Studia Waweliana (3.1994)

5. Antoni Madeyski, nagrobek Władysława Warneńczyka w katedrze na Wawelu

(fot. S. Michta)

grobnym Jagiełły, należy więc do tych samych
struktur nagrobkowych, co pomniki Łokietka, Ka-
zimierza Wielkiego i Kazimierza Jagiellończyka,
z tym że spoczywająca na tumbie postać nawią-
zuje do rozpowszechnionego w całej Europie ty-
pu nagrobka rycerskiego. Zmarły ukazany został
we śnie, w hieratycznym układzie frontalnym.
Głównym jego atrybutem jest miecz ułożony po-
środku, wzdłuż postaci. Te elementy przedstawie-
nia pozwalają w nim dostrzec obecność wpływów
włoskich. Madeyski pozwolił sobie jednak na
swobodną interpretację wzorca włoskiego, gdyż
miecz umieścił na piersiach władcy, krzyżując
obie jego dłonie na rękojeści. Motyw ten poja-
wił się nieprzypadkowo: podwyższenie miecza po-
łączone z gestem rąk skrzyżowanych na piersi
miało charakter symboliczny. Przemysław Mro-
zowski, pisząc o geście portretowym w gotyckiej
rzeźbie nagrobnej, zauważa, że był on wyrazem
pokory, a demonstrując miecz zmarły: „prezento-

wał Bogu cnotę waleczności i męstwa, podkreślał,
iż doczesność upłynęła mu w gotowości do złoże-
nia ofiary życia w obronie wiary i Ewangelii" 30.
Taką interpretację potwierdzałaby również obe-
cność symbolu zwierzęcego — młodego lewka,
w którym widzieć należy atrybut siły i męstwa.

Brak tradycyjnych atrybutów władzy królew-
skiej (z wyjątkiem korony) jednoznacznie wska-
zuje na ideę pomnika. Jego twórcy dążyli do pod-
kreślenia nie tyle godności monarszej zmarłego,
ile jego gloryfikacji jako rycerza. Zgodnie z za-
mierzeniem Sokołowskiego wyobrażony na tum-
bie monarcha miał stać się archetypowym uciele-
śnieniem formuły antemurale christianitatis31.

30 P. Mrozowski, Gest portretowy w gotyckiej
rzeźbie nagrobnej w Polsce [w:] Portret. Funkcja—For-
ma-Symbol. Materiały sesji SHS. Toruń, grudzień 1986,
Warszawa 1990, s. 344, 349.

31 M. Sokołowski, Pomnik Warneńczyka na

164