DOI Heft:
Nr. 1
DOI Artikel:Rozprawy
DOI Artikel:Drecka, Wanda: Polskie Cranachiana
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.38029#0032
WANDA DRECKA
ko resztki źródeł dotrwały do na-
szych czasów. Toteż doniosłej wagi
jest wiadomość o galerii portretów
renesansowych, zapoczątkowanej
przez Zygmunta Augusta na zamku
w Wilnie, w której znajdowały się
portrety Łukasza Cranacha St.50.
Ehrenberg opublikował korespon-
dencję króla z Albrechtem Pruskim,
stąd wiemy, że w styczniu 1546 r.
Albrecht zobowiązał się dostarczyć
królowi portrety niemieckich zna-
mienitości. Obstalował je w Witten-
berdze u Łukasza Cranacha St.
W 1547 r. Zygmunt August dziękuje
swemu kuzynowi za dotrzymanie
obietnicy i wysyła po obrazy Piotra
Woyanowskiego do Grudziądza. Za-
mówione płótna miały przedstawiać
elektora saskiego, jego żonę Sybil-
lę i 3 ich synów oraz Ernesta Brun-
świckiego51. Jak mogły wyglądać te
obrazy? Glaser uważa, że Cranach
pierwszy maluje w Niemczech rene-
sansowy portret „en pied“ (w 1514 r.
Henryka Saskiego i jego żony Ka-
tarzyny)32. Mogły to być portrety
tego rodzaju, ale częściej spotyka
się u mistrza malowane popiersia.
Cranach rozpowszechnił otyłą, ospa-
łą postać Jana I Fryderyka w tej
drugiej formie. Nie był pochlebcą,
z całym realizmem przekazał nam
nalane rysy księcia o tępym spoj-
rzeniu, zagubione w detalach boga-
tego stroju, na gładkim ciemnym
tle33. Tę samą postawę psychiczną
odnajdziemy we florenckim portre-
cie Jana Fryderyka z 1550 r. pędzla
Tycjana. Glaser sądzi, że do malo-
wania licznych portretów książę-
cych Cranach używał czeladników34.
Albrecht był jednak jego poważ-
mistrza przemawia praczło- nym klientem i mistrz starał mu się dogodzić. Sybillę,
II. 10. Łukasz Cranach St., Adam i Ewa, ok. r. 1510-12. Muz. Narodowe
w Warszawie (Fot. J. Mierzecka)
lander — przez pędzel
wiek i pranatura40.
Dziś duże znaczenie ma dla nas każda archiwalna
wzmianka dotycząca malarstwa na terenie Polski
z epoki Odrodzenia, ponieważ z tego okresu nikłe tyl-
żonę elektora saskiego spotykamy w zbiorach polskich
dwukrotnie, ale z wcześniejszego okresu35. Jej brzyd-
kie rysy świetnie oddaje portret Cranacha z r. 153456.
Z 1546 r. zachował się drzeworyt57 Łukasza Cranacha
40 Friedlander M. J. u. Rosenberg J„ jw., s. 10.
50 Ehrenberg H., jw., s. 19.
61 Jw., s. 171, 175.
52 Glaser C., jw., s. 111.
133 Lucas Cranach d. A. und Lucas Cranach d. J.
Ausstellung, jw., s. 109.
54 Jw., s. 111.
65 Dalbor W., Portret kobiecy Łukasza Cranacha
Starszego w Muzeum Wielkopolskim w Poznaniu,
Przegląd Historii Sztuki I (1929), s. 14; Drecka W.,
Dwa nieznane obrazy Łukasza Cranacha Starszego
w Muzeum Narodowym w Warszawie, Rocznik Mu-
zealny (w druku).
56 Friedlander M. J. u. Rosenberg J., jw., poz. 271.
57 Geisberg M., Der deutsche Einblattholzschnitt
in der ersten Hdlfte des XVI Jahrhunderts, Miin-
chen 1930, t. XXI, pl. 18.
20
ko resztki źródeł dotrwały do na-
szych czasów. Toteż doniosłej wagi
jest wiadomość o galerii portretów
renesansowych, zapoczątkowanej
przez Zygmunta Augusta na zamku
w Wilnie, w której znajdowały się
portrety Łukasza Cranacha St.50.
Ehrenberg opublikował korespon-
dencję króla z Albrechtem Pruskim,
stąd wiemy, że w styczniu 1546 r.
Albrecht zobowiązał się dostarczyć
królowi portrety niemieckich zna-
mienitości. Obstalował je w Witten-
berdze u Łukasza Cranacha St.
W 1547 r. Zygmunt August dziękuje
swemu kuzynowi za dotrzymanie
obietnicy i wysyła po obrazy Piotra
Woyanowskiego do Grudziądza. Za-
mówione płótna miały przedstawiać
elektora saskiego, jego żonę Sybil-
lę i 3 ich synów oraz Ernesta Brun-
świckiego51. Jak mogły wyglądać te
obrazy? Glaser uważa, że Cranach
pierwszy maluje w Niemczech rene-
sansowy portret „en pied“ (w 1514 r.
Henryka Saskiego i jego żony Ka-
tarzyny)32. Mogły to być portrety
tego rodzaju, ale częściej spotyka
się u mistrza malowane popiersia.
Cranach rozpowszechnił otyłą, ospa-
łą postać Jana I Fryderyka w tej
drugiej formie. Nie był pochlebcą,
z całym realizmem przekazał nam
nalane rysy księcia o tępym spoj-
rzeniu, zagubione w detalach boga-
tego stroju, na gładkim ciemnym
tle33. Tę samą postawę psychiczną
odnajdziemy we florenckim portre-
cie Jana Fryderyka z 1550 r. pędzla
Tycjana. Glaser sądzi, że do malo-
wania licznych portretów książę-
cych Cranach używał czeladników34.
Albrecht był jednak jego poważ-
mistrza przemawia praczło- nym klientem i mistrz starał mu się dogodzić. Sybillę,
II. 10. Łukasz Cranach St., Adam i Ewa, ok. r. 1510-12. Muz. Narodowe
w Warszawie (Fot. J. Mierzecka)
lander — przez pędzel
wiek i pranatura40.
Dziś duże znaczenie ma dla nas każda archiwalna
wzmianka dotycząca malarstwa na terenie Polski
z epoki Odrodzenia, ponieważ z tego okresu nikłe tyl-
żonę elektora saskiego spotykamy w zbiorach polskich
dwukrotnie, ale z wcześniejszego okresu35. Jej brzyd-
kie rysy świetnie oddaje portret Cranacha z r. 153456.
Z 1546 r. zachował się drzeworyt57 Łukasza Cranacha
40 Friedlander M. J. u. Rosenberg J„ jw., s. 10.
50 Ehrenberg H., jw., s. 19.
61 Jw., s. 171, 175.
52 Glaser C., jw., s. 111.
133 Lucas Cranach d. A. und Lucas Cranach d. J.
Ausstellung, jw., s. 109.
54 Jw., s. 111.
65 Dalbor W., Portret kobiecy Łukasza Cranacha
Starszego w Muzeum Wielkopolskim w Poznaniu,
Przegląd Historii Sztuki I (1929), s. 14; Drecka W.,
Dwa nieznane obrazy Łukasza Cranacha Starszego
w Muzeum Narodowym w Warszawie, Rocznik Mu-
zealny (w druku).
56 Friedlander M. J. u. Rosenberg J., jw., poz. 271.
57 Geisberg M., Der deutsche Einblattholzschnitt
in der ersten Hdlfte des XVI Jahrhunderts, Miin-
chen 1930, t. XXI, pl. 18.
20