DOI Artikel:
Nowacki, Dariusz: Skarbiec katedry na Wawelu w XIX wieku - zarys problematyki
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.19897#0179
czasami stanowią jedyną -metrykę zagadkowych
dzieł sztuki do dziś przechowywanych w skarb-
cu — np. nie wzmiankowanej w inwentarzach
XV -wiecznej torebki pokazanej na wystawie wie-
deńskiej w roku 18 8 3 30. W 1900 roku seria go-
belinów Historia Jakuba ozdobiła kolegiatę Sw.
Anny uświetniając jubileusz Akademii Krakow-
skiej; w ten sposób złamano wolę testatora zaka-
zującą jej wypożyczeń z katedry 31.
Rok 1877, w którym ks. Ignacy Polkowski zo-
stał podkustoszym w katedrze, wyznacza cezurę
w zainteresowaniach skarbem, który otrzymał w
jego osobie troskliwego gospodarza i niestrudzo-
nego propagatora. Żaden inny skarbiec kościelny
na ziemiach polskich nie był wówczas tak łatwo
dostępny i tak zadbany. Ks. Polkowski uporząd-
kował ruch turystyczny — zwiedzanie odbywało
się w poniedziałki, środy i piątki o 10 rano w gru-
pach co najmniej dwunastoosobowych (fig. 6).
W celu należytej ochrony i odpowiedniej ekspo-
zycji w 1881 roku zaprojektował szafę na pomie-
szczenie najcenniejszych pamiątek (fig. 7) wzoro-
waną na architekturze kaplicy Zygmuntowskiej,
wykonaną przez Eissfelda i Midowicza w Krako-
wie 3a. Zwiedzanie rozpoczynało się od czterech
niniejszych szaf zawierających kolejno: w pierw-
szej trzy najefektowniejsze ornaty (Kmity, Lip-
skiego i Marii Leszczyńskiej), w drugiej dwie ka-
py (Trzebickiego i Łopackiego), w trzeciej pa-
miątki narodowe (fig. 8), w czwartej aparat Ko-
morowskiego i spinę znalezioną w rzekomym gro-
bie Bolesława Śmiałego w Os jaku; kulminację
stanowiła wspomniana wyżej wielka szafa, a eks-
pozycję dopełniały obrazy i gobeliny. Pewne
stłoczenie eksponatów ułożonych według kryte-
riów estetycznych, z dążeniem do symetrii w ob-
rębie gabloty, przy użyciu zachowanych do dziś
kostek i podkładek, odpowiadało ówczesnej prak-
tyce wystawienniczej. Żadna inna polska ekspo-
zycja nie otrzymała tak wyczerpującego komen-
tarza w postaci przewodnika33, albumu i wielu
30 Katalog wystawy zabytków z czasów króla Ja-
na III.,., s. 98, poz. 559 — „Woreczek damski, jedwa-
biem szyty; osoby wyszywane uroczyście".
31 A. Bochnak, Gobeliny katedry wawelskiej
z „Historią Jakuba" (Prace KHS, 10: 1952, s. 69).
32 Polkowski, Skarbiec..., tabl. nlb. Informacja o
skonstruowaniu szaf na początku w. XX jest błędna —
Z. Żygulski jun., Skarbce kościelne i muzea diece-
zjalne w Polsce [w:] Almanach Polonii 1991, s. 214.
33 I. Polkowski, Przewodnik dla zwiedzających
s^arbiec katedry na Wawelu, Kraków 1881 (wyd. I),
1882 (wyd. II), 1883 (wyd. III), 1887 (wyd. IV), oraz
6. Saturnin Swierzyński, Skarbiec katedralny na Wa-
welu, fragment (il. kolor.): ks. Ignacy Polkowski opro-
wadza turystów (fot. S. Michta)
artykułów zamieszczanych w prasie codziennej 34.
Udostępnienie skarbca wiązało się z konserwa-
cją wielu paramentów. W latach 1880—1882 od-
nowiono kilkanaście najcenniejszych zabytków —
m. im. kielich Maciejowskiego, ornat Kmity, ka-
pę Trzebickiego, racjonał, infułę Strzempińskie-
go, aparaty Lipskiego i Komorowskiego 35. Zabie-
gi te niejednokrotnie przysłużyły się badaniom
naukowym; w przypadku kapy Trzebickiego
ujawniły kartkę z nazwiskami twórców36. Prace
pozostawały w związku z wizytacją biskupa Du-
najewskiego, w czasie której m. in. w marcu ro-
ku 1881 otwarto relikwiarz na głowę św. Sta-
nisława, natrafiając wewnątrz na sygnaturę Mar-
cina Marcińca37, oraz odnaleziono trzy średnio-
wieczne skrzyneczki38.
Pruvodce po klenotne katedrdly Krakowske na Vavelu,
Praha 1885.
34 Tegoż, Skarbiec..., zob. przyp. 15.
35 Tegoż, Przewodnik..., wyd. III, s. 3, 5, 8, 11,
14, 15.
36 Tegoż, Skarbiec..., tabl. nlb.
37 Tegoż, Relikwiarz Sgo Stanisława w katedrze
na Wawelu, Kraków 1882 (nadb. z „Czasu" 1881, nr 59
z 13 III); oraz [w:] Kronika (Przegląd Bibliograficz-
no-Archeologiczny, 1: 1881, s. 317—319).
38 J. Boloz -Antoniewicz, O średniowiecznych
źródłach do rzeźb znajdujących się na szkatułce z kości
175
dzieł sztuki do dziś przechowywanych w skarb-
cu — np. nie wzmiankowanej w inwentarzach
XV -wiecznej torebki pokazanej na wystawie wie-
deńskiej w roku 18 8 3 30. W 1900 roku seria go-
belinów Historia Jakuba ozdobiła kolegiatę Sw.
Anny uświetniając jubileusz Akademii Krakow-
skiej; w ten sposób złamano wolę testatora zaka-
zującą jej wypożyczeń z katedry 31.
Rok 1877, w którym ks. Ignacy Polkowski zo-
stał podkustoszym w katedrze, wyznacza cezurę
w zainteresowaniach skarbem, który otrzymał w
jego osobie troskliwego gospodarza i niestrudzo-
nego propagatora. Żaden inny skarbiec kościelny
na ziemiach polskich nie był wówczas tak łatwo
dostępny i tak zadbany. Ks. Polkowski uporząd-
kował ruch turystyczny — zwiedzanie odbywało
się w poniedziałki, środy i piątki o 10 rano w gru-
pach co najmniej dwunastoosobowych (fig. 6).
W celu należytej ochrony i odpowiedniej ekspo-
zycji w 1881 roku zaprojektował szafę na pomie-
szczenie najcenniejszych pamiątek (fig. 7) wzoro-
waną na architekturze kaplicy Zygmuntowskiej,
wykonaną przez Eissfelda i Midowicza w Krako-
wie 3a. Zwiedzanie rozpoczynało się od czterech
niniejszych szaf zawierających kolejno: w pierw-
szej trzy najefektowniejsze ornaty (Kmity, Lip-
skiego i Marii Leszczyńskiej), w drugiej dwie ka-
py (Trzebickiego i Łopackiego), w trzeciej pa-
miątki narodowe (fig. 8), w czwartej aparat Ko-
morowskiego i spinę znalezioną w rzekomym gro-
bie Bolesława Śmiałego w Os jaku; kulminację
stanowiła wspomniana wyżej wielka szafa, a eks-
pozycję dopełniały obrazy i gobeliny. Pewne
stłoczenie eksponatów ułożonych według kryte-
riów estetycznych, z dążeniem do symetrii w ob-
rębie gabloty, przy użyciu zachowanych do dziś
kostek i podkładek, odpowiadało ówczesnej prak-
tyce wystawienniczej. Żadna inna polska ekspo-
zycja nie otrzymała tak wyczerpującego komen-
tarza w postaci przewodnika33, albumu i wielu
30 Katalog wystawy zabytków z czasów króla Ja-
na III.,., s. 98, poz. 559 — „Woreczek damski, jedwa-
biem szyty; osoby wyszywane uroczyście".
31 A. Bochnak, Gobeliny katedry wawelskiej
z „Historią Jakuba" (Prace KHS, 10: 1952, s. 69).
32 Polkowski, Skarbiec..., tabl. nlb. Informacja o
skonstruowaniu szaf na początku w. XX jest błędna —
Z. Żygulski jun., Skarbce kościelne i muzea diece-
zjalne w Polsce [w:] Almanach Polonii 1991, s. 214.
33 I. Polkowski, Przewodnik dla zwiedzających
s^arbiec katedry na Wawelu, Kraków 1881 (wyd. I),
1882 (wyd. II), 1883 (wyd. III), 1887 (wyd. IV), oraz
6. Saturnin Swierzyński, Skarbiec katedralny na Wa-
welu, fragment (il. kolor.): ks. Ignacy Polkowski opro-
wadza turystów (fot. S. Michta)
artykułów zamieszczanych w prasie codziennej 34.
Udostępnienie skarbca wiązało się z konserwa-
cją wielu paramentów. W latach 1880—1882 od-
nowiono kilkanaście najcenniejszych zabytków —
m. im. kielich Maciejowskiego, ornat Kmity, ka-
pę Trzebickiego, racjonał, infułę Strzempińskie-
go, aparaty Lipskiego i Komorowskiego 35. Zabie-
gi te niejednokrotnie przysłużyły się badaniom
naukowym; w przypadku kapy Trzebickiego
ujawniły kartkę z nazwiskami twórców36. Prace
pozostawały w związku z wizytacją biskupa Du-
najewskiego, w czasie której m. in. w marcu ro-
ku 1881 otwarto relikwiarz na głowę św. Sta-
nisława, natrafiając wewnątrz na sygnaturę Mar-
cina Marcińca37, oraz odnaleziono trzy średnio-
wieczne skrzyneczki38.
Pruvodce po klenotne katedrdly Krakowske na Vavelu,
Praha 1885.
34 Tegoż, Skarbiec..., zob. przyp. 15.
35 Tegoż, Przewodnik..., wyd. III, s. 3, 5, 8, 11,
14, 15.
36 Tegoż, Skarbiec..., tabl. nlb.
37 Tegoż, Relikwiarz Sgo Stanisława w katedrze
na Wawelu, Kraków 1882 (nadb. z „Czasu" 1881, nr 59
z 13 III); oraz [w:] Kronika (Przegląd Bibliograficz-
no-Archeologiczny, 1: 1881, s. 317—319).
38 J. Boloz -Antoniewicz, O średniowiecznych
źródłach do rzeźb znajdujących się na szkatułce z kości
175