DOI Artikel:
Nowacki, Dariusz: Skarbiec katedry na Wawelu w XIX wieku - zarys problematyki
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.19897#0178
monografia katedry pióra Łętowskiego, zawiera-
jąca m. in. widok wnętrza skarbca24. W latach
1853—1869 ukazały się też trzy serie Wzorów
sztuki średniowiecznej Przeździeckiego i Rasta-
wieckiego — bodaj najpopularniejsze XIX-wiecz-
ne wydawnictwo traktujące o sztuce zdobniczej.
Przedmioty ze skarbca katedry na Wawelu, zaj-
mujące w nim kilkanaście tablic, weszły w ten
sposób do naukowego obiegu 23.
Era wielkich wystaw historycznych, zapocząt-
kowana ekspozycją w roku 1856 u Augustostwa
Potockich w Warszawie26, była okresem inten-
sywnego eksploatowania wawelskiego skarbca.
W przeciwieństwie do warszawskiej wystawy,
gromadzącej niemal wyłącznie dzieła sztuki bę-
dące własnością osób prywatnych, znaczenie kra-
kowskich i lwowskich ekspozycji jest wynikiem
bazowania na zbiorach publicznych. Organizatorzy
tych przedsięwzięć niejednokrotnie spotykali się
z odmową wypożyczenia ze strony Gabinetu Ar-
cheologicznego UJ czy Muzeum Książąt Czarto-
ryskich, nigdy zaś ze strony krakowskiej Kapi-
tuły, której zrozumienie dla patriotycznych celów
wystaw pozwoliło udostępnić zwiedzającym za-
równo znane z publikacji, jak i nie rozpoznane
naukowo paramenty i pamiątki z katedry na Wa-
welu. W roku 1900 wypożyczono nawet szafę
skarbcową na pomieszczenie najcenniejszych wy-
robów rzemiosła artystycznego 21.
Liczba, a zwłaszcza walory historyczne i arty-
styczne dzieł sztuki użyczanych z wawelskiego
skarbca stanowiły istotny element niepowtarzal-
nych ekspozycji ku czci Jana Kochanowskiego,
Jana III Sobieskiego, w rocznicę odnowienia Aka-
demii Krakowskiej i bitwy pod Grunwaldem,
utrwalonych wieloma wzmiankami w prasie, kata-
logami i luksusowymi albumami2S. Wydawnictwa
te są niejednokrotnie jedynym śladem po zaginio-
nych obecnie przedmiotach — tak jest w przy-
padku infuły biskupa Małachowskiego (fig. 5)29,
5. Infuła biskupa Jana Małachowskiego (po prawej) oraz
inne paramenty eksponowane na wystawie jubileuszowej
w 1883 (wg Zabytki XVII wieku...)
3442 — R. Kaczor, Malarstwo Aleksandra Płonczyń-
skiego (Rocz. Krak., 45: 1974, s. 87, poz. 60).
24 Łętowski, o.c., tabl. po s. 86.
25 Przeździecki, Rastawiecki, o.c, Seria
Pierwsza, tabl. 17 (H), 21 (Z), 25 (Z.z), 27 (W), 31 (Ż),
32 (G), 33 (K), 36 (O.o), 39 (G.g), 48 (E.e); Seria Druga,
tabl. 2 (A), 4 (A.a), 10—11 (P-P.p), 24—27 (Z-Ż-.ż), 32
(W); Seria Trzecia, tabl. 6 (D.d). Uzupełnienie wydane
na podstawie XIX-wiecznych materiałów zawiera tabli-
ce z insygniami grobowymi Kazimierza Wielkiego —
Zeszyt dodatkowy, oprać. S. Skibiński, Warszawa
1923, tabl. 3.
26 Na wystawie znalazły się dwa przedmioty zwią-
zane z katedrą na Wawelu: dyptyk „królowej Jadwigi"
oraz alabastrowa płaskorzeźba z Ukrzyżowaniem — Ka-
talog wystawy starożytności i przedmiotów sztuki 1856
urządzonej w pałacu JW hr. Augustostwa Potockich w
Warszawie na Krakowskim Przedmieściu, Warszawa
1856, s. 307, 309—310, poz. 908, 914.
27 L. Lepszy, Przemysł artystyczny i handeł [w:]
Kraków, jego kultura i sztuka (Rocz. Krak., 6: 1904,
s. 267, il. 305).
28 Katalog wystawy zabytków z czasów króla Ja-
na III i jego wieku, Kraków 1883, s. 1, 2, 4, 5, 27, 87,
88, 97—99, 113, 116, 117, 232, poz. 1, 6, 7, 17, 22, 25—27,
169, 474—475, 479—479a, 545, 554, 559—560, 642, 644,
662—667, 672, 1081; Zabytki XVII wieku. Wystawa ju-
bileuszowa Jana III w Krakowie 1883, Kraków 1884,
passim; M. SokołowsKi, Wystawa zabytków z cza-
sów Jana III w Sukiennicach krakowskich w roku 1883,
Kraków 1884, s. 14—15, 19—21; T. Nieczuja-Zie-
mięcki, Wystawa starożytna wiedeńska w zestawieniu
z Wystawą zabytków z czasów króla Jana III i jego
wieku w Krakowie, Kraków 1884, s. 13, 36; Tegoż,
Wystawa zabytków z epoki Jana Kochanowskiego, Kra-
ków 1884, s. 9, 31—32, 39, 46—47, 49; Katalog wystawy
zabytków epoki Jagiellońskiej w 500 rocznicę odnowie-
nia Uniwersytetu Jagiellońskiego zorganizowanej, Kra-
ków 1900, s. 5, 7—12, 27, 30, 31, 36—39, 41, 44—46, poz.
37, 38, 151a—160, 261, 414—416, 435, 218, 279, 355, 356,
392, 395, 399, 401, 403, 469c, 475 (1, 4, 5—11, 21, 24); Ko-
talog Wystawy Starożytności imienia Króla Władysława
Jagiełły w pięćsetną rocznicę bitwy pod Grunwaldem w
roku 1910, Kraków 1910, s. 10, 18, 24, 26—29, poz. 32,
95, 136—138, 156, 165, 166, 169, 172—177.
20 Katalog wystawy zabytków z czasów króla Ja-
na III..., s. 4, poz. 22; Zabytki XVII wieku..., s. 7,
tabl. XX.
174
jąca m. in. widok wnętrza skarbca24. W latach
1853—1869 ukazały się też trzy serie Wzorów
sztuki średniowiecznej Przeździeckiego i Rasta-
wieckiego — bodaj najpopularniejsze XIX-wiecz-
ne wydawnictwo traktujące o sztuce zdobniczej.
Przedmioty ze skarbca katedry na Wawelu, zaj-
mujące w nim kilkanaście tablic, weszły w ten
sposób do naukowego obiegu 23.
Era wielkich wystaw historycznych, zapocząt-
kowana ekspozycją w roku 1856 u Augustostwa
Potockich w Warszawie26, była okresem inten-
sywnego eksploatowania wawelskiego skarbca.
W przeciwieństwie do warszawskiej wystawy,
gromadzącej niemal wyłącznie dzieła sztuki bę-
dące własnością osób prywatnych, znaczenie kra-
kowskich i lwowskich ekspozycji jest wynikiem
bazowania na zbiorach publicznych. Organizatorzy
tych przedsięwzięć niejednokrotnie spotykali się
z odmową wypożyczenia ze strony Gabinetu Ar-
cheologicznego UJ czy Muzeum Książąt Czarto-
ryskich, nigdy zaś ze strony krakowskiej Kapi-
tuły, której zrozumienie dla patriotycznych celów
wystaw pozwoliło udostępnić zwiedzającym za-
równo znane z publikacji, jak i nie rozpoznane
naukowo paramenty i pamiątki z katedry na Wa-
welu. W roku 1900 wypożyczono nawet szafę
skarbcową na pomieszczenie najcenniejszych wy-
robów rzemiosła artystycznego 21.
Liczba, a zwłaszcza walory historyczne i arty-
styczne dzieł sztuki użyczanych z wawelskiego
skarbca stanowiły istotny element niepowtarzal-
nych ekspozycji ku czci Jana Kochanowskiego,
Jana III Sobieskiego, w rocznicę odnowienia Aka-
demii Krakowskiej i bitwy pod Grunwaldem,
utrwalonych wieloma wzmiankami w prasie, kata-
logami i luksusowymi albumami2S. Wydawnictwa
te są niejednokrotnie jedynym śladem po zaginio-
nych obecnie przedmiotach — tak jest w przy-
padku infuły biskupa Małachowskiego (fig. 5)29,
5. Infuła biskupa Jana Małachowskiego (po prawej) oraz
inne paramenty eksponowane na wystawie jubileuszowej
w 1883 (wg Zabytki XVII wieku...)
3442 — R. Kaczor, Malarstwo Aleksandra Płonczyń-
skiego (Rocz. Krak., 45: 1974, s. 87, poz. 60).
24 Łętowski, o.c., tabl. po s. 86.
25 Przeździecki, Rastawiecki, o.c, Seria
Pierwsza, tabl. 17 (H), 21 (Z), 25 (Z.z), 27 (W), 31 (Ż),
32 (G), 33 (K), 36 (O.o), 39 (G.g), 48 (E.e); Seria Druga,
tabl. 2 (A), 4 (A.a), 10—11 (P-P.p), 24—27 (Z-Ż-.ż), 32
(W); Seria Trzecia, tabl. 6 (D.d). Uzupełnienie wydane
na podstawie XIX-wiecznych materiałów zawiera tabli-
ce z insygniami grobowymi Kazimierza Wielkiego —
Zeszyt dodatkowy, oprać. S. Skibiński, Warszawa
1923, tabl. 3.
26 Na wystawie znalazły się dwa przedmioty zwią-
zane z katedrą na Wawelu: dyptyk „królowej Jadwigi"
oraz alabastrowa płaskorzeźba z Ukrzyżowaniem — Ka-
talog wystawy starożytności i przedmiotów sztuki 1856
urządzonej w pałacu JW hr. Augustostwa Potockich w
Warszawie na Krakowskim Przedmieściu, Warszawa
1856, s. 307, 309—310, poz. 908, 914.
27 L. Lepszy, Przemysł artystyczny i handeł [w:]
Kraków, jego kultura i sztuka (Rocz. Krak., 6: 1904,
s. 267, il. 305).
28 Katalog wystawy zabytków z czasów króla Ja-
na III i jego wieku, Kraków 1883, s. 1, 2, 4, 5, 27, 87,
88, 97—99, 113, 116, 117, 232, poz. 1, 6, 7, 17, 22, 25—27,
169, 474—475, 479—479a, 545, 554, 559—560, 642, 644,
662—667, 672, 1081; Zabytki XVII wieku. Wystawa ju-
bileuszowa Jana III w Krakowie 1883, Kraków 1884,
passim; M. SokołowsKi, Wystawa zabytków z cza-
sów Jana III w Sukiennicach krakowskich w roku 1883,
Kraków 1884, s. 14—15, 19—21; T. Nieczuja-Zie-
mięcki, Wystawa starożytna wiedeńska w zestawieniu
z Wystawą zabytków z czasów króla Jana III i jego
wieku w Krakowie, Kraków 1884, s. 13, 36; Tegoż,
Wystawa zabytków z epoki Jana Kochanowskiego, Kra-
ków 1884, s. 9, 31—32, 39, 46—47, 49; Katalog wystawy
zabytków epoki Jagiellońskiej w 500 rocznicę odnowie-
nia Uniwersytetu Jagiellońskiego zorganizowanej, Kra-
ków 1900, s. 5, 7—12, 27, 30, 31, 36—39, 41, 44—46, poz.
37, 38, 151a—160, 261, 414—416, 435, 218, 279, 355, 356,
392, 395, 399, 401, 403, 469c, 475 (1, 4, 5—11, 21, 24); Ko-
talog Wystawy Starożytności imienia Króla Władysława
Jagiełły w pięćsetną rocznicę bitwy pod Grunwaldem w
roku 1910, Kraków 1910, s. 10, 18, 24, 26—29, poz. 32,
95, 136—138, 156, 165, 166, 169, 172—177.
20 Katalog wystawy zabytków z czasów króla Ja-
na III..., s. 4, poz. 22; Zabytki XVII wieku..., s. 7,
tabl. XX.
174