DOI article:
Nowacki, Dariusz: Skarbiec katedry na Wawelu w XIX wieku - zarys problematyki
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.19897#0175
Przewodniki po skarbcu odnotowują niemal
"Wszystkie dziewiętnastowieczne nabytki (fig. 1),
z których żaden nie doczekał się szczegółowego
studium. Dotychczasowe ustalenia na temat re-
galiów grobowych wymagają rewizji opartej na
dostępnych źródłach. Dla przykładu — nie zwró-
cono uwagi na niedokładność kopii insygniów Ka-
zimierza Wielkiego sporządzonych po 1869 przez
Aleksandra Ziębowskiego i Władysława Glixelle-
go, zwłaszcza gdy idzie o szlif i oprawę kamieni
W koronie 12. Okoliczności znalezienia i rozprosze-
nia szeregu przedmiotów znajdowanych w gro-
bach monarszych również wymagają wyświetlenia
i zweryfikowania — odnosi się to np. do kałkanu
i łańcucha, uważanych za znalezione w trumnie
Zygmunta III Wazy 13.
Romantyczny stosunek do historii niejedno-
krotnie owocował przydawaniem poszczególnym
przedmiotom wzniosłej metryki, co nobilitowało
je w zbiorze. Przewaga wawelskiego skarbca nad
powstającymi ówcześnie kolekcjami, m. in. Czar-
toryskich i biskupa Woronicza, wynikała z posia-
dania autentycznych pamiątek po sławnych do-
stojnikach, szczegółowo udokumentowanych w ko-
lejnych inwentarzach. Dlatego też skromny zbiór
wawelski, szybciej niż inne podobne kolekcje, do-
czekał się naukowych studiów księży Łętowskie-
go14 i Polkowskiego15, którzy opierając się na
kwerendzie archiwalnej rozprawili się z niejed-
nym bałamutnym określeniem pokutującym w po-
pularnych publikacjach. Jednakże niefrasobliwość
dziewiętnosto-, a nawet dwudziestowiecznych au-
12 Por. fot. Walerego Rzewuskiego i rys. Jana Ma-
tejki oraz Władysława Łepkowskiego z kopiami zacho-
wanymi w katedrze i Domu Matejki — W. Mo Sa-
kowska, Walery Rzewuski (1837—1888) fotograf. Stu-
dium warsztatu i twórczości, Wrocław 1981, s. 188—189,
il. 108; J. Buszko, Uroczystości kazimierzowskie na
Wawelu w roku 1869, Kraków 1970, s. 66, 73, 109, il.
3—7, tabl. 2 (Bibl. Waw. 4); Rożek, o.c, s. 126—127.
13 Kałkan (ZK na Wawelu, nr inw. 1306) miał być
jakoby wyjęty z grobu Zygmunta I — A. P r z e ź-
dziecki, E. Rastawiecki, Wzory sztuki średnio-
wiecznej i z epoki Odrodzenia po koniec wieku XVII
w dawnej Polsce, Seria Trzecia, Warszawa 1860—1869,
tabl. 26 (E.e.) — „przemianowanego" na Zygmunta III.
Domniemanie o grobowym pochodzeniu kałkanu jest nie
do przyjęcia, przeświadczenie o pochodzeniu z kolekcji
Zygmunta III, podtrzymane przez Petrusa, nie zostało
udowodnione — Sztuka dworu Wazów w Polsce. Wy-
stawa w Zamku Królewskim na Wawelu, maj—czer-
wiec 1976. Katalog, red. A. F i s c h i n g e r, J. T. Pe-
trus, Kraków 1976, s. 66, poz. 116 (oprać. J. T. Pe-
trus).
Łańcuch (ZK na Wawelu, nr inw. 1323; jedno ogni-
2. Tzw. kielich Strzempińskiego, około 1500, zaginiony (do
1939 w katedrze na Wawelu), litografia A. Pruszyńskiego
wg rys. L. Łepkowskiego (wg Polkowskiego, tabl. nlb.)
wo w zbiorach MUJ) związany z Zygmuntem III —
Przeździecki, Rastawiecki, o.c, Seria Druga,
Warszawa 1855—1858, tabl. 38 (H.h), co pokutuje do
dziś — Zbiory Zamku Królewskiego na Wawelu, red.
J. Szabłowski, Warszawa 1990, s. 243, poz. 102 —
stojąc w sprzeczności z przekazem Grabowskiego o wy-
jęciu z grobu królowej Konstancji — A. Grabów-
s k i, Ojczyste spominki w pismach do dziejów dawnej
Polski [...], 1, Kraków 1845, s. 237.
14 Ł ę t o w s k i, o.c.
15 I. Polkowski, Dawne relikwiarze katedry kra-
kowskiej, Kraków 1881 (nadb. z „Czasu" 1881, nr 84, 85
z 13 i 14 IV); Tegoż, Krzyż złoty znajdujący się w
skarbcu katedry krakowskiej na Wawelu, Warszawa
1831 (nadb. z Przeglądu Bibliograficzno-Archeologicz-
nego, 1: 1881).
171
"Wszystkie dziewiętnastowieczne nabytki (fig. 1),
z których żaden nie doczekał się szczegółowego
studium. Dotychczasowe ustalenia na temat re-
galiów grobowych wymagają rewizji opartej na
dostępnych źródłach. Dla przykładu — nie zwró-
cono uwagi na niedokładność kopii insygniów Ka-
zimierza Wielkiego sporządzonych po 1869 przez
Aleksandra Ziębowskiego i Władysława Glixelle-
go, zwłaszcza gdy idzie o szlif i oprawę kamieni
W koronie 12. Okoliczności znalezienia i rozprosze-
nia szeregu przedmiotów znajdowanych w gro-
bach monarszych również wymagają wyświetlenia
i zweryfikowania — odnosi się to np. do kałkanu
i łańcucha, uważanych za znalezione w trumnie
Zygmunta III Wazy 13.
Romantyczny stosunek do historii niejedno-
krotnie owocował przydawaniem poszczególnym
przedmiotom wzniosłej metryki, co nobilitowało
je w zbiorze. Przewaga wawelskiego skarbca nad
powstającymi ówcześnie kolekcjami, m. in. Czar-
toryskich i biskupa Woronicza, wynikała z posia-
dania autentycznych pamiątek po sławnych do-
stojnikach, szczegółowo udokumentowanych w ko-
lejnych inwentarzach. Dlatego też skromny zbiór
wawelski, szybciej niż inne podobne kolekcje, do-
czekał się naukowych studiów księży Łętowskie-
go14 i Polkowskiego15, którzy opierając się na
kwerendzie archiwalnej rozprawili się z niejed-
nym bałamutnym określeniem pokutującym w po-
pularnych publikacjach. Jednakże niefrasobliwość
dziewiętnosto-, a nawet dwudziestowiecznych au-
12 Por. fot. Walerego Rzewuskiego i rys. Jana Ma-
tejki oraz Władysława Łepkowskiego z kopiami zacho-
wanymi w katedrze i Domu Matejki — W. Mo Sa-
kowska, Walery Rzewuski (1837—1888) fotograf. Stu-
dium warsztatu i twórczości, Wrocław 1981, s. 188—189,
il. 108; J. Buszko, Uroczystości kazimierzowskie na
Wawelu w roku 1869, Kraków 1970, s. 66, 73, 109, il.
3—7, tabl. 2 (Bibl. Waw. 4); Rożek, o.c, s. 126—127.
13 Kałkan (ZK na Wawelu, nr inw. 1306) miał być
jakoby wyjęty z grobu Zygmunta I — A. P r z e ź-
dziecki, E. Rastawiecki, Wzory sztuki średnio-
wiecznej i z epoki Odrodzenia po koniec wieku XVII
w dawnej Polsce, Seria Trzecia, Warszawa 1860—1869,
tabl. 26 (E.e.) — „przemianowanego" na Zygmunta III.
Domniemanie o grobowym pochodzeniu kałkanu jest nie
do przyjęcia, przeświadczenie o pochodzeniu z kolekcji
Zygmunta III, podtrzymane przez Petrusa, nie zostało
udowodnione — Sztuka dworu Wazów w Polsce. Wy-
stawa w Zamku Królewskim na Wawelu, maj—czer-
wiec 1976. Katalog, red. A. F i s c h i n g e r, J. T. Pe-
trus, Kraków 1976, s. 66, poz. 116 (oprać. J. T. Pe-
trus).
Łańcuch (ZK na Wawelu, nr inw. 1323; jedno ogni-
2. Tzw. kielich Strzempińskiego, około 1500, zaginiony (do
1939 w katedrze na Wawelu), litografia A. Pruszyńskiego
wg rys. L. Łepkowskiego (wg Polkowskiego, tabl. nlb.)
wo w zbiorach MUJ) związany z Zygmuntem III —
Przeździecki, Rastawiecki, o.c, Seria Druga,
Warszawa 1855—1858, tabl. 38 (H.h), co pokutuje do
dziś — Zbiory Zamku Królewskiego na Wawelu, red.
J. Szabłowski, Warszawa 1990, s. 243, poz. 102 —
stojąc w sprzeczności z przekazem Grabowskiego o wy-
jęciu z grobu królowej Konstancji — A. Grabów-
s k i, Ojczyste spominki w pismach do dziejów dawnej
Polski [...], 1, Kraków 1845, s. 237.
14 Ł ę t o w s k i, o.c.
15 I. Polkowski, Dawne relikwiarze katedry kra-
kowskiej, Kraków 1881 (nadb. z „Czasu" 1881, nr 84, 85
z 13 i 14 IV); Tegoż, Krzyż złoty znajdujący się w
skarbcu katedry krakowskiej na Wawelu, Warszawa
1831 (nadb. z Przeglądu Bibliograficzno-Archeologicz-
nego, 1: 1881).
171