a Mehoffera w skarbcu katedry wawelskiej 1,0 L. Lepszy, F. Kopera, Katedra na Wawe-
w światłe polemiki i wypowiedzi artysty (Zesz. Nauk. lu, jej przeszłość i obecna restauracja, Życie i Sztuka,
UMK, Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo, 5: 1974). nr 15. Ilustrowany dodatek do „Kraju", 20: 1901.
J- D u ż y k, Sława, panie Włodzimierzu, War- 61 J. Bryl, Obecna restauracja katedry na Wa-
szawa 1972. welu, Lwów 1901 (przedruk z „Gazety Narodowej").
58 Teka GKGZ, 2: 1906, s. 3 7 9 . 62 Puszet, o.c, s. 2.
139